©
(T) Festspielhaus w Bayreuth
(1876)
R. Wagner i arch.: O Bruckwald
®
Teatr Krajowy w Dessau (1938).
Rzut górnego balkonu Arch.: Friedr. Lipp i Werry Roth
Rys historyczny
Festspielhaus w Bayreuth ©. Forma teatru stworzona przez R. Wagnera stanowi kontrapunkt dla Wielkiej Opery w Paryżu. Projekt teatru totalnego W. Gropiusa/E. Piscatora (por. „Die Buhne im Bauhaus”, Dessau 1924): godna uwagi jest obrotowa widownia, scena z systemem dźwigów okrężnych i możliwość projekcji na ściany i sufit -> © i ©. Teatr Krajowy w Dessau -> © to wczesny przykład nowoczesnego obiektu z obszernymi kieszeniami scenicznymi. Projekt Teatru Narodowego w Mannheim -> © Schaubuhne am Lehniner Platz w Berlinie jest pierwszą wielką realizacją elastycznej przestrzeni teatralnej (przebudowa Universum Mendelsohna z 1928). Opera Bastille w Paryżu -> © stanowi jak dotąd największy obiekt teatralny z 10 kieszeniami scenicznymi na 2 poziomach.
Tendencje w aktualnym budownictwie teatralnym Występują obecnie dwie tendencje:
1. Zachowanie, restauracja i modernizacja istniejącego teatru rodem z XIX - połowy XX w.
2. Nowe realizacje o „eksperymentalnym”, otwartym charakterze przestrzeni, np. Schaubuhne am Lehniner Platz ->©. W podobnym kierunku zmierzają liczne przebudowy istniejących obiektów na teatry studyjne o 80-160 miejscach na widowni.
Budynek opery i teatru dramatycznego - dwie różne formy architektury teatralnej.
1. Opera: Nawiązuje do tradycji włoskiego budownictwa operowego XVIII i XIX w. -> str. 414 © i ©. Charakterystyczne cechy to wyraźny podział przestrzenno-architektoniczny na widownię i scenę oddzielone fosą orkiestry, jak również duża pojemność widowni (od 1000 do prawie 4000 miejsc) i odpowiedni system lóż albo balkonów: np. Teatro alla Scala w Mediolanie ma 3600 miejsc, Deutsche Oper w Berlinie 1986 miejsc, Metropolitan Opera w Nowym Jorku 3788 miejsc, Opera Bastille w Paryżu 2700 miejsc -> str. 414. Kontrapunktem dla formy teatru operowego z balkonami i lożami jest Festspielhaus w Bayreuth, zaprojektowany jako teatr parterowy wg wzoru grecko-rzymskiego; mieści on co prawda tylko 1645 widzów.
2. Teatr dramatyczny: Nawiązuje do tradycji architektury niemieckich teatrów reformowanych XIX w. Charakterystyczna dla niego jest widownia parterowa (widzowie siedzą na wznoszącej się powierzchni o wygiętym profilu) oraz wyodrębnione proscenium nadające się do wykorzystania w spektaklu (pole gry przed portalem, w przestrzeni widowni). Teatr dramatyczny skłania się jednak szczególnie ku tradycji teatru angielskiego -> © str. 414 tzn. integracji pola gry z przestrzenią widowni. Nowoczesny przykład z obszaru anglojęzycznego to Festival Theatre w Chichester w Anglii (arch.: Powell i Moya 1962), z terenu Niemiec - Teatr Narodowy w Mannheim, Mała Sala (arch.: Weber, Hamer, Fischer 1957).
Na intensyfikację otwartości i zmienności formy wnętrza wpłynęły eksperymenty z przestrzenią teatralną podejmowane w latach 70. Przykład: Concordia Theater w Bremie (zmiana przeznaczenia dawnego kina). Możliwości wariacji przestrzennych ilustruje przykład Schaubuhne am Lehniner Platz w Berlinie -> ©.
3. Szczególnym zjawiskiem na obszarze niemieckojęzycznym jest tzw. teatr trójfunkcyjny (forma mieszana opery i teatru dramatycznego). Na kształt tego teatru w decydujący sposób wpływają wymagania przedstawień operowych. Przykład: Teatr Miejski w Heilbronn (Arch.: Biste i Gerling 1982).
415