72
cjonalną i inteligencję duchową w nieprzeciętnym zakresie. Ta wszechstronna inteligencja umożliwia realizację zadania niewątpliwie jednego z najważniejszych: zachowania równowagi między pedagogiką przymusu a pedagogiką wolności50, między tzw. kształtowaniem czy wyrabianiem a rozwojem, między pedagogiką intencjonalną a nieintencjonalną.
Powołanie to przede wszystkim bezinteresowne oddanie się uczniom. Nic jest ono możliwe w naszych czasach, gdy wielu nauczycieli „ucieka" od swego zawodu i... siebie. Jeśli jest to ucieczka w krąg jakiś zainteresowań zwanych nieszkodliwymi lub konieczność dorabiania do skromnej pensji to zapewne nie są to zjawiska tak groźne jak amoralizm w różnych postaciach, konsumpcjonizm i konformizm czy nawet nihilizm. Istnieją także zagrożenia zewnętrzne, związane ze współczesną kulturą i ze współczesnym społeczeństwem i jego przemianą. Degradacja współczesnej kultury jest faktem szeroko opisywanym. Wyraża się ona nie tylko w wymiarach aksjologicznych, lecz także związanymi z tymi wymiarami różnymi formami bezładu współczesnego życia.
Do najgroźniejszych zjawisk należy tzw. technopol. Wypływa on z Comteowskiego przekonania — jak trafnie napisał Neil Postman -,,o nierzeczywistości wszystkiego, czego nie można zobaczyć i zmierzyć" ł, a polega na „podporządkowaniu wszelkich form życia kulturowego panowaniu techniki i technologii" . Również we współczesnej pedagogice „pokutuje" modern istyczny pogląd — jeszcze raz zacytujmy N. Post mana — „że w rzeczywistości ludzkim sądom nie można ufać, ponieważ są skażone nieścisłością, dwuznacznością i zbędną złożonością; że subiektywizm stanowi przeszkodę w jasnym myśleniu; że to czego nie można zmierzyć, albo nie istnieje, albo nie ma wartości"5'. Oczywiście, Postman pisząc tak nie miał na myśli pedagogiki, lecz szersze zjawiska kulturowe, niemniej jego ogólna