88403 S5006343

Analogiczne wazy znane są (akie z innych późnych osad gnipy tynieckiej (por. okazy z Targowiska -Woźniak 1970, labl. XLV1 I; Przcmęczan - Poleska 1986. tabl. 14.5; Podłęża - Woźniak 1990, labl. XXIIp. XXXVIIlg).

Charakteryslyczne szczegóły budowy, które wyróżniają wazy opisywanej tu odmiany, tj. silne zgrubienie kanciastego załomu, bruzdki oddzielające brzeg, szyjkę i brzusiec. pojawiają się u ostroprofilownych form wazowatych kultury przeworskiej dopiero w ciągu fazy A3 młodszego okresu przed rzymskiego, a trwają jeszcze na początku okresu rzymskiego (Godłowski 1981, 62, tabl. II2, 12: Dąbrowska 1988.50. tabl. V 78). Cech takich nie posiada żadna z waz z cmentarzysk z Błonia, czy Warszawy-Wilanowa, które opuszczono we wczesnym odcinku tej fazy (por. Mycielska. Woźniak 1988; I994b, 30n.; Marciniak 1957). Natomiast analogiczne do opisywanych tutaj formy spotykane są w inwentarzach grobowych z zaawansowanej fazy A3, zarówno w Karczewcu i Kamieńczyku (Dąbrowska 1973. tabl. VII 17. XXII 18; 1997. grób 118/12). jak też w Wesól-kach (Dąbrowscy 1967, ryc. 60:3, 10, 67:17) i Ciecie-rzynie (por. typ I-C-2 - Martyniak. Pastwiński. Pazda 1997.52,80. tabl. LXVI14. CLIX 12). najczęściej występują na tych samych nekropolach, w grobach odnoszonych do fazy przejściowej A3/B1 i stadium B1 okresu rzymskiego, a przeżywają się jeszcze w stadium B2n (Dąbrowska 1973, labl. XIII l.XXI6. XXII14.15,XLVD 24; 1997. groby 65/7.7/11,13/6.37/9,71/6,266/19,304/ 1.320/21;Dąbrowscy 1967,ryc. 11:4.7.22:3,39:5,58:11. 72:4; Martyniak. Pastwiński. Pazda 1997. tabl. XCVm 3.4.7-9. CXVI2,3. CXXIX 2.5 i dalsze).

3.1.2.13. Ornamentyka

Zbiór fragmentów, na których zachowały się ślady zdobienia liczy niespełna 190 fragmentów. Uwzględniając wszystkie ułamki ceramiki grupy IIA, stanowi to około 4.3%. a biorąc pod uwagę tylko ułamki górnych części naczyń (z wylewem), co wydaje się lepiej odpowiadać szacunkowej liczbie naczyń tej kategorii, udział ten wzrasta do około 13%. W każdym razie, okazy ornamentowane to niewielka część omawianej tu grupy ręcznie lepionej ceramiki „stołowej".

Przeważająca część okazów (182 naczynia lub ich fragmenty) zdobiona jest ornamentem rytym lub nakłuwanym. Inne techniki zdobnicze (doleczki. listewki plastyczne) spotyka się sporadycznie. W większości przypadków (162) ryty lub nakłuwany rysunek jest płytki, delikatny, bardzo staranny, ułożony w wąskie (4-6 mm) pasma omamentacyjne. a więc wykonany w sposób typowy dla wczesnego stylu ceramiki kultury przeworskiej. Jedynie 22 naczynia ozdobiono nieco głębiej rytymi wątkami, wykonanymi często mniej starannie i tworzącymi nieco szersze pasma, zgodnie ze zwyczajem pojawiającym się na ceramice tej kultury w fazie A3 młodszego okresu przedrzymskiego (Dąbrowska 1973.514nn.; 1988, 29-31.).

Najliczniejszą grupę naczyń zdobionych stanowią kubki - około 110 okazów ornamentowanych, tj. około 20% naczyń tego typu. Wskaźnik len. jukkolwick wysoki. jest jednak znacznie niższy w porównaniu do częstotliwości ornamentowanych kubków z cmenturzysk przeworskich (por. np. Murciniuk 1957,127; Dąbrowska 1973,500nn.). Wąskie pasmo umieszczano w górnej części hrzuśca. u okazów z zachowanym uchem, zawsze na wysokości dolnej jego nasady. Jedynie w wypadku jednego egzemplarza z Wyciąża 5 (oh. 160 - tabl. 223:4) ozdobiono także przewężone w środku uszko. Najczęściej dekorowano w ten sposób kubki odmian IV. 1.2, IV.4 i IV.5. Ornamentu nie stwierdzono na żadnym z kubków odm. IV. 1.1, !V.2 i IV h Delikatne pasemko zdobi tylko jeden kubek stożkowaty (odm. 1V.3). Największy odsetek okazów zdobionych występuje w grupie dzbanków (typ III) - na 5 z 12 naczyń zaliczonych do tego typu zachował się delikatnie ryty ornament pasmowy, umieszczony, podobnie juk u kubków, w górnej części brzuśca (u egzemplarzy z uszkiem - na wysokości dolnej nasady). Stosunkowo często zdobione były też wazy (typ VI) - wąskie pasmo omamentacyjne zdobi załomy brzuśców 10 z 70 naczyń lego typu (ok. 14%). Dowodnie zdobione były natomiast tylko 4 z 78 naczyń odwrotnie gruszkowatych (typ I). które na terenach kultury przeworskiej są stosunkowo często ornamentowane (niekiedy bardzo rozbudowanymi wątkami). W tym wypadku jednak na obniżenie frekwencji może mieć wpływ bardzo zły stan zachowania naczyń tej formy z naszego zbioru. Podobnie jak w kulturze przeworskiej, sporadycznie zdobione są misy (typ V) - zaledwie 10 na blisko 600 okazów tego typu ma wąskie pasmo ornamentu na załomie brzuśca. Wśród naczyń z omawianego tu zbioru nie stwierdzono, spotykanego nierzadko w ceramice kultury przeworskiej, zwyczaju zdobienia den bądź krawędzi wylewów.

Wątki omamentacyjne. składające się z najprostszych elementów (ciągłych i przerywanych linii poziomych bądź krótkich nacięć), tworzą kilka podstawowych motywów geometrycznych (ryc. 15). Jednym z najczęściej spotykanych, występującym głównie na kubkach, ale także pojedynczych misach i wazach, jest wąskie pasemko utworzone przez kombinację poziomych linii przerywanych i ciągłych (wątki nr 1-7). Najczęściej jest ono delikatnie ryte. ale występuje też w wersji głębiej rytej (por. okazy z Wyciąża 5, obiekty 81. 323, ar 178 - tabl. 213:9, 247:3, 337:9). Zazwyczaj zdobienie takie ogranicza się do pojedynczego pasma jednorodnego ornamentu, ale występują też podwójne pasemka (np. na okazie z Pleszowa 20, ob. 15/23. tabl. 153:4), często w kombinacji z innymi wątkami (np. Wyciąże 5, obiekty 235, 284, ar 196 - tabl. 232:9,239:3, 354:1), wchodzące w skład bardziej rozbudowanego rysunku, jak np. na dzbanku z ob. 41 z Pleszowa 17 (tabl. 24:2).

Kubek z ara 178 z Wyciąża 5 (tabl. 338:14) ozdobiono pasmem ornamentu złożonego z poziomych linii rytych, krótkich kreseczek i rzędów nakłuć (wątek nr 10). Natomiast na dwóch innych kubkach z Pleszowa 17 (ar 100 - tabl. 89:18) i Pleszowa 20 (ar 8 - tabl. 179:5) linie poziome uzupełnione są krótkmi pionowymi nacięciami ułożonymi w grupy (wątki nr 11, 12).

Inny wahani to pasmo utworzone przez rząd ukośnych krcseczck między dwiema liniami ciągłymi (wątki nr 13. 14). występujący także w wersji zdwojonej (wątki 16, 17). zarówno płytko (Wyciąże 5. ar 16 - tabl. 271:2). jak i głębiej ryty (Pleszów 17. ob. 197 - tabl. 37:5). Ukośne kreseczki układają się niekiedy w jodełkę (wątki nr 18-23). która bywa ujęta w dwie poziome linie ciągle (w wersji delikatnie i głęboko rytej. np. Plc-szów 20. ar 17 - tabl. 182:4.5) lub leż „swobodna" (wątki nr 20-23).

Liczna grupa wątków, spotykana głównie na kubkach. to prosta kombinacja krótkich krcseczck ułożonych daszkowato (w zygzak), w pojedynczych, podwójnych lub potrójnych rzędach, pomiędzy poziomymi liniami ciągłymi bądź przerywanymi (wątki nr 24-26).

Motywy linii zygzakowatych tworzą bardzo rozbudowaną grupę wątków (nr 27-S2). Najprostsze z nich

-    ograniczone poziomymi liniami rytymi pojedyncze zygzaki utworzone z krótkich nacięć (nr 27) lub dłuższych pojedynczych (nr 28). lub zwielokrotnionych krcseczck (nr 29-31), czasem w dwóch rzędach (nr SI), niekiedy w kombinacji z krótkimi nacięciami (nr 36-39). Na kubku z obiektu 160 z Wyciąża S (tabl. 223:4) zwielokrotnione linie zygzakowate twarzą motyw tzw. zaplatanych trójkątów (wątek nr 32), w innym wypadku budują ukośną kratkę wątki 33-3S). Poprzez uzpeł-nicnie pól powstałych między liniami zygzakowatymi za pomocą krótkich nacięć (poziomych, pionowych, ukośnych) powstaje motyw tzw. zakreskowanych trójkątów (wątki nr 40-S0). Bywają one ułożone w dwa pasma (wątek nr 52).

Niezwykle rzadko spotykane są bardziej skomplikowane motywy. Motyw „widełkowy"(nr 55) zdobił brzusiec dzbanka (?) z ara 108 z Pleszowa 17 (tabl. 95:14). Na innym dzbanku (?) z tego samego ara (tabl. 95:15) oraz na jednym z kubków z Cła (ob. 22 - tabl. 5:3) widoczne są motywy „schodkowe" (nr 54). Na ściance naczynia nieznanego typu z Pleszowa 20 (ob. 98 - tabl. 164:8) wystąpił motyw meandra (nr 56). Być może podobnym rysunkiem zdobione były też dwa inne naczynia: dzbanek (?) z ara 154 z Wyciąża 5 (tabl. 309:9) oraz okaz tego samego typu z obiektu 41 z Pleszowa 20 (tabl. 24:2). To ostatnie naczynie jest jednym z niewielu, na których wystąpiła rozbudowana kombinacja wątków różnego typu. Wśród pozostałych znajduje się kilkanaście kubków, pojedyncze miski (Pleszów 17. ar 185

-    labl. 122:3) i wazy (Wyciąże 5. ar 179 - tabl. 339.1). ślad dość rozbudowanego ornamentu (figuralnego?) widoczny jest także na fragmencie brzuśca naczynia odwrotnie groszkowatego (?) z ara 117 z Pleszowa 17 (tabl. 109:2).

Jak wspomniano wcześniej, w zdobnictwie omawianych tu naczyń przeważają jednak najprostsze, jednorodne wątki ułożone w pojedyncze wąskie pasma. Tw orzą one zestaw typowy dla stylu zdobniczego wczesnej ceramiki przeworskiej, choć, w porównaniu z gamą rysunków spotykanych na ceramice z terenów właściwej kultury przeworskiej, wyraźnie zubożony (por. np. Marcinak 1957.127n.. tabl. XC-XCU; Dąbrowska 1973. ryc. III). Od kanonu omamentacyjnego ceramiki tej kultury odbiegają jedynie wątki ryte (nr 58-59), widoczne na trzech fragmentarycznie zachowanych naczyniach. Kubek z ara 138 z Pleszowa 17 (tabl. 119:5) zdobiony był delikatną poziomą linią ciągłą, pod którą znajduje się kombinacja dłuższych i krótszych kreseczek tworzących motyw przypominający bardzo uproszczoną wersję ornamentu (.Jeżące S”) znanego z jednej z bardzo wczesnych situl grafitowych z Krakowa Mogiły I (Woźniak 1970. tabl. XXXIII 23). Ze względu na znaczną odległość czasową obu znalezisk, podobieństwo jest najpewniej jednak przypadkowe. Natomiast niewątpliwie trawestacją zdobienia charakterystycznego głównie dla situl grafitowych, ale też niektórych gładkich i szorstkich garnków toczonych kultury lateńskiej, stanowią wątki zdobiące dwa inne naczynia, tj. kubek(?) odkryty w obiekcie rowkowym 555 w Pleszewie 17 (delikatnie ryty - tabl. 61:6) oraz fragment okazu nieznanego typu z ara 128 z osady w Wyciążu 5 (głęboko ryty -tabl. 287:1).

Niewielką głęboką miseczkę z obiektu 76 z osa-dyw Krakowie Krzesławicach ozdobiono rzędem płytkich. starannie wyciśniętych dołeczków (Poleska. Tobola 1987. tabl. XX 17). Identyczny ornament widoczny jest także na fragmentarycznie zachowanym kubku (?) z obiektu 7 w Pleszewie 17 (tabl. 22:3). Jak wspomniano wcześniej, zdobienie tego typu jest charaktery-syczne dla niektórych naczyń wczesnorzymskich. a formy analogiczne do okazu z Krzesławic odnoszone są do stadium BI tego okresu (Liana 1970.440. tabl. I 16; Dąbrowska 1973. 516. tabl. XXI 20).

Z warstwy kulturowej z Pleszowa 20 (ar 36 - tabl. 187:12) i Wyciąża 5 (ar 175 - tabl. 331:13), a także z ob. 129 z Krzesławic (Poleska. Tobola 1989. tabl. 1 20) pochodzą niewielkie ułamki naczyń zdobionych starannie wymodelowanymi, poziomymi listewkami plastycznymi. Dekoracja tego typu pojawia się na naczyniach kultury przeworskiej już w ciągu fazy A3 młodszego okresu przedrzymskiego. a powszechna jest zwłaszcza we wczesnym okresie rzymskim (Dąbrowska 1973.516. tabl. XLVU 17. III 21. LI. LIII: (Jodłowski 1981 62. tabl. U 1.9, 10). Poziomymi plastycznymi listewkami zdobione były jednak także toczone naczynia celtyckie. Zwyczaj ten. spotykany najczęściej w starszym okresie lateńskim i w początkach okresu środko-wolaleńskiego. występuje jednak także na niektórych toczonych naczyniach z okresu późnolateńskiego (por. wyżej rozdz. 3.1.1.2.3). Sposób zdobienia (pionowe żeberka) miseczki z ob. 294 z Wyciąża 5 (tabl. 246:8), będącej najpewniej naśladownictwem szklanej czarki żeberkowanej. omówiono wcześniej.

3.1.2.1.4. Podsumowanie

Wysokiej jakości, cienkościenna, starannie uformowana i wygładzona, a często polerowana ceramika stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych wytworów kultury przeworskiej. Ceramika taka pojawia się jako integralny składnik zespołów grupy tynieckiej) W’ jej Ii-ej. a następnie IO-cj fazie. Opisane wyżej naczynia wykonane są zgodnie z regułami obowiązujący-

99

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
obraz 7 (10) Analogiczne scenariusze są poświadczone w innych częściach zachodniej Afryki. Pod konie
AGF00002 Równie dobrze znane są izomery konstytucyjne chlorowcopochodnych, alkoholi i innych związkó
P1150606 znane są z Bezrzecza st. 1211, Świerczewa*3, Mierzyna14 i wielu innych miejscowościl5. Osta
gr2 (2) & ^feC5MC’ ^ Znane Są WSXyStkiC wymiary OA, AB, BC, BO„ O.C, CD, a,b, c ora,, w danym pc
> Zarządzanie sieciami WAN <15 ści dla złożonych środowisk sieciowych. Rozszerzenia te znane s
ZGIN6 ZGINANIL V/ ! —/(. Mamy do czynienia z płaskim zginaniem belki, znane są i 3^ Go obliczenia ek
47 Zbyt jest znanym poemat Malczewskiego, powtarzany w kilkunastu wydaniach; znane są jego rozbiory—

więcej podobnych podstron