53176 P3190308

Wojciech Kalinowski

-niej przystąpiono do likwidacji zniszczeń wojennych.Duże znaczenie dla poprą* wy sytuacji gospodarczej na wsi, a więc i lokalnych rynków zbytu, miała tzw. kolonizacja, . llołęnderska.", polegająca na- Nakładaniu osad czynszowych na nic . użytkach i terenach zniszczonych. Osad.nicy z pochodzenia zarówno Polacy jak i Niemcy otrzymywali wolność osobistą i nadanie wieczystego prawa do ziemi,o. raz pewne swobody handlowe. W WielRopolsce rozwija się też nadal przemysł ^włókienniczy w miastach prywatnych.

już Vkrótce po zakończeniu wojny ze Szwedami zostają założone w Wielko . polsce dwa miasta o charakterze rzemieślniczym: Kargowa /dawn. Unruhstatt/ założona w l66l r. przez Unruha, oraz Rakoniewice /dawn. Polski Freystad/-J założone w 1662 r. przez Krzysztofa Grzymułtowskiego, kasztelana poznańskie, go. Układ planu Rakoniewic złożony jest z trzech regularnych pasm bloków/ryę. 62/ z kwadratowym rynkiem po środku, na którym stał drewniany ratusz. Za J chowały się tu do dziś relikty zabudowy rzemieś niczej z XVIII w. i należy przy -puszczać, że w XVII w. zabudowa ta przedstawiała się podobnie. Były to jedna -kowe domy drewniane, ustawione szczytem do rynku i ulic, z podcieniem od frontu /ryc. 63/. Jednolitość tej zabudowy pozwala przypuszczać, iż była ona wznoszona według z góry przyjętego wzoru. ..Podobnie jprzedstawi ał się też u-kład Kargowej. W obu tych miastach, w pewnej od nich odległości, znajdowały się rezydencje ich właścicieli. Śą to niemal "typowe" przykłady.miast jrzt -mieślniczych z przełomu XVII i XVIII w.

Prócz wymienionych wyżej'miast należy w Wielkopolsce odnotować dalsze io -kacje jak; Witkowo/1680 r./, Margonin /1696 r. /, Ostrów Wielkopolski/1713 r./• Władysławów/1731 r./. Szamocin /1748 r./. Zaniemyśl /1742 r. / i in. Nie wszystkie jednak znalazły pomyślne warunki rozwoju. Trwa również nadal akcja zakładania tzw. "nowych miast" przy istniejących ośrodkach jak: Nowe

Miasto Wlkp. /1664 r./, Wieleń /1673 r. /, Międzychód /1671 r. /, Lubniewice /1708 r./. Trzciel /XVIII w./, Chodzież /XVIII w./, Rogóźno /1750 r./. Były to przeważnie ośrodki rzemieślnicze.

W XVII w. spotykamy się z nowym zjawiskiem_przestrzennym związanym z nasilającą sie działalnością kontrreformacyjną w Polsce. Jednym jego przejawem - jak już wspomniano w poprzednim rozdziale - była budowa licznych klasztorów na przedmieściach i kolegiów jezuickich wewnątrz miast. Drugim przejawem, wiążącym się z rosnącą egzaltacją religijną^było zakładanie tzw. "kalwąxii", ząłożeń. przestrzennyęh z licznymi kaplicami, które miały^ cdtwa-rzać męczeńską drogę Chrystusa. Wzdłuż tych dróg odbywały się uroczyste pro -cesje religijne i nabożeństwa.

Powstaje cały szereg wielkich założeń przestrzennych jak: Kalwaria Zebrzydowska ./1602 r. /, kalwaria w Pakości nad Note_cią /1628 r. /, kalwaria w Wejherowie /1649 r. /, w Pacławiu/1668 r. /, w Górze Kalwarii /1670 r./, w Wilnie /1670 r. / i w Ujazdowie pod Warszawą /1731 r./, które bądź przetrwały do dziś w niezmienionej formie, bądź zostały włączone w obręb miasta jako cle -menty sieci jego ulic /Góra Kalwaria, Warszawa/.

Najciekawszym przykładem jest Góra Kalwaria, gdzie założenie kalwarii odbyło się równocześnie z założeniem^-miasta i gdzie funkcje religijne zostały ściśle splecione z układem przestrzennym miasta. Nowe Jeruzalem, gdyż tak nazywało się pierwotnie to miasto położone przy wsi Góra, założone zostało przez biskupa poznańskiego Stefana Wierzbołowskiego na podstawie przywileju króla Korybuta Wiśniowieckiego z 1670 r. Przywilej Wierzbołowskiego z r. 1672 wyznacza program gospodarczy i przestrzenny miasta. Położono nacisk na rozwój-rzemiosła i usług dla pątników przybywających na doroczne procesja religijne. Nawet terminy odbywania jarmarków połączono z terminami uroczystości kalwaryjnych. Miasto otrzymało symboliczny układ krzyża, którego