~LWF0104 (3)

210

w której zamierzano spalić zmarłego, umieszczenie go na niej wraz z zapasem trunków i jedzenia, zabicie i ułożenie w łodzi dwóch koni (pędzonych przedtem tak długo, by się spociły), psa, krów, koguta i kury, a przede wszystkim przyprowadzenie na łódź niewolnicy, która zgodziła się pełnić rolę żony naczelnika w zaświatach i którą z wszelkimi niezbędnymi obrzędami najpierw zaślubiono zmarłemu, a potem zabito i ułożono obok niego w łodzi (L.P. Słupecki 1984).

^y o o

Źródła pisane, podobnie zresztą jak i znaleziska archeologiczne potwierdzają stosowanie tego obyczaju. Olafs saga Tryggvasonar (63) wspomina, że zwyczajem Szwedów było grzebanie w kopcu wraz ze zmarłym królem także i kró-lowej' , która zapewne nie zawsze umierała z rozpaczy jak Nanna, stanowiąca w micie wzór do naśladowania. Także opisana przez ibn Fadlana postać kierującej ceremonią pogrzebową i zarzynającej ofiary starej wiedźmy, nazwanej przez Araba „Aniołem śmierci" można porównać do Olbrzymki Hyrrokin, której obecność na pogrzebie Baldra może mieć głębsze uzasadnienie niż to, które podał Snorri^{1 2 3}. Opisany na końcu relacji ibn Fadlana rozebrany do naga najbliższy krewny zmarłego, podchodzący tyłem (by przypadkiem nie udać się wraz ze zmarłym na tamten świat) do stosu drewna pod łodzią pogrzebową i zapalający go, odpowiada Thorowi, który swym młotem nie tylko uświęcał (yigi) stos Baldra, ale zapewne po prostu podpalał go, jako że jego Mjollnir rzucał błyskawice⁴. Thor jako brat Baldra był zresztą jednym z jego najbliższych krewnych. Występuje jednak i ważna różnica: Baldr został spalony na statku spuszczonym na wodę, na którym udał się do Helu. Natomiast ruski naczelnik spłonął na statku wyciągniętym na brzeg, a na miejscu stosu usypany został kurhan. Rzecz w tym, iż opowieść o pogrzebie Baldra mówi o świecie mitycznym, a relacja ibn Fadlana o faktycznie stosowanym rytuale. W niektórych wersjach staronordyckiego mitu pojawia się zresztą kopiec Baldra, wspomniany w Hyndluljod (29).

Na naszą uwagę zasługuje też pozostawienie przez Odyna na stosie pogrzebowym Baldra bransolety Draupnir⁵. Za jej właściciela, jak już wspomniano, uważa się Odyna. Snorri (Skaldskap. 5) twierdzi jednak, że to Baldr był jej właścicielem, i ma rację. W Ynglinga sadze (8) znajdujemy bowiem stwierdzenie, że „Odyn wprowadził w swoim kraju takie prawo, jakie było w zwyczaju u Asów. Ustanowił, że wszyscy zmarli ludzie powinni być paleni na stosie wraz z całym swym majątkiem”. Ibn Fadlan przedstawił to samo prawo w działaniu, choć stosowane w złagodzonej postaci. Majątek zmarłego Rusa podzielono na trzy części, jedną zatrzymała rodzina, drugą zużyto na odzianie i wyposażenie zmarłego, a trzecią przeznaczono na pijatykę na jego stypie. Nie ulega kwestii, że pogrzeb Baldra jest wydarzeniem wzorcowym, modelem dla pogrzebów królewskich (B.-M. Nasstróm 2001, 103), o ile nie wręcz pierwszym pogrzebem w świecie Asów, stawiającym ich (i związanych z nimi ludzi) wobec tajemnicy śmierci.

Baldr udał się do Helu. Gdyby był herosem, trafiłby do Walhalli, tam gdzie przybywali polegli bohaterowie i najwybitniejsi wojownicy. Ale wtedy trafiłby do domu swego ojca i tragedia zamieniłaby się w farsę. Warto tu jeszcze wrócić do motywu pochowania Baldra w płonącej łodzi, puszczonej na wodę. Trudno wyobrazić sobie stosowanie takiego rytuału w rzeczywistości, oddaje on jednak sens dokonywania pochówków w łodziach. Są one środkiem transportu pomiędzy tym a tamtym światem. Nie jest to wszakże komunikacja w jedną tylko stronę. Beowulf (1-52) zaczyna się od epizodu przedstawiającego pogrzeb Scylda Scaefinaga, który po długim panowaniu zmarł i został zgodnie ze swoją prośbą złożony w łodzi obok masztu wraz z licznymi skarbami, bronią i złotym sztandarem, i tak wyposażony odpłynął. Jego łódź, jak powiada poeta, zawierała nie mniej darów, niż dali mu ci, którzy Scylda jako dziecko puścili w podobnej łodzi w morze. Opowieść tę objaśniają (odnosząc ją jednak nie do Scylda, ale do jego ojca Scaefa) Aethelweard (Chronicon, 3, 3) i William z Malmesbury (Gęsta regum Anglorum, 2, 116). Opisują oni odnalezienie Scaefa u brzegów Skanii jako dziecka śpiącego w łodzi pozbawionej wioseł, ale za to pełnej broni i zboża (A.M. Bruce 2002). Scaef stał się potem królem Skanii, ojcem Scylda i przodkiem królewskiego rodu duńskich Skjoldungów, skądinąd powiązanego z Wota-

M. MUller-Wille 1995, 101-110; por. też inne artykuły w tym samym tomie.

Flateyjarbók 1, 1860, 88. Wzmianka tyczy śmierci króla Eryka i Sigrid Storrady, która odmówiła podporządkowania się temu obyczajowi.

Pamiętając o hipotetyczności wszelkich możliwych w tej dziedzinie ustaleń, można zaryzykować stwierdzenie, że bogom podczas pogrzebu Baldra nie był potrzebny żeński odpowiednik Tho-ra, natomiast odesłanie zmarłego do symbolicznie kobiecego świata śmierci mogło wymagać obecności kobiety-celebransa, reprezentującej na tym jeszcze świecie boginię Hel.

Można to rozumieć jako próbę wskrzeszenia zmarłego, Thor swym młotem potrafił przecież codziennie wskrzesić swe kozły, ale taka interpretacja (Jana de Vriesa) nie wydaje się przekonująca; Baldr od początku jest nieodwołalnie przeznaczony śmierci.

Ofiarowanie zmarłemu pierścienia może też oznaczać, że próbowano w ten sposób mieć dalej z nim kontakt, przywołany przez G. Dumćzila (2000, 229-231) mit osctyński pokazuje bowiem, że pierścień dany zmarłemu pozwalał mu wejść do krainy zmarłych, symboliczna rola otworu analizowana przez R. Tomickiego (2000, 459-482) pokazuje z kolei, że otwór, także w pierścieniu, pozwalał na wgląd w tamten świat. Nasuwa się tu ponownie analogia z relacją ibn Fadlana, gdzie zaślubiana zmarłemu niewolnica spogląda „przez bramę” w zaśwńaty.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DSCN1810 (5) polecić umieszczenie go na jednym z witraży w St-Denis . Kwiatem z koą
210 4 210 4. Kosmetyka cak kropelkami olejku i nakładamy go na otwór, z którego wydobywa się para. N
Rzuty monge a9 (EZUTY MONGE’A) ) ;ącej przez dwa różne ziomy leżącego na niej go na niej czworokąta
Pokaranie karnym1 d. skazując sprawcę sąd może orzec umieszczenie go w zakładzie leczniczym na okre
pozostawiono zawód Administrator nieruchomości, ale umieszczono go w pozycji „333403”, wprowadzono n
W najprostszym modelu wykonanie programu (zapisanego w postaci zrozumiałej dla maszyny) polega na um
narzucarki do form i do rdzeni średnich i dużych do głowicy 1 narzucarki, w której umieszczona
Przestrajamy amplituner AT9100 Zasprzaka 3 3. Kondensator Cl25 odlutowujemy od s
out 0055 jpeg 110 "tony i min-KUM w fnyckojitjljiłt działania, z której żaden podmiot nie uwoln
pierwszą bazyliańską księgą liturgiczną, w której wytłoczone zostały nuty. Wznowiono go jeszcze

więcej podobnych podstron