IMAG0021
Chomsky, którego głównym przedmiotem zainteresowań jest składnia, przesuwa moment konstytuowania znaczenia z poziomu powierzchni zdania (struktury powierzchniowej), wyznaczonego przez kategorie gramatyczne, na poziom jego głębi (struktury głębokiej), wyznaczany przez związki logiczne. Strukturę głęboką można pokazać przy pomocy podstawowych znaczników frazowych (base phrase-marker), czyli opis syntaktyczny, przyporządkowujący wzajemnie elementy zdania, co jest równoznaczne z ujawnieniem tej struktury (Chomsky 1982:36).
Zdaniom, jak i mniejszym jednostkom organizacyjnym języka, jakimi są wyrażenia, można często przyporządkować więcej niż jeden opis syntaktyczny. Wynikają stąd dwie doniosłe konsekwencje przekładowcze, mianowicie to, że przekładowca musi dotrzeć do struktury głębokiej i jej możliwych opisów syntaktycznych oraz że musi dokonać wyboru równoznacznego z interpretacją.
Rozważania Chomsky’ego dotyczą idealnego użytkownika języka i abstrahują od pozajęzykowych czynników wpływających na akt mowy: rozkojarzenia, dezorientacji, niejednakowego natężenia uwagi i zainteresowania, błędów, ograniczeń pamięci. Nie mają też I zamierzeniu autora bezpośredniego odniesienia do teorii przekładu. Kompetencja językowa jest tu wyraźnie odróżniona od perfor-mancji: kompetencja oznacza bowiem znajomość języka w sensie zdolności do jego używania, zaś perfonnancja to zastosowanie języka w konkretnej sytuacji (ib. 15).
Opanowanie języka jest możliwe dzięki wrodzonemu mechanizmowi przyswajania języka (Language Acąuisition Device-LAD), którego działanie jest oparte na dwóch przesłankach natury filozoficznej:
- ontologiczno-lHigwistycznej zasadzie uniwersaliów, czyli aksjomacie zakładającym istnienie elementarnego, pierwotnego porządku rzeczywistości transcendentalnej oraz możliwość opisania tego porządku w języku,
- epistemologicznej zasadzie indukcji jako prawomocnej metody poznania.
Chomsky odrzuca jednak tezę o istnieniu jakiegoś naturalnego .porządku myśli”, którego odzwierciedleniem byłby odpowiedni porządek wyrażających je słów (ib. 19 ).
Mechanizm przyswajania języka (LAD) działa bowiem w ten sposób, że na podstawie zasłyszanego materiału językowego uczący się wyprowadza w sposób indukcyjny ogólne reguły funkcjonowania danego języka, które następnie testuje w interakcji ze społecznością posługującą się tym językiem. Uniwersalny charakter ma w koncepcji Chomsky'ego ludzka predyspozycja do empiryczno-induk-cyjnego wypełniania strukturalnych możliwości języka w ogóle. Zadanie językoznawstwa porównawczego polega w tym kontekście na zbadaniu konkretnych realizacji tych możliwości i ich indukcyjnym uogólnieniu w postaci potencji ludzkiego języka, czyli językowych uniwersaliów.
Jeśli przyjąć uniwersalność LAD, to jest oczywiste, że tłumacz dysponuje tą samą wrodzoną intuicją gramatyki możliwej i koniecznej, co autor oryginalnej wypowiedzi. Jeśli ponadto odebrał wychowanie dwujęzyczne i dysponuje wynikającą zeń zdolnością do adekwatnego zachowania werbalnego w każdej sytuacji, można by wnioskować, że problem przekładu nie powinien dla niego istnieć. Wiadomo jednak, że absolutna dwujęzyczność użytkowa -choć niewątpliwie ułatwia pracę tłumacza - nie jest sama w sobie ani warunkiem wystarczającym, ani też koniecznym efektywności przedsięwzięcia przekładowczego. Trudność pojawia się najwyraźniej nie na etapie formułowania własnej myśli, lecz na poziomie reprodukcji myśli obcej. Problem tkwi więc w kreatywnym aspekcie języka, zapewniającym każdemu jego użytkownikowi swoistą indywidualną gramatykę generatywną, czerpiącą z wariantów możliwych opisów syntaktycznych struktury głębokiej. Zatem LAD, który umożliwia rodowitemu użytkownikowi języka zarówno formułowanie, jak i rozumienie zdań, nie odgrywa znaczącej roli w samym procesie transferu z jednego języka na drugi język, który jest przedmiotem zorientowanej na proces nauki o przekładzie. Odgrywa jednak doniosłą rolę w poprzedzającym warunkującym transfer akcie zrozumienia treści, który może przyjąć postać przekładu intralingwalnego (Jakobson) lub dewerbalizacji (Sele-skovitsch)1.
31
O dewerbalizacji u J. Seleskovitsch por. Pisarska + Tomaszkiewicz 1998:88.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Procesowym i finalnym - W aspekcie procesowym głównym przedmiotem zainteresowania jest sam przebieg
Bank ~ to podmiot gospodarczy którego głównym przedmiotem działalności jest wykonywalne czynności
Kierunek poznawczy Głównym przedmiotem zainteresowania jest myśl ludzka oraz procesy, związane z
skanuj0015 (99) Głównym przedmiotem reklamy jest produkt oraz jego funkcjonalna lub symboliczna char
1. Ekonomia środowiskowa - jej przedmiotem zainteresowania jest ekorozwój. •
W tej teorii dokonuje się zmiana na zasadzie, że główny przedmiot zainteresowania - chęć wyładowania
Psychologia pracy i organizacji Psychologia pracy • Przedmiotem zainteresowań jest
38.1. Czym zajmuje się teoria względności? Głównym przedmiotem zainteresowania teorii względności są
Dodatkowo w skład Grupy wchodzi spółka, której głównym przedmiotem działalności jest przygotowanie i
stochastycznym1 lub składnikiem losowym lub błędem losowym, którego głównym celem jest przedstawieni
62891 img004 (11) więc w ramach teorii Chomsky^ego dyscypliną autonomiczną, a przedmiotem zaintereso
stochastycznym1 lub składnikiem losowym lub błędem losowym, którego głównym celem jest przedstawieni
skanuj0023 (57) LEASING Leasing jest prostym porozumieniem handlowym, na mocy którego właściciel prz
IMG855 Towary stanowią główny cel działalności i przedmiot zainteresowania ludzi, integralnie związa
Cele: 1. Celem wykładów jest zapoznanie słuchaczy z przedmiotem zainteresowań
VII Przedmowa względów jest zainteresowany tą ważną dla funkcjonowania państwa
więcej podobnych podstron