IMAG0290 (4)

34 JĘZYK POLSKI LXXVII |

struktur na -e, -ek itd., mających w swej strukturze taki sam rzeczownik podstawowy np. półtonie i pohdanek, poiuntierze i pólmiarek, też połukorcze i półkową itd.

Muszę jednak zwrócić uwagę na odosobniony wśród formacji na pól {polu) — rzeczownik z formą mianownikową w drugim członie: północ. W konkretnym tekście (OrtMac, OrtOssol) wyraz ten wystąpił w narzędniku: przedpolnoczą. Jednak jest wyraz północ (pulnocz) notowany jeden raz i w mianowniku (jako 'strona świata...’). Owa północ jest zapewne strukturą wtórną, nowszą, wyprowadzoną z bardziej typowej i dość licznie poświadczonej, a więc zapewne mającej wysoką frekwencję, formy z dopel. niaczem, północy (jeszcze wyższą frekwencję tekstową ma jakoś analogiczna forma południe).

2.2.    W słowniku Mączyńskiego (1564) ’) z interesujących nas tu wyrazów na pól-zostały zanotowane tylko

półksiężyc (jedynie w gen. sg.: pul sięiica),^ł) północy indecl. (22 razy), też pólrzytek (nom. sg.: półrzitek — tylko jeden przykład), polkiryśnik (nom. sg. — jeden raz), wreszcie południe (18 razy — w mianowniku 3 r., w dopełniaczu — 6 r., w celowniku — 3 r., w bierniku — 5 r. i w miejscowniku — 1 r.).

2.3.    W słowniku Knapskiego (1643) jako stosunkowo rzadkie wystąpiły formacje

a) na -e: półbaryłe. półfuncie 'selibra', półjedwabie 'subsericum', półrocze 'dimidium anni’

i południe 'czas południowy’; b) na -ek: pólkadek (przykadek, kadka) 'cadi dimidium’, pólkoszek, (p. H-oKjg), półkufek winny 'dolium* (p. beczka), półmisek (v. misa 3.), pólwlóczek rolej 'semis agri¹.

Formacje z rzeczownikiem w dopełniaczu są najbardziej pospolite: półcegly 'semilater', półcerkla 'semicirculus*, pólcudzoziemca 'semibarbarus’, pólczlowieka 'semihomo’, póldragmy 'semidrachma’, półgalkij/pólkręgu 'hcmisphaerium*, pólgarca, półgłowy, półgodziny, pólgrosza, półgrżywny, półkola, pólobręczy 'semicirculus', półkorca 'medimni semis’, półksiężyca 'luna semiformis’, (v. księżyca kwadra), pólkwadry 'octans congii’, póllata. pólzimy. półlibry aptekarskiej (v. kwaterka), póllokcia 'dimidium cubili’, pólłóta 'sicilcus . pólmęża ’scmivir‘, pólmiesiąca 'semestrium*, pólnieba 'śrzodek nieba nad głowami naszemi’, północy 'kraj świata północy’, półpieniążka semiobolus’, półpostu 'śrzodek postu’, półroka 'półrocze dimidium anni’, pólstaje rolej 'semis iugeri’, półstopy miara 'semipes’, palszknipułu waga 'dimidium scrupulum’, pólszlachcica 'mieszaniec, hybrida’, półtalara (v. srebrnik 3), póltuzina (v. tuzin), półurcie (v. piętak), pólwiadra 'mokrych rzeczy miara*, półwiersza 'hcmistichion', półżwierza 'semifer’ (i jeszcze kilka innych formacji tego typu).

Wszystkie formacje z pól- są u Knapskiego pisane łącznie, natomiast «formacje» | półtora..., a jest ich w tym słowniku również kitka, są pisane rozdzielnie, np .półtora funta 'sequilibra’_f półtora garnca, półtora kieliszka.

Jedyną strukturą (u Knapskiego) z rzeczownikiem w mianowniku jest pólbrat 'uterinus frater’. Znana z SStp formu północ nie jest u Knapskiego poświadczona.

2.4.    W słowniku Troca (1764) jest formacji zarówno na |g| jak i na -ek sporo (część z nich to te same, które notuje Knapski), wymienię więc tylko niektóre,

') Zob. Wyrazy polskie w Słowniku łacińsko-polskim J. Mączyńskiego, cz. 2. Opr. W. Kuraszkicwicz, Ossolineum 1963,

²) Szereg XVI-wiecznych rzeczowników z pól- przytacza E. Łuczyński, Wyraz półmorze w XV(-wiecznym przekładzie Encidy, Zeszyty Naukowe UG. Prace Językoznawcze nr 8, Gdańsk 1982, s. 263—6. — Cytowane w tytule tej pracy półmorze wystąpiło tylko w formach na półmorzu, w półmorzu.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMAG0241 (4) 38 JĘZYK POLSKI LXXVII 1 Na dowód tego, że nieodmienność liczebnika może być przyc
IMAG0243 (4) 40 JĘZYK POLSKI LXXVII I Problem przewagi składniowej jednego z dwóch konkurującyc
IMAG0291 (4) D£XV1I 1 JĘZYK POLSKI 35 „p. a) na -e: polkomecie eine kleine Weiber-cornettc*. p
Kierunek Geodezja i Kartografia, profit akademicki, język polski Matryca efektów kształcenia (EK) Ta
IMAG0242 (4) LXXVI1 1 JĘZYK POLSKI 39 ćnierćgodzina, tak jak nie ma też i nie było rzeczowników
IMAG0292 (5) 36 JĘZYK POLSKI LXXVli j czytamy: «2 i 4 przyp. Półkwadransa, 3 braknie, 6 Pólkwad
IMAG0293 (6) LXXVU I JĘZYK POLSKI 37 ułomny w tym sensie, że — owa upólgodzlnan — pojawia się (
IMAG0502 (2) 34 Język polski połowie XIX w. Następował powolny rozwój z momentami recesji i zastoju
WYDANIE SPECJALNE MATURA na 100%Testymaturalne język polski matematyka Arkuszeegzaminacyjne na
język polski matematyka Arkuszeegzaminacyjne na poziom podstawowy i rozszerzony Z KOMENTARZEM
IMAG0150 3 283 dopiero w 1885 r. w Lublinie, a przekład dzieła na język polski Franciszka Korwi-na-S
Drugi próbny egzamin w drugiej klasie gimnazjum Język polski Karty pracy Na co zda się ze zdraj
e trapez Pytanie 7 Rzut wektora a na oś o kierunku wektora b zawsze... a)    Ma taki
IMAG0289 (6) LXXVII i JĘZYK POLSKI 33 pojawiła się — po raz pierwszy! — w słowniku (tzw ) warszawski
Historia języka polskiego 3 M. Karpiuk, Wpływy obce na język polski, [w:] Taż, Mowa naszych przodków
119 Pierwszym tego skutkiem jest prośba do niego o przetłumaczenie na język polski listu prezydenta
34 Synteza dziejów Polski wet może na obniż szczegółów.”145 Bez syntezy, w przyjętym tu rozumieniu,
Poszukiwanie kodu - współczesny język polski w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Glosy na temat hi
Język polski jako obcy Program nauczaniaM1Wymagania wstępne Wymagana znajomość języka angielskiego n

więcej podobnych podstron