~LWF0006 (2)

jezioro wewnątrzlądowe. Nie pozostawało to bez wpływu na warunki bytu sehyłkowopaleolitycznycłi i mezolitycznych mieszkańców tych ziem. Wielkie śmietniska muszlowe na wybrzeżach Jutlandii wskazują, że wraz z dostatkiem jadalnej fauny morskiej powstawała nawet w Y-IY tysiącleciu p.n.e. możliwość przechodzenia do półosiadłego trybu życia.

Wkrótce nastąpił też przełom, który zadecydował o losach mieszkańców tych ziem w ciągu najbliższych kilku tysięcy lat. Było nim przejście od gospodarki przyswajającej do wytwarzającej pożywienie poprzez uprawę roli i chów zwierząt, zwane nieraz „rewolucją neolityczną”. Następstwem przemian ekonomicznych stał się osiadły tryb życia, udoskonalono technikę obróbki kamienia, upowszechnił się wyrób ceramiki znanej już użytkownikom śmietnisk muszlowyeh i odzienia z włókna roślinnego bądź zwierzęcego. Na Półwyspie Jutlandzkim i w południowej części Skandynawskiego dokonały tej rewolucji w IY-III tysiącleciu p.n.e. plemiona używające naczyń w kształcie lejkowatego pucharu i wznoszące megalityczne grobowce. Geneza ich jest dotąd przedmiotem dyskusji. Jakieś kontakty utrzymywali oni z rolnikami pochodzenia naddunajskiego, dokonującymi przełomu w Europie Środkowej, wiele nici wiedzie jednak raczej ku tym grupom neolitycznym, które wzdłuż wybrzeży Atlantyku i Morza Północnego przenosiły tam znajomość nowych form życia znad Morza Śródziemnego. Na przełomie III i II tysiąclecia kontynuowały ich tradycje w umiarkowanej strefie Europy Północnej plemiona zdobiące swe naczynia odciskiem sznura i używające kamiennych toporów bojowych.

Przemiany te łączyły się z innym jeszcze wydarzeniem, którego konsekwencje miały się okazać trwałe. Mniej więcej w tym czasie mieszkańcy interesujących nas ziem zaczęli używać języka, z którego wytworzyła się później moAva wczesnośredniowiecznych Normanów¹. Był to język określany nieraz jako praindoeuropejski. Jak wiemy, z niego ukształtowała się również mowa mieszkańców znacznych połaci Europy i częściowo Azji, wśród nich najbliższa germańskiej słowiańska, bałtycka, celtycka i może niektórych innych ludów, które zanikły w toku dalszego rozwoju. Szczegóły tych dawnych procesów etnogenetyeznych są trudne dziś do odtworzenia, w Skandynawii zmiany nastąpiły jednak raczej drogą dopływu jakiejś ludności z zewnątrz. Językoznawcy stwierdzają tu wyraźny podkład obcy, może języka, z którego ukształtowały się później ugrofińskie, należące do innej wielkiej rodziny lingwistycznej zwanej uralską. Przybysze byli zapewne kontynentalnego pochodzenia, tak istotna dla Skandynawów terminologia dotycząca morza i jego eksploatacji została bowiem zapożyczona od przedindoeuropejskiej ludności. Czy dokonały tego już pierwsze neolityczne wspólnoty kultury pucharów lejkowatych, czy też raczej, jak sądzi większość badaczy, późniejsze ceramiki sznurowej ? Trudno rozstrzygnąć, jednakże przeobrażenia te musiały nastąpić najdalej na przełomie III/II tysiąclecia p.n.e., czyli u schyłku neolitu.

Te dwa momenty — rolniczo-hodowlana gospodarka oraz język indo-europejski, z czasem w swej pragermańskiej odmianie — przyczyniły się do powstania w środkowej części Półwyspu Skandynawskiego rubieży etniczno-kulturowej. Na północy, na rozległych obszarach sięgających daleko poza koło podbiegunowe utrzymywały się nadal plemiona zbieracko--łowieckie, mówiące językiem praugrofińskim. Rubież ta nie była zresztą niezmienna, przesuwała się nieraz, zależnie m.in. od warunków klimatycznych sprzyjających jednej lub drugiej formie gospodarki. Widać to m.in. w śladach trwałego osadnictwa; w suchym subborealnym klimacie końca neolitu i epoki brązu docierało ono na północ aż po 68 równoleżnik, by później w ostatnich wiekach p.n.e., w epoce żelaza cofnąć do 60, poza rzekę Dal w środkowej Szwecji. Jeszcze we wczesnym średniowieczu, kiedy nadbrzeżne tereny były zwarcie zasiedlone przez Normanów prawie aż po krąg podbiegunowy, ugrofińscy sąsiedzi, zwani Skritofinami, przenikali górami i Wyżyną Norrlandzką aż do górnego biegu rzek Klar i Dal.

Od schyłku neolitu rytm przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych był już blisko związany z dziejami całej Europy. Szybko dotarła tu w połowie II tysiąclecia p.n.e. znajomość nowego surowca — brązu, przydatnego przy wyrobie narzędzi, broni, ozdób. Metalurgia stała się odtąd jedną ze specjalności tej krainy. Wraz z postępem technicznym nastąpił też rozwój kontaktów wymiennych z sąsiadami zamieszkującymi kontynent. Kultura Skandynawów nabrała wówczas wiele cech wspólnych z wielkim europejskim kręgiem kulturowym „pól popielnicowych”. Świetne ryty skalne z tego czasu mówią o rozwoju żeglugi, a spotykane w niektórych regionach pochówki z obstawą kamienną w kształcie łodzi świadczą, jak dalece związki z morzem znajdowały wyraz w obyczajowości mieszkańców^ tych ziem.

W połowie I tysiąclecia p.n.e. nastąpiło jednak ogólne zubożenie. Źródła jego nie są do tej pory jasne. Czy przyczyną było pogorszenie klimatu, czy jakiś kryzys pierwotnego ustroju — społeczny i gospodarczy, czy też odcięcie od impulsów europejskiego Południa wskutek ekspansji celtyckiej w Europie Środkowej? Wszystkie te czynniki mogły odegrać swoją rolę. Oddziaływania celtyckie w ostatnich wiekach p.n.e. przyniosły jednak zarazem znajomość nowej technologii istotnej dla dalszego postępu — znajomość obróbki żelaza, którego ruda, źródło surowca, występowała powszechnie w^r miejscowych jeziorach, bagnach i na łąkach.

Najpóźniej też w połowic I tysiąclecia p.n.e. nastąpiło wyodrębnienie się Germanów z dawnej etnicznej wspólnoty praindoeuropejskiej. Pierwsze konkretniejsze wiadomości o nich doszły nad Morze Śródziemne za pośrednictwem Pyteasza z Marsylii w IV wieku ęn.e. Dwieście lat później dali się oni poznać również bezpośrednio. Wtedy to plemienne związki Cym-brów i Teutonów, zamieszkujących dotąd Jutlandię, zaczęły napierać na

Charakterystyka językoznawcza germańskich Skandynawów zob. Hesselman, [w:] NK, t. 3-4, 1952; Schwarz 1956; Krahe 1960-1961.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mię. jak zauważył Patek, nie pozostanie to bez wpływu na sytuację na Zachodzie. Podkreślono, ze „Man
IMGp05 (2) widzenia25. Rozpoczęcie nauki szkolnej nie pozostaje oczywiście bez wpływu na rysującego.
94283201 djvu 412 EUG. PIASECKI Chronofotografia nie pozostała wreszcie bez wpływu na sztuki plast
61 jpeg 13 D. Pozostaje to bez wpływu na słyszenie dźwięków przenoszonych za pomocś przewodnictwa ko
■ Ks. - w całości a nie na jednostkę pozostają niezmienione bez względu na
SDC10236 3.7.5. NOWE SPÓŁGŁOSKI I GRUPY SPÓŁGŁOSKOWE Zanik jerów nie pozostał bez wpływu na system
Polakom szczególnie silne poparcie francuskie i nie pozostawało bez wpływu na przedstawicieli innych
i choćby nic okazał tego nigdy [pamiętajmy o długomyślnośritj, nie zostanie to bez znaczenia. Może k
478,479 w danym okresie nie pozostaje bez wpływu na sam rozwój literat u n. il cyduje o stosunku do
80999 skanuj0071 często jednym tchem obok Jerzyny, Bordowicza, Żemickiego i Gąsio-rowskiego, co nie
~LWF0066 terytorium. O tym, że nie były to małe skrawki ziemi, świadczy charakter nazw theophoryczny
politycznych poszczególnych mołdawskich ugrupowań, co nie pozostaje bez wpływu na stan stosunków z
14 CZERMIŃSKI studentów wnioskami. Można to wykorzystywać także na ćwiczeniach; dawałoby to większy
SPRAWA POICUCKA ZA AI/EKSANDEA. 173 wzmiankowanej podstawie. Nie były to prawa oparte na preten-syac

więcej podobnych podstron