Obraz2 (140)

356 Podstawy fizjoterapii

Tzw. „terapia kraniosakralna” (wg J. Upledgera)

U podłoża tej metody legły pewne spostrzeżenia W. Sutherlanda odnośnie roli szwów czaszkowych. Wyszedł on z założenia, że jeśli w określonych miejscach znajdują się połączenia półścisłe, które w warunkach fizjologicznych nie ulegają ankylotyzacji, to muszą one posiadać pewną rolę ruchową. Dowiódł on, iż -poprzez zmianę nacisku na różne rejony głowy - można wyzwalać lub likwidować takie objawy, jak: ból, nudności czy nawet zmiany stanu psychicznego. Z pewnych doświadczeń wysnuł on wniosek, że kości czaszki wraz z kością krzyżową oraz systemem układu błonowego opony twardej tworzą swoisty, samodzielny układ wewnętrzny. Poprzez mechaniczne oddziaływanie na ten układ, zdaniem Sutherlanda, możliwy jest bezpośredni wpływ na funkcję ośrodkowego i autonomicznego układu nerwowego oraz pośrednio na system wewnątrzwydzielniczy (wskutek sty-

Ryc. 247. Przykładowa technika odciążająca staw szczytowo-potyliczny

mulacji przysadki mózgowej). Późniejsze badania innych autorów udowodniły, iż faktycznie - w obrębie kości czaszki występuje rytmiczny ruch (6-12 cykli na minutę), o zakresie 10-25 mikronów, dający globalną ruchomość wszystkich połączeń czaszki rzędu 1—1,5 milimetra. Od tego czasu pojawiło się wiele teorii próbujących wyjaśnić ten fenomen. Najszerzej akceptowaną jest teoria produkcji i resorpcji płynu mózgowo-rdzeniowego. Zdaniem twórców tego typu teorii, pomiędzy poszczególnymi elementami tego systemu (oponą twardą, kośćmi czaszki, kością krzyżową i ogonową, kręgami C₂ i C₃ oraz płynem mózgowo rdzeniowym) zachodzi specyficzna równowaga czynnościowa. Zaburzenia w którymkolwiek z elementów tego systemu prowadzą nie tylko do zachwiania tej równowagi, ale również do upośledzenia drenażu żylnego i limfatycznego w tych rejonach, krążenia czaszkowego, a nawet - poprzez zmiany napięcia przepony siodła i namiotu móżdżku - do zaburzeń funkcjonowania przysadki i nerwów czaszkowych. Jako główne przyczyny takiego stanu rzeczy podawane są zaburzenia kostne w obrębie

głowy, twarzy, kręgosłupa, kości krzyżowej i ogonowej (spowodowane m.in. urazami), tzw. „postawy przeciążeniowe” (np. wady postawy), zapalenia oraz stresy psychiczne.

W metodzie tej diagnostyka polega omal wyłącznie na specyficznej, delikatnej palpacji poszczególnych elementów omawianego systemu i próbie wyczucia zmian tzw. rytmu kraniosakralnego (tzw. fazy zgięciowej i wyprostnej, towarzyszących wdechowi i wydechowi) oraz lokalizacji miejsc o wygórowanym napięciu.

Techniki kraniosakralne mają na celu poprawę wzajemnej ruchomości kości czaszki, usunięcie zaburzeń napięcia opon, poprawę krążenia (zwłaszcza krwi żylnej), zmniejszenie ryzyka zakleszczenia nerwów w miejscu ich wyjścia u podstawy czaszki oraz poprawę tzw. „rytmu kraniosakralnego”.

Ryc. 248. Przykładowa technika odciążająca przejście krzyżowo-lędźwiowe

Ryc. 249. Przykładowe techniki rozluźniające napięcie w obrębie szwów czaszkowych (szwu poprzecznego — po lewej, szwu potylicznego — na środku i szwu strzałkowego górnego — po prawej)

Wszystkie techniki stosowane w tej metodzie, w zależności od kierunku przyłożonej, minimalnej siły nacisku, dzieli się na pośrednie, bezpośrednie i unoszenia. Dodatkowo wyróżnia się tzw. techniki drenażowe.

Techniki pośrednie polegają na nacisku (z siłą ok. 5 gramów) w kierunku przeciwnym do ograniczonej ruchomości.