tlo^ . > -
° Typologia ta spełnia więc dwie funkcje:
1) pozwala odróżnić, co jest kiczem, i na tej drodze osiągnąć jasną świadomość przedmiotu badania;
2) pozwala ustalić dalsze podziały w obrębie samego kiczu, na przykład na kicz erotyczny, egzotyczny, „kwaśny”,, religijny etc.
Aby podsumować tę typologię, wyłonimy na podstawie podanej analizy opisowej czynniki ukryte, które stanowić będą zespoły eksplikacji i pozwolą na nowo scalić pewne elementy, zaznaczone tylko przy innej okazji. Oprzemy się tutaj na wynikach badań tych czynników przeprowadzonych przez Engelhardta i Killy’ego, wyróżniając pięć zasad kiczu:
— zasadę niedostosowania
— zasadę kumulacji
— zasadę synestezji
— zasadę przeciętności
— zasadę komfortu.
II. ZASADY KICZU 1
zastosowanie we współczesnym kiczu na użytek turystów'.
SREBRNE SPINKI DO MANKIETÓW W FORMIE MINIATUROWEJ KARTY PERFOROWANEJ
Oryginalne! Zaprojektowane przez IBM1! Autentyczne! Nie można lepiej dotrzymać kroku postępowi! Najwspanialsze nowe osiągnięcie w dziedzinie biżuterii osobistej: twoje pełne nazwisko i adres zostaną zarejestrowane na karcie IBM, a następnie pomniejszone za pomocą techniki fotograficznej i wygrawerowane specjalną metodą na spinkach do mankietów i na spince do krawata (gwarantowane srebro). Każda karta jest inna: w górnej linii perforacji zanotowane jest twoje nazwisko i adres! Znakomity prezent dla VIP2 lub dla tych, co chcieliby nią zostać.
Prosimy napisać na zamówieniu wyraźnie, drukowanymi literami, swoje nazwisko i adres.
Spinki do mankietów IBM
gwarantowane srebro........S 14.98
Spinka do krawata ........$ 9.98
II. Zasada kumulacji: Przypomnieliśmy już tę zasadę, gdy była mowa o potrzebie szaleńczego gromadzenia, owego „ciągle więcej”, która z taką oczywistością pojawia się w cywilizacji mieszczańskiej. Tylko nieliczni z wielkich mistrzów wolni są od tej dążności, polegającej ma wypełnianiu pustki za pomocą nadmiaru środków: przypomnijmy sobie Ryszarda Wagnera stosującego superpozycje poezji i muzyki, teatru i poezji, baletu i dramatu; przypomnijmy wspaniałe złocone woluty łoża Ludwika Bawarskiego. Nakładanie się
na siebie religii i heroizmu, erotyzmu.....i. egzotySiNpro-
wadzi do w^rncżenra^poza granice naszej wrażliwości, czasem do radykalnej wobec niej opozycji^ do odczucia przedobrzenia czy pławienia się w niej, zmuszając do całościowej percepcji danego układu.....Kicz
nie pozostawia nas nigdy obojętnymi, a.....dobry,gust sta
nowi tylko odmianę złego smaku (Savignac).
1 IBM — International Business Machines Corporation — Międzynarodowe Stowarzyszenie Maszyn Biurowo-Handlowych.
2 VIP — Very Imyortant Person — bardzo ważna osobistość.
j
i
Zasada niedostosowania: Zasadę tę wysunął Engelhardt stwierdzając, iż istnieje w każdym przedmiocie pewna dewiacja, stałe odchylenie w sto-sunku. do noipinalnego. przeznaczenia, do funkcji, którą powinien pełnić — zarówno gdy chodzi o jakieś środki chemiczne, -jak i o korkociąg — odstępstwo od realizmu w przypadku przedstawień artystycznych. Kicz trafia zawsze trochę obok, zastępuje to, co czyste, przez heterogenne, nawet wtedy gdy dotyczy czystości. Typowe dla kiczu wyolbrzymianie lub pomniejszanie przedmiotu: korek od butelki w formie głowy polityka, pozłacanie ostatnich metrów szyn właśnie budującej się magistrali kolejowej, głowa Jezusa w formacie Afnor A7 jako zakładka modlitewnika itp. Przedmiot jest tu zawsze i na. swoim, i nie na swoim miejscu: „na miejscu” ze względu na staranne wykonanie i wykończenie, „nie na miejscu” ze względu na pokrętność samej koncepcji. Dobre wykończenie jest zaletą rzemiosła, nic więc dziwnego, że nie wykorzystane zalety rzemieślnicze cechujące wyroby wieśniaków z Schwarzwaldu czy Rouergue znajdują masowe