skanuj0003 (473)

6.1. Naturalne uwarunkowania kształtujące przyrodę Polski

Bolski, wyżyny 5,6%, góry 3,3%, z czego zaledwie 0,2% przypada na góry wysokie.

Tereny wyżynne i górzyste występują głównie na południu naszego kraju (rys. 6.1.).

Itolska jest lekko przechylona ze wschodu na zachód, co ma duży wpływ na ukształtowanie jej sieci rzecznej i pradolin lodowcowych.

Całkowita długość granicy naszego kraju wynosi 3511 km, w tym 1295 km Długość granic granicy biegnie na wodach granicznych. Polska graniczy z siedmioma państwami.

Najdłuższa granica dzieli nas z Republiką Czeską (796 km), następnie ze Słowacją (541 km), Ukrainą (535 km), Niemcami (467 km), Białorusią (418 km), Litwą (104 km) i Rosją (210 km). Granica morska ma długość 440 km.

Budowa geologiczna i zróżnicowanie geomorfologiczne

Terytorium Polski leży na styku trzech głównych jednostek strukturalnych Europy, do których należą: prekambryjska platforma wschodnioeuropejska, paleozoiczna platforma zachodnioeuropejska oraz obszar fałdowań alpejskich.

Platforma prekambryjska jest najstarszą częścią Europy. Jej zachodnia granica Budowa przebiega od Półwyspu Jutlandzkiego przez Polskę ku południowemu wschodowi P'³”⁰¹⁷^ do wybrzeży Morza Czarnego. W budowie wewnętrznej platformy, także na ^

obszarze Polski, można wyróżnić część dolną (tzw. cokół), zbudowaną ze skał pre-kambryjskich (fundament krystaliczny) i część górną, utworzoną ze skał młodszych pochodzenia osadowego (pokrywę platformową). Powierzchnia cokołu jest zróżnicowana, tworzy kilka mniejszych jednostek tektonicznych. Są nimi wyniesienia:

Łeby, mazursko-suwalskie i Sławatycz, których szczyty znajdują się na głębokości 350—400 m pod obecną powierzchnią topograficzną, a zatem charakteryzujące się stosunkowo płytkim zaleganiem fundamentu krystalicznego (średnio kilkaset metrów głębokości), oraz obniżenia: nadbałtyckie, podlaskie, nadbużańskie, w których miąższość pokrywy platformowej przekracza 3 tys. m, a podłoże krystaliczne zalega zazwyczaj na głębokości kilku tysięcy metrów.

Krystaliczne podłoże platformy, zbudowane z archaicznych i proterozoicznych granitodów, gnejsów, bazaltów, amfibolitów i gabra, a także z pasm zieleńcowych, leży pod warstwami osadowymi późniejszych okresów geologicznych. W pokrywie osadowej można wyróżnić pięć kompleksów strukturalnych: górnego protero-zoiku (arkozy, piaskowce), kambru—syluru (piaskowce, wapienie, margle), dewonu—

—karbonu (wapienie rafowe, dolomity, węgiel kamienny), permu—mezozoiku (anhydryty, gipsy, wapienie, margle, kreda) oraz kenozoiku (piaski, gliny zwałowe, iły warwowe). Cechą charakterystyczną tej pokrywy są liczne luki stratygraficzne, powstałe na skutek okresowej przerwy w sedymentacji bądź usunięcia części zdeponowanych osadów w wyniku erozji.

Platforma wschodnioeuropejska styka się z platformą zachodnioeuropejską wzdłuż linii tektonicznej Teisseyre’a—Torncjuista, nazywanej strefą Gutercha. Ma ona szerokość ok. 100 km, ciągnie się od Kołobrzegu aż po Przemyśl i jest wgłębnym