DSCN6653 (Kopiowanie)

sprzężenie

zwrotne

dodatnie

sprzężenie

zwrotno

ujemne

^V-B S

^ B

Ryc. 8-73. Rodzaje sprzężeó zwrotnych

typ sprzężenia obserwowany jest w okresie zarodkowym bądź w patologii. W sprzężeniu zwrotnym Rannym skutek danego zjawiska (B) oddziałuje ujemnie (przeciwdziała) na jego przyczynę (A).

Typowym przykładem sprzężenia zwrotnego ujemnego w organizmie żywym jest oś podwzgórze - przysadka - tarczyca (tab. 8-XI). Narządem regulującym czynność całej osi jest podwzgórze, którego jądra wydzielają tyreoliberynę (TRH od ang .-.thyreotropic releasinghormone). Tyreolibe-ryna stymuluje przysadkę gruczołową do wydzielania tyreotropiny (TSH - od ang.: thyroidstimu-laringhormone), która powoduje uwolnienie tyroksyny i trójjodotyroniny z komórek pęcherzyków tarczycy. Zwiększony poziom trójjodotyroniny i tyroksyny hamuje wydzielanie TRH i TSH. W tym ptzykładzie przysadka w stosunku do podwzgórza jest narządem regulowanym, natomiast w układzie przysadka - tarczyca, przysadka jest narządem regulującym, a tarczyca regulowanym. W osi podwzgórze - przysadka gruczołowa - tarczyca wyróżnia się zatem dwa rodzaje ujemnych sprzężeń zwrotnych. W długiej pętli ujemnego sprzężenia zwrotnego pęcherzyki tarczycy połączone są z komparatorem („porównywaczem") jodotyronin w podwzgórzu. Zwiększenie wydzielania jodoty-ronin (hormonów tarczycy) powoduje wzrost ich stężenia w surowicy kiwi i wywołuje to zmniejszenie wydzielania TRH (co powoduje zmniejszenie wydzielania TSH przez przysadkę). Zmniejszenie stężenia jodotyronin w surowicy poniżej poziomu ustalonego przez podwzgórze (komparator) powoduje zwiększenie wydzielania tyreoglobuliny, pobudzenie wydzielania TSH przez przysadkę i pobudzenie czynności wydzielniczej tarczycy. Krótka pętla ujemnego sprzężenia zwrotnego informuje podwzgórze o aktualnym stężeniu wydzielonego przez przysadkę TSH. Układ samoregulacji pozwala na niezbyt precyzyjne regulowanie układu dokrewnego, jednak stężenia poszczególnych hormonów oscylują w warunkach prawidłowych wokół pewnych wartości przeciętnych.

Tabela 8-XI. Sprzężenia zwrotne między podwzgórzem, przysadką a gruczołami obwodowymi

Lp.	i	2	3	4	5	6
Hormon	STH-RH	STH-IH	TRH	CRH	LH/FSH-RH	PIH;
podwzgórza (i czynność)	Pobudza czynność wydziela icza	Hamuje czynność wydzielniczą	Pobudza czynność wydzielniczą	Pobudza czynność wydzielniczą	Pobudza czynność wydzielniczą	hamuje czynność wydzielniczą
Komórka przysadki (i czynność)'	Somatotrof wydziela	Somatotrof nie wydziela	Tyreotrof wydziela	Koitykotrof wydziela	Gonadotrofy wydzielają	Laktouof wydziela
Hoimon przysadki	STH (u ludzi HGH)	STH (u ludzi HGH)	TSH	ACTH Pobudza czynność wydzielniczą	FSHiLH Pobudzają czynność wydzielniczą	Prolaktyna Pobudza czynność wydzielniczą
[Gruczoł 1 docelowy	wątroba	wątroba	tarczyca wydziela	kora nadnerczy wydziela	gonady	gruczoł mlekowy
(Hoimon puczołu I docelowego djcfo	somaiomedyny	somaiomedyny	tyroksyna; hamuje wydzielanie TRH	glikokortyko- stciydy; hamują wydzielanie CRH	hormony płciowe; hamują wydzielanie LH/FSH-RH	mleko