Krok 3. Zanim rozpoczniesz następne ćwiczenie, koniecznie upewnij się, że dziecko zna różnicę między dwoma pierwszymi poleceniami. Przeprowadź w tym celu serię prób, wypowiadając oba w przypadkowej kolejności. Na przykład dwa razy każ mu dotknąć nosa, potem raz podnieść ręce, dotknąć nosa, trzykrotnie podnieść ręce itd. Ważne jest, by zmieniać kolejność i częstotliwość wydawania poleceń, aby dziecko nie mogło odgadnąć ich układu i reagować bez wysłuchania cię. Jeśli będziesz regularnie przechodzić od jednego polecenia do drugiego, dziecko nauczy się kolejno zmieniać zachowanie i w rzeczywistości przestanie cię słuchać. Nie powtarzaj tego samego polecenia zbyt wiele razy; inaczej wpoisz mu uporczywe trwanie przy jednej rzeczy: powtarzać będzie w kółko tę samą reakcję. Musisz uzyskać pewność, że twoje słowa są wykorzystywane jako sygnał do działania. Kontynuuj próby do czasu, gdy dziecko zacznie reagować zgodnie z ustaloną normą.
Możesz teraz wprowadzić dodatkowe polecenia, jak Klaśnij w ręce, Usiądź, Wstań i Pogładź brzuszek; inne znajdują się na liście naśladownictwa niewerbalnego w rozdziale 7..Najpierw naucz dziecko prawidłowej reakcji na nowe polecenie, z pierwszymi dwoma, opanowanymi
uprzednio. Dojdź w ten sposób do około 10 polecen7alBy"3ziecko uzyskało dużą sprawność.
Wprowadzając nowe polecenie zawsze upewnij się, czy dziecko dalej właściwie reaguje na wcześniej opanowane instrukcje i czy odpowiada poprawnie na nowe polecenie po wymieszaniu go z poprzednimi. Wypo-wiadaj je w dowolnym porządku, by sprawdzić stopień ich zrozufmenia przez dziecko. “ ........ ......•'........
Jeśli stwierdzisz, że któreś z poleceń sprawia dziecku trudność, cofnij się do ćwiczeń nad nim, aż uzyskasz prawidłową reakcję. Wypowiadaj tylko to jedno polecenie, „podpowiadając” w miarę potrzeby właściwą reakcję. Kontynuuj trening do chwili, gdy dziecko zacznie reagować zgodnie z przyjętą normą. Następnie powróć do wydawania wszystkich opanowanych poleceń w dowolnej kolejności, z początku częściej powtarzając polecenie, które stwarzało problemy, by upewnić się, że reakcje są już zgodne z ustaloną normą.
Gdy dziecko prawidłowo wykonuje 5—10 poleceń, utrzymuj je w ciągłej aktywności, każąc nieustannie „odpowiadać” na różne polecenia. Wydawaj polecenia co 5 sekund (około 12 poleceń na minutę), robiąc minutę przerwy po 10 minutach ćwiczenia. Przeznacz na pracę tego typu przynajmniej godzinę dziennie, najlepiej 3— 4 godziny w ciągu dnia, z zachowaniem dłuższych przerw między nimi. W ciągu dnia od czasu do czasu „zaskakuj” dziecko różnymi poleceniami. Musisz dążyć do tego, by zajęte było robieniem pożytecznych rzeczy (pozwoli to zredukować autostymulację i inne dziwaczne manieryzmy); musisz także starać się „nastroić” dziecko na słuchanie ciebie i nauczyć je zwracać uwagę na twoje słowa. Nie zapominaj szczodrze obdarowywać je pocałunkami, uściskami i innymi przyjemnościami, gdy prawidłowo reaguje (można je całować nawet 12 razy na minutę, jeśli
przyjmie taką dawkę czułości); pamiętaj także o koniecznym czasem moc:.....
nięjszym klapsie, gdy dziecko zaczyna autostymuTację lub nie wykonuje twoich poleceń".'
Zauważ, że jest to zupełnie łatwe ćwiczenie i mogą je prowadzić stosunkowo niedoświadczeni pomocnicy, jak starsze rodzeństwo czy uczniowie szkół średnich. Staraj się urozmaicać trening, aby dziecko reagowało na polecenia także na stojąco, gdy znajduje się w różnych miejscach w domu i poza nim. Utrzymuj dziecko w stanie ciągłej aktywności, bez względu na to, gdzie się znajduje.
/
Następny zestaw, poleceń wymaga zachowań nieco bardziej skomplikowanych niż te, które ćwiczono wcześniej. Jednym z nich jest umiejętność obchodzenia się z przedmiotami znajdującymi się poza bezpośrednim zasie-giem dziecka. To wstępne ćwiczenie ma je nauczyć określania własnych czynności i nazywania przedmiotów w swoim otoczeniu. Technika stosowana’ podczas naulcTtych zadań podobna jest do opisanej w poprzedniej serii ćwiczeń.
Krok 1. Bodziec. Połóż na stole, w zasięgu ręki dziecka przedmiot (książkę, szklankę lub szczotkę). Wybierz taki, który bez trudności rozpozna. Wypowiedz polecenie, np. Podaj książkę. Jeżeli dziecko reaguje prawidłowo w ramach przyjętefnormyT^p^uj wprowadzić kolejne polecenie, np. Podaj szczotkę lub Podaj szklankę (patrz niżej). Jeżeli nie, podpowiedz prawidłową reakcję (Krok 2.).
Krok 2. Podpowiedz i redukcja podpowiedzi. Wydaj polecenie Podaj książkę; jednocześnie poprowadź rękę dziecka w kierunku książki, dopilnuj, by ją chwyciło i skieruj rękę z książką w twoim kierunku. Zabierz książkę j. wynagródź dziecko. Połóż książkę z powrotem na stole, powtórz polecenie i zacznij ^redukować podpowiedz: kieruj ręką dziecka o tyle tylko, o ile to jest konieczne, by samodzielnie dokończyło czynność. Z Chwilą gdy będzie-reagowało zgodnie z ustalonymi wymaganiami, stopniowo umieszczaj książkę coraz dalej, by w końcu kazać mu prżynieść ją z innej części pokoju lub nawet z innego pomieszczenia.
111