86113 IMG589 (2)

280 (De)Konstrukcje kobiecości

się do wszystkich dal, których życic nie jest uznawane za «życie» i których materialność uznaje się za nieznaczącą” (Butler 1998, 281). Nie chce jednak podawać przykładów, gdyż według niej stworzyłyby one normę byda abject, wykluczając inne możliwe odniesienia.

¹⁴ Homoseksualizm jeszcze do niedawna figurował jako choroba na liście Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego. Według Rubin medycyna i psychiatria zwielokrotniła kategorie niedopasowania seksualnego, lista psychoseksualnych schorzeń zaś to współczesna mapa moralnej hierarchii seksualnych zachowań. Choroba, kategorie moralnej i emocjonalnej niższości/niedorozwoju zastąpiły tym samym koncepcję grzechu (Rubin 1993).

¹⁵ Cytuję tu podtytuł pierwszej części Gender Trouble (1990).

¹⁶ Chodaż Butler zgadza się z podstawową tezą Wittig kwestionującą naturalność kobiet jako kategorii społeczno-kulturowej, to jednak odrzuca widzenie lesbijek jako kategorii wymykającej się systemowi, istniejącej poza nim, jako nie-kobiet. Dla Wittig lesbianizm stanowi jedyną formę istnienia poza systemem ról i reguł heteroseksualności. Lesbianizm to „jedyna koncepcja poza kategoriami płci (mężczyzna i kobieta), ponieważ nazwany podmiot (lesbijka) nie jest kobietą ani ekonomicznie, ani politycznie, ani ideologicznie. Ponieważ to, co tworzy kobietę, to specyficzna społeczna relacja do mężczyzny, relacja, którą wcześniej określono jako poddańczą, która pociąga za sobą osobisty, fizyczny, jak też ekonomiczny przymus, relacja, której lesbijki unikają poprzez odmowę stania się czy bycia heteroseksualnymi” (Wittig 1993, 108). Butler uważa, że niemożliwa jest całkowita transcendencja systemu, opuszczenie jego struktur. Całkowite odrzucenie heteroseksualności w ramach homosek-sualnośd jest nieosiągalnym ideałem. Podobnie niemożliwy jest ideał koherentnej heteroseksualnośd; heteroseksualność i homoseksualność to struktury nawzajem się implikujące: „Istnieją struktury psychicznej ho-moseksualnośd w obrębie heteroseksualnych relacji, jak też struktury psychicznej heteroseksualnośd w ramach seksualności i związków gejowskich czy lesbijskich” (Butler 1990,121). Ich obecność dostrzega na przykład w relacji butcblfemme, które jednak nie są jedynie repliką; powtórzone w innym kontekśde, zachowania tracą zakładany sens.

Butler me tylko pisze o braku cech wspólnych mogących połączyć wszystkie lesbijki pod sztandarem wspólnej tożsamości, ale też pokazuje, że w prze-

ciwieństwie do gejów lesbijki nie były/są reprezentowane w dominującym dyskursie władzy nawet jako zabroniony przedmiot. Istnieją jako abjccts, to znaczy „nie są ani nazwane, ani zabronione w ramach ekonomii prawa” (Butler 1993a, 312). Nie mogą więc twierdzić, że są w dyskursie, w którym nawet ich nieobecno£ć nie jest uwzględniona. Powinny raczej, według Butler, stawić opór całemu systemowi opartemu na dychotomii.

" Należy tu wspomnieć, że na Zachodzie mężczyźni odgrywający na scenie kobiety są w większości heteroseksualni. W Polsce, gdzie to zjawisko dopiero się rozwija, panuje odwrotna tendencja; zwykle jest to zajęcie gejów. Sprawa ta wymaga jednak jeszcze dokładniejszego zbadania. Pojęcie tak zwanego cross-dressingu, czyli przebierania się w rzeczy płci przeciwnej, jest kategorią znacznie szerszą niż transwestytyzm. Obejmuje na przykład przebieranie się w celach rytualnych przez obydwie picie, nie tylko mężczyzn.

¹⁹ Oprócz ujawnienia imitacyjnego charakteru pici kulturowej, drag ąueert stanowi również alegorię heteroseksualnej melancholii: odgrywa wypartą identyfikację oraz wydobywa na światło dzienne stłumiony obiekt miłości utraconej, której nie wolno opłakiwać. W swej koncepcji melancholii Butler wykorzystuje esej Freuda Żałoba i melancholia, a znaczną część The Psychic Life of Power poświęca problemowi melancholii płci i odrzuconym identyfikacjom.

²⁰ Butler zauważa, że również feminizm wpadł w taką pułapkę, szczególnie jego nurt odwołujący się do teorii psychoanalitycznej. Przyjmuje się w nim, że pleć biologiczna warunkuje płeć kulturową, a ta seksualność i pożądanie. Jak pokazuje Butler, mimo teoretycznego oddzielenia płci biologicznej od kulturowej, obydwie postrzega się binarnie, co w zasadzie zakłada ich mimetyczny charakter. Takie założenie ciągłości w dyskursie feministycznym wzmacnia zaś i uprawomocnia istniejący binarny porządek.

¹¹ Tytuł rozdziału w książce Butler brzmi „Gender Is Buming”. Pokazywany na filmie bal jest podzielony na różne kategorie („uczennica”, „biznesmen”, „francuska dama” itp.) i w zasadzie każdy członek mniejszości seksualnej może przyjść i zaprezentować się na nim. Nie chodzi tylko o odgrywanie kobiet przez mężczyzn, ale też o odgrywanie innych norm kultury, na przykład białego mężczyzny z Wall Street przez osoby, które nigdy nim nie będą, mimo znajomości kodów (sposobu poruszania się, ubierania), gdyż są biednymi czarnymi z Harlemu. Oce-