IMAG0261 (4)

57 Nazwiska Polaków

regionach Polski względnie dany przedmiot znany jest tylko na jakimś obszarze Polski i z tego tylko terenu znane są jego określenia. Dla ilustracji pierwszego zjawiska może warto powiedzieć, że ziemniak nazywany też kartofel w gwarach znany jest też jako perki (Wielkopolska), grule, rzepa (Podhale), bulwy (Pomorze), pantówki (Krajna, Kujawy), knule, kobz ale, jabłka (Śląsk), a kogut w gwarach nazywany jest też kokot, kohot, kobut, piejak, kur, kuras, kurakason. Drugie zjawisko związane jest często z regionalnymi warunkami życia — nad morzem więcej będzie wyrazów dotyczących żeglugi czy rybołówstwa, natomiast w górach więcej określeń dotyczących pasterstwa. Z Podhala znane są takie wyrazy jak szałas, koszar, bundz 'owczy ser’, bryndza, żentyca 'serwatka z mleka owczego’, klag, rencka 'żołądek cielęcy*, kornuta 'owca rogata’, siuty 'baran bez rogów’. Od wyrazów gwarowych, tak pierwszej, jak i drugiej grupy mogły powstawać nazwy osobowe. Jeśli zatem spotykamy dziś nazwiska Bundz, Klag czy Siuty, to można wnioskować, że pochodzą od słów znanych z Podhala, a Knul czy Kobzal od słów znanych ze Śląska. Z gwarami Mazowsza związane są nazwiska Komosa, Jętka, Karpa, Piejak, bo wyrazy komosa 'lebioda’, jętka 'przegroda między krokwiami’, karpa 'pniak’, piejak 'kogut’ znane są z tej dzielnicy. Z Wielkopolską związane są genetycznie nazwiska Gzika, Petronelka, Skwe-res, bo wyrazy gzika 'przyprawiony twaróg’, petronelka 'biedronka’, skweres 'kłopot, bieda’ występują w gwarach wielkopolskich. Nazwiska Boguwola, Maraz są zapewne śląskimi, gdyż ze Śląska znane są wyrazy boguwola 'wilga’, maraz 'błoto, niepogoda’. Nazwisko Kocierpka pochodzi natomiast od małopolskiego wyrazu kocierpka 'czeremcha’. Nazwisko Borsuk, Hreczka czy Majdan wskazują na dawne pogranicze polsko-ukraińskie, gdyż wyrazy borsuk, hreczka, majdan przyszły do nas z języka ukraińskiego.

W dalszej partii książki objaśniając pochodzenie nazwisk bardzo często odwołuję się do wyrazów gwarowych jako źródła tworzenia nazw osobowych.

6. Pisownia nazwisk polskich

Nazwiska jako część składowa języka podlegają zasadom ortograficznym, takim samym, jakim podlegają wyrazy pospolite i inne nazwy własne. Zasady ortograficzne ustalone zostały w roku 1936. Drobne zmiany zostały wprowadzone przez Komitet Językoznawstwa PAN w latach 1956 i 1961. Zanim doszło do skodyfikowania zasad ortograficznych, przez wiele wieków starano się polską pisownię ujednolicić. Wiadomo, że w okresie średniowiecza nie było ustalonej pisowni polskiej. Świadome jej ujednolicanie rozpoczęło się dopiero w wieku XVI. I ten świadomy proces ustalania pisowni trwał długo. Szybciej przebiegał w drukach, bardzo wolno w rękopisach. Ustalanie się pisowni nazwisk szło równolegle z ustalaniem się zasad pisowni języka polskiego, ale dodatkowo pisownia nazwisk uzależniona była od procesu ustalania się formy językowej. Staropolski brak stabilności nazwisk przejawiał się w zmienności postaci językowej nazwiska i w różnorodności jego zapisywania. Jeśli w XVIII w. ten sam człowiek podpisywał się jako Fox, Foxius, Foxjusz, Foksowicz, Foxiński,

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMAG0246 (5) 43 Nazwiska Polaków
IMAG0248 (3) 45 Nazwiska Polaków się też Drozdewicz, Kiełbasiewicz, Kaczmarewicz, Górewicz. Do końca
IMAG0252 (6) 49 Nazwiska Polaków Jansz-ak, Jansz-ko, Janusz-ak, Janusz-ek, Janusz-ewicz, Janusz-ka,
IMAG0254 (4) 51 Nazwiska Polaków n. tn. Skoki, przym. skocki, n. os. Skocki. Z przykładów widać, że
IMAG0256 (3) 53 Nazwiska Polaków od jednej z bardzo licznych nazw miejscowych typu Janów, Janowice,
IMAG0259 (4) 55 Nazwiska Polaków W nazwach osobowych można wyłowić różnice gwarowe w obrębie fonetyk
IMAG0263 (6) 59 Nazwiska Polaków średniowiecznych sposobów oznaczania samogłoski nosowej. Dawny spos
IMAG0265 (5) 61 Nazwiska Polaków osobowe w różnych okresach, w różnych stadiach rozwoju systemu naze
IMAG0269 (8) 65 Nazwiska Polaków Od takiego przejętego wyrazu mogło być już na gruncie naszego język
IMAG0271 (5) 61 Nazwiska Polaków wiele wieków polityczna zależność Słowacji od Węgier automatycznie
IMAG0273 (4) 69 Nazwiska Polaków nazwisk używanych przez Polaków. Żydzi, Ormianie, Tatarzy, z biegie
4.    Jeżeli dany przedmiot wymieniony jest w kilku kategoriach - do przeliczenia pun
c Technologia cł Imię i nazwisk) 4. Reakcja gazu wodnego - * CO + HjO
Postaci lekĂłw 4 4 S środki przedłużające trwałość leku, gdy dany środek leczniczy jest wrażliwy na
IMAG0264 (7) Nazwiska pochodzenia obcego Do tej pory mówiliśmy o nazwiskach pochodnych od polskich w
skanuj0033 (27) 156 4. Przyrodnicze aspekty turystyki zrównoważonej4.3.3.2. Województwo podlaskie Re
PAŃSTWO 57 obejmują „całość” dziejów Polski, od powstania państwa w Polsce. Opozycja syntezy
page0227 NAZWY MIEJSCOWE PROBLEMATYKA REGIONALNA Nazewnictwo głównych regionów Polski, a także ich c

więcej podobnych podstron