kupisiewicz dydaktyka ogólna6
36 Dydaktyka oc/ólna
zmienną niezależną (lub zmienne niezależne), podczas gdy rezultaty, do których te czynności prowadzą, są zwykle zmiennymi zależnymi.
Do badania zjawisk dydaktycznych, w wyniku którego wykrywa się, a następnie ustala określone prawidłowości oraz normy pracy pedagogicznej nauczyciela, służą następujące metody: obserwacja, eksperyment pedagogiczny, wywiad, ankieta, analiza dokumentów pedagogicznych oraz analiza statystyczna.
Badając różnorakie zjawiska za pomocą tych metod, dydaktyk posługuje się takimi narzędziami badawczymi, jak: arkusz obserwacji, testy psychologiczne i dydaktyczne, kwestionariusz wywiadu, kwestionariusz ankiety, skale postaw.
1. Obserwacja
Istotą obserwacji jest zamierzone, planowe i systematyczne spostrzeganie zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia towarzyszących im zmian oraz stwierdzenia zachodzących między nimi związków. Obserwacja może być bezpośrednia lub pośrednia. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z planowanym gromadzeniem spostrzeżeń przez osobę bezpośrednio obserwującą dany proces dydaktyczny w jego naturalnym przebiegu. Ponadto w sytuacji, gdy obserwator sam bierze udział w tym procesie, np. prowadzi klasę, mówimy o obserwacji uczestniczącej. Z kolei obserwacja pośrednia polega na celowym, systematycznym spostrzeganiu zjawisk lub procesów utrwalonych za pomocą środ-ków technicznych, stenogramu, protokołu itp.
Warunkiem skuteczności i poprawności oraz rzetelności metody obserwacji jest wyraźne sprecyzowanie jej celu oraz opracowanie odpowiedniego arkusza obserwacji, umożliwiającego planowa i systematyczne gromadzenie spostrzeżeń przez osobę obserwującą. Istotne znaczenie w badaniach dydaktycznych ma oprócz tego utrwalenie wyników obserwacji na filmie, taśmie magnetofonowej czy wideofonicznej, w postaci stenogramu itp., dzięki czemu można dany proces lub zjawisko wielokrotnie odtwarzać i analizować z różnych punktów widzenia.
Sprawozdania z przebiegu i wyników obserwacji powinny być wierne, pełne i dokładne, przy czym obserwowanych faktów nie należy zastępować ich interpretacjami. Kiedy badacz zleca prowadzenie obserwacji innym osobom, np. rodzicom czy nauczycielom - co jest niekiedy konieczne, zwłaszcza w przypadku obserwacji prowadzonych przez dłuższy czas - trzeba te osoby dobrze przygotować do tych czynności. W związku z tym powinno się je zapoznać z celami obserwacji (końcowymi i etapowymi), sposobem jej prowadzenia oraz zdawania sprawy z jej przebiegu i wyników, a także sprawdzić, czy sporządzane przez nic relacje odpowiadają wymaganiom badacza.
W badaniach prowadzonych za pomocą obserwacji badacz nie manipuluje zmienną niezależną i nie ma nad nią kontroli, gdyż występuje ona niezależnie od jego intencji. Może natomiast mierzyć obie zmienne za pomocą odpowiednich narzędzi. Z tego powodu niektórzy metodologowie zaliczają obserwację do tzw. metod biernych. Otóż obserwacja jest „bierna” tylko w tym sensie, że nic zmienia przebiegu obserwowanego zjawiska czy procesu, jest natomiast „czynna” w tym znaczeniu, iż wymaga wielu dodatkowych czynności przygotowawczych warunkujących jej skuteczność (por. np. Krajewski, 1982, s. 80; Okoń, 1998, s. 18-20).
2. Eksperyment
Od obserwacji, która sprowadza się do badania zjawisk i procesów powstających i przebiegających niezależnie od zamierzeń badającego, a także bez jakiejkolwiek ingerencji z jego strony, eksperyment różni się tym, iż służy do badania zjawisk i procesów celowo wywoływanych, przebiegających ponadto w warunkach, nad którymi badacz sprawuje dokładną kontrolę. Można by również powiedzieć, że istotna różnica między obserwacją a eksperymentem dotyczy genezy badanych zjawisk i procesów, a więc tego, czy te zjawiska i procesy wywołano specjalnie, by je zbadać, albo przynajmniej zmieniono warunki, w jakich przebiegają (eksperyment), czy też powstały one niezależnie od intencji badaczy (obserwacja). Jeśli np. ktoś opisuje zachowanie się uczniów w nowych dla nich sytuacjach, które mógł zaobserwować, mówimy, że posługuje się metodą obserwacji; jeżeli zaś sytuacje te zostały stworzone przez badacza umyślnie, aby mógł analizować wywołane przez nie reakcje uczniów, wówczas posługuje się eksperymentem.
Eksperyment polega więc na wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk lub procesów dydaktycznych przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu powstałych pod jego wpływem skutków. Ten nowy czynnik stanowi w badaniu zmienną niezależną, a spowodowane przezeń zmiany są zmiennymi zależnymi. Można zatem powiedzieć ogólnie, że istotą eksperymentu jest możliwość manipulowania zmienną (lub zmiennymi) niezależną (niezależnymi), kontrolowania zmian powstałych wskutek Lego manipulowania, a także doboru osób do grup objętych badaniami.
Eksperyment pedagogiczny może przybierać formę eksperymentu laboratoryjnego, w którym wywołuje się lub zmienia dany proces w sztucznych dla niego warunkach, bądź też eksperymentu naturalnego, kiedy badamy ów proces w typowych dlań okolicznościach. Przystępując do badań, formułuje się tzw. hipotezy robocze, które mają być prawdopodobnym wyjaśnieniem zjawisk lub procesów objętych zarówno eksperymentem laboratoryjnym, jak i naturalnym. Wskazane jest formułowanie tego rodzaju hipotez również w badaniach przeprowadzonych metodą obserwacji.
Eksperyment pedagogiczny należy niewątpliwie do najwartościowszych metod, jakimi posługuje się w swych badaniach dydaktyka ogólna. Nie jest jednak pozbawiony pewnych ograniczeń. Zapewnia on
_
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
img091 36 Dydaktyka ogólna zmienną niezależną (lub zmienne niezależne), podczas gdy rezultaty. r
336 V. Funkcje wielu zmiennych Jednakże podczas gdy w przypadku funkcji jednej zmiennej istnienie po
więcej podobnych podstron