DSCN9529

WSTĘP

ponurych rewelacji wyprowadzała na stały grunt narodowej historii, wielki ten poemat nie może być oceniony jako skok naprzód w rozwoju Slowackiego-ideologa. W rozwoju artysty jest nim w pewnej, ograniczonej mierze tylko w ramach wskazanej wewnętrznej ewolucji dzieła.

Król-Duoh został okrzyknięty czołowym arcydziełem Słowackiego na przełomie XIX i XX wieku, w okresie symbolizmu 1 ówczesnych mitologii literackich, wypiąrających realizm krytyczny oraz jego późniejsze potomstwo ideologiczne. Arcydzieło ujrzano w nim zatem wówczas, kiedy schyłkowa literatura bur-żuazyjna, tracąc zdolność realistycznej interpretacji świata, wmówiła sobie, że w mitologicznych uroszczeniach wyobraźni, ślepej i głuchej na rozwój społeczny i historyczny, kryje się prawo wzrostu i samodzielności twórczej.

Król-Duch warunki tak błędnie .pojmowanego arcydzieła spełniał jak żadne dzieło polskiego romantyzmu. Stała za nim potężna i niespotykana wyobraźnia twórcza, zdolna jeszcze ożywiać całe epoki, ale już tracąca rozeznanie, że powinna być ich sługą, ich interpretatorem w imię współczesności. Stało za nim wielkie doświadczenie romantycznego historyzmu, ale już zapominającego, że historię naprawdę o tyle tylko zrozumieć można, o ile się pojmuje siły społeczne i polityczne czasów aktualnie przeżywanych. Kiedy bowiem Król-Duch powstaje, na przedpolu Wiosny Ludów i podczas jej trwania, wydzwaniają ostatnie kwadranse dotychczasowego historyzmu romantyków. Ażeby nowy hi storyzm mógł powstać, trzeba było przede wszystkim zrozumieć nową sytuację społeczną tego okresu i jasno określić jej korzenie w przeszłości.

Mitologiczny, oparty jedynie na irracjonalizmie wyobraźni poetyckiej zakrój Króla-Ducha dał się utrzymać tylko w odniesieniu do czasów najdawniejszych, gdzie żaden przekaz historyczny nie krępował tej wyobraźni. W okresach bliższych, pod naciskiem nie dających się dowolnie naginać faktów historycznych, szczególnie w pieśniach o panowaniu Bolesława Śmiałego, fakty te poczęły brać górę nad mitami. Wizja narodowej

LXXVI

przeszłości, określana realistycznymi środkami, w tym sensie realistycznymi, bo przymiernymi do narodowych wyobrażeń

0 danej epoce i charakterze ówczesnych postaci, wychodzi na plan pierwszy. Król-Duch już gdzieś od trzeciego rapsodu czytać się daje bez komentarza reinkamacyjnej grozy.

Wyłania się podówczas ostatnie stadium rozwojowe historyzmu poety. Nie ma w nim szarpiących sprzeczności, nie ma walk społecznych, ale te braki wcale nie prowadzą do łatwej

1 ustalonej po szlachecku apologii przeszłości. Koloryt ideologiczny tego ostatniego ogniwa historyzmu poety jest całkiem różny. W sztuce polskiej przypominają go tylko wizje historyczne Jana Matejki.

Koloryt ten mianowicie sugeruje obraz dziejów jako obraz nieustannej, upartej, groźnej, bez wytchnienia toczonej walki o historię narodu, o jego rozrost i postęp. Stąd mimo braku dobitnych przeciwieństw społecznych i politycznych, które by kazały go kształtować w sposób dramatyczny, historyzm ten daleki jest od optymizmu, zawisa nad nim posępny spokój podobny późniejszym pieśniom Beniowskiego. Prowadzi on do współczesności podobnie, jak prowadziła występująca w tym poemacie antynomia między miłością wobec przeszłej historii narodu a obowiązkiem uczestnictwa w przyszłych jego dziejach. Odkryte w historii prawa temu jedynie służyć mają, i o nich, nie o mitach, słyszymy, im bardziej akcja Króla-Ducha posuwa się w panowanie Bolesława Śmiałego.

Pracę nad Królem-Duchem przerwała śmierć Słowackiego. Najbardziej wysunięte placówki jego myśli przebiegały wówczas nie na pozycjach, które wyznaczają rapsody tego dzieła. Na marginesach jego rękopisu, w raptularzach, w listach gromadziły się te placówki w latach 1842/1849 w postaci okolicznościowych liryk, epigramatów i przypowieści politycznych. Były one najbardziej wysunięte nie w sensie jakichś wielkich skoków podobnych Fantazemu czy Odpowiedzi na „Psalmy Przyszłości"

LXXVII

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DSCN9507 WSTĘP emigracji spojrzał krytycznie na swą własną bezczynność i jej powody próbował uzasadn
DSCN9528 WSTĘP Bo to sen na końcu pieśni, 2e magnaty kiedyś staną Z wielką tęczą chorągwianą, Otrsąś
NDIGDRUK00570716 10 w swym kraju nie może być prorokiem, na licznych oponentów. W celu udowodnienia
page0091 SYSTEM TALE8A. *»S swą hipotezę na zjawiskach powszechnie znanych n. p. że żadna istota żyć
skanuj0102 186 SANATORIUM POD KLEPSYDRĄ Zadrżałem do głębi na ten widok. Nie mogło być wątpliwo�862/8037
NDIGDRUK00570716 10 w swym kraju nie może być prorokiem, na licznych oponentów. W celu udowodnienia
page0091 SYSTEM TALE8A. *»S swą hipotezę na zjawiskach powszechnie znanych n. p. że żadna istota żyć
skanuj0102 186 SANATORIUM POD KLEPSYDRĄ Zadrżałem do głębi na ten widok. Nie mogło być wątpliwości.
§5 Minimalna liczba godzin kształcenia na KKZ prowadzonego w formie zaocznej nie może być mniejsza n
§5 Minimalna liczba godzin kształcenia na KKZ prowadzonego w formie zaocznej nie może być mniejsza n

więcej podobnych podstron