img244 (11)

m

m

Lyi

IM

Mi

. -

przeciw rozumowi i oświeceniu oraz w jakim momencie takie rewolty nabierają charakteru reakcyjnego? Dla porównania, typowe amerykańskie ujęcia postmodernizmu nader często wiążą się wyłącznie z kwestią stylu czy strategii estetycznej. Okazjonalne ukłony w stronę teorii społeczeństwa postindustrialnego mają zwykle na celu przypomnienie, że wszelkie formy myślenia . marksistowskiego i neomarksistowskiego są po prostu przestarzałe. W debacie amerykańskiej da się schematycznie wyodrębnić trzy stanowiska. Postmodernizm całkowicie odrzuca się jako szalbierstwo, a za prawdę uniwersalną uważa się modernizm - ten pogląd jest odbiciem sposobu myślenia panującego w latach 50. Albo też modernizm potępia się za elita-ryzm, a postmodernizm chwali za populizm - ten pogląd jest odbiciem sposobu myślenia panującego w latach 60. Jest jeszcze teza godna lat 70., iż „wszystko uchodzi”, stanowiąca w konsumpcyjnym kapitalizmie cyniczną wersję formuły „nic nie wchodzi w grę”, która jednak przynajmniej uświadamia, że dawniejsze dychotomie w znacznym stopniu utraciły swe znaczenie. Nie trzeba dodawać, że żadne z tych stanowisk nie osiągnęło nigdy poziomu Habermasowskich pytań.

Problemy wszelako były nie tyle z pytaniami, jakie postawił Habermas, co z niektórymi odpowiedziami, jakie podsunął. Jego atak bowiem na Foucaulta i Derridę jako młodych konserwatystów sprawił, że zaprzestano bezpośredniego ostrzału kwater poststrukturalistów, na których koncentrowały się zarzuty, a etykietę konserwatysty przylepiono samemu Habermasowi. W tym momencie dyskusję prędko sprowadzono do niemąd-rego pytania: „Lustereczko powiedz przecie, w kim jest najmniej konserwatysty na swiecie?” A jednak batalia między „frankfurtczykami a francuskim narybkiem”, jak to kiedyś określił Rainer Nagele, okazuje się bardzo pouczająca, ponieważ wydobywa z cienia dwie z gruntu odmienne wizje nowoczesności. Zgodnie z wizją francuską nowoczesność zaczyna się od Nietzschego i Mallarmego, a tym samym jest ona bliska temu, co krytyka literacka określa mianem modernizmu. Dla Frań-

k&

m

$ V'    •

.

.

■ V. - ,

•. - 'x-:    . ;•:.