skanowanie0008 (21)
■282 GERARD GRNETTE
lektur greckich i łacińskich zalecana przez Kwinty liana przyszłemu mówcy wspomina — poza historią, filozofią i naturalnie wymową — o sied-jniu gatunkach poetyckich: epopei (która tu obejmuje wszelkiego rodzaju poematy narracyjne, opisowe lub dydaktyczne, a wśród nich Hezjoda, Teokryta i Lukrecjusza), tragedią, komedią, elegię (Kallimach i łacińscy •poeci elegijni), Jamb (Archiloch, Horacy), satyrę („tota nostra" — Lu-•cyliusz i Horacy) i poemat liryczny (którego przykłady znajdują się nr. in. u Plndara, Aikajosa i Horacego); inaczej mówiąc, liryzm Jest tutaj •tylko jednym z gatunków nienarracyjnych i niedramatycznych i ogra-.nicza się w rzeczywistości do jednej formy, którą jest oda. Ale lista Kwintyliana nie jest oczywiście sztuką poetycką, ponieważ zawiera dzieła prozą. Późniejsze usiłowania systematyzacji przy końcu starożytności i w średniowieczu starają się włączyć poezję liryczną do systemów Platona lub 'Arystotelesa, nie modyfikując ich kategorii. Tak -więc Diomedes (koniec IV w.) znowu nazywa „rodzajami” (genera) trzy tryby Platońskie i rozdziela jako tako między nie „odmiany” (species), które nazwalibyśmy gatunkami: pcnus imitatimcm (dramatyczny), w któ-jym mówią tylko postaci, obejmuje odmiany: tragiczną, komiczną, satyryczną (chodzi o dramat satyryczny dawnych tetralogii greckich, o któ-.rym nie wspominali ani Platon, ani Arystoteles); genu* enarrativum (narracyjny), w którym mówi sam poeta, obejmuje gatunki narracyjne •właściwo, sentencjonalne (gnomiczne?) i dydaktyczne; genrts commuiie i (mieszany), w którym na przemian mówi poeta i postaci — gatunki heroiczne (epopeja) i... liryczne: Archiloch i Horacy. Proclus (V w.) likwiduje, jak Arystoteles, kategorię mieszaną i zalicza do rodzaju narracyjnego razem z epopeją jamb, elegię i „melos" (liryzm). Jan z Garlandił» (koniec XI w. — początek XII w.) powraca do systemu Diomedesa. Sztuki poetyckie XVI w. rezygnują na ogół z jakiegokolwiek ■systemu i zadowalają się zestawianiem gatunków. Tak np. Peletier du 3fans (1555): epigramat, sonet, oda, list, elegia, satyra, komedia, tragedia, „dzieło heroiczne”; albo Vauquelin de la Fresnay (1605): epopeja, elegia, •sonet, jamb, piosenka, oda, komedia, tragedia, satyra, sielanka, pastorałka; .albo Philip Sidney (An Apologie for Poetrie, 1583): gatunek heroiczny, liryczny, tragiczny, komiczny, satyryczny, Jambiczny, elegijny, pastoralny itd. Wielkie poetyki klasycyzmu, od Vidy do Rapina, są za-.•sadniczo, jak wiemy, komentarzami do Arystotelesa, w których trwa nie kończąca się dyskusja o wzajemnych zaletach tragedii 1 epopei, a pojawienie się w Xyi w. nowych gatunków, jak poemat heroiczno-roman-:sowy, romans pasterski, udramatyzowana pastorałka albo tragikomedia, zbyt łatwo sprowadzanych do trybu narracyjnego lub dramatycznego, :nie potrafi zmodyfikować obrazu. Uznanie de facto różnych form nie-
88 (Według -W. Tatarkiewicza <Historia estetyku T. 2. Wrocław 1060, .s. 138) Jan ziGarlandli żył w latach 1195 — około 1272.]
reprezentatywnych i utrzymanie Arystotelesowskiej ortodoksji pogodzą się jako tako w klasycznej wulgacie, dzięki wygodnemu odróżnieniu „wielkich gatunków” i... innych, o czym doskonale świadczy (choć implicite) układ Sztuki poetyckie) Boileau (1674): pieśń III traktuje o tragedii, epopei i komedii: pieśń II wylicza bez żadnej kategoryzacji całości, Jako poprzedniki z w. XVI, elegię, odę, sonet, epigramat, rondo, madrygał, balladę, satyrę, wodewil i piosenkę 2®. W tym samym roku Rapin czyni tematem rozważań i akcentuje ten podział:
Poetyka ogólna może się dzielić na trzy różne gatunki Poematu doskonałego, na Epopeję, Tragedię i Komedię, a te trzy gatunki mogą się ograniczać do dwu tylko, z których jeden polega na akcji, a drugi na narracji Wszystkie inne gatunki, o których wspomina Arystoteles, mogą się sprowadzić do tych dwu: Komedia do Poematu dramatycznego. Satyra do Komedii Oda i Ekloga do Poematu heroicznego. Albowiem Sonet, Madrygał, Epigramat, Rondo, Ballada są tylko gatunkami Poematu niedoskonałego
W sumie gatunki niereprezentatywne mają jedynie wybór między zaszczytną aneksją (satyra do komedii, a więc do poematu dramatycznego, oda i ekloga do epopei) a odrzuceniem w ciemności zewnętrzne albo — jeśli wolimy — w otchłanie „niedoskonałości”. Nie ma niewątpliwie lepszego komentarza do tej selekcyjnej oceny, jak pełne zniechęcenia wyznanie Renć Braya, kiedy to przestudiowawszy klasyczne teorie „wielkich rodzajów”, a potem ogarnięty pokusą zebrania kilku uwag na temat poezji sielankowej, elegii, ody, epigramatu i satyry, przerywa nagle, mówiąc:
Przestańmy wreszcie zbierać resztki tak ubogiej doktryny. Teoretycy mieli zbyt wiele pogardy dla wszystkiego, co nie jest wielkimi rodzajami. Tragedia, poemat heroiczny — oto, co przyciągało ich uwagę
Obok, a raczej poniżej wielkich rodzajów narracyjnych i dramatycznych istnieje masa drobnych form, których niższość czy brak statusu poetyckiego wynika częściowo z nikłości ich rozmiarów i (domniemanej) nikłości ich przedmiotu, a jeszcze bardziej z odwiecznego wykluczenia, jakim dotknięte zostało wszystko, co nie jest „naśladowaniem działających ludzi”. Oda, elegia, sonet itd. nie „naśladują" żadnego działania, ponieważ w zasadzie wypowiadają tylko myśli czy uczucia rzeczywiste
“ Przypomnijmy, że pieśni X 1 IV poświęcone są rozważaniem ponad rodrajo-wym, a niektóre nieporozumienia, nie mówiąc o nonsensach w odniesieniu do „doktryny klasycznej”, pochodzą ze zbytniego uogólnienia specyficznych „zaleceń" zamienionych w przysłowia poza kontekstem, a więc poza trafnością: tok więc każdy wie, że ..piękny bałagan Jest efektem artystycznym”; ale oto 10-stopowy aleksandryn, który chętnie się uzupełnia słowem ^touvent" {często] równio apokryficznym. co wymijającym. Prawdziwy początek to „U niej”. U kogo? Odpowiedź — pieśń II, w. 68—72.
* Reftedons tur la Pośtfgue, 1874, cz. U, rozda. 1.
° R. Bray, Formation de la doctrlne clossięue (1927). Nizet, 1989, s. 354.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
skanowanie0007 (21) 280 GERARD cENETrr czyli tragedii doskonale spełniającej wszystkie warunki (zbie
43280 skanowanie0007 (21) 280 GERARD cENETrr czyli tragedii doskonale spełniającej wszystkie warunki
skanowanie0020 (21)
skanowanie0027 (21) Porównując kolejne wersje tego samego utworu (np. cztery wersje Genezis z Ducha)
skanowanie0030 (21) I Ból u chorego na nowotwór Ból jest dolegliwością, z którą chorzy bardzo często
skanowanie0035 (21) Przyczyny nieskuteczności antybiotykoterapii jBłędne rozpoznanie wstępne, ❖Zalec
skanowanie0036 (21) J Czynniki wpływające na interpretacje laboratoryjnych badań endokrynologicznych
skanowanie0037 (21) yCzas pobrania materiału: . XO^>o •, C$^> t^a-^ y-^ę
skanowanie0043 (21) Ryt. 15*12. Kv*aty homeotyczne o ofcweoe zMololculrttffym kosztem prędkaria We&l
skanowanie0044 (21) protodermy w obrębie wierzchołka (warstwa I-i) wskazuje na akropetalny, a nie, z
skanowanie0022 (21) niem 1843. Nie tu jednak miejsce na szczegółowe polemiki — przeprowadziłam jej w
skanowanie0045 (21) Promocja sprzedaży Działania i środki, które podwyższają stopień skłonności kons
więcej podobnych podstron