32337 skanuj0007 (62)

47—

ZARYS WIEDZY O TURYSTYCE

Kieżmarskiego. Towarzyszyło jej kilku mężczyzn z Kieżmarku. Ambicje zdobywania tatrzańskich szczytów miały niestety swój tragiczny koniec. Rozgniewany mąż, Olbracht Łaski, ukarał ją za ten czyn okrutnie. Za karę zamknięto turystkę w zamkowej wieży z dwoma małymi okienkami. Przez jedno podawano jej pożywienie, przez drugie mogła spoglądać na ukochane góry. Po sześciu latach pobytu w wieży księżna została uwolniona przez nowego właściciela zamku. Wycieńczoną psychicznie i fizycznie odwieziono do Koszyc, gdzie wkrótce zmarła. Niektóre źródła podają, iż Olbracht Łaski jednak towarzyszył małżonce w wycieczce.

Następne udokumentowane wycieczki w Tatry to prowadzone przez Adama Kunischa w latach 1596-1600 wycieczki studenckie. Pierwszym udokumentowanym wejściem na szczyt tatrzański stało się zdobycie w 1615 roku przez Dawida Froelicha i dwóch towarzyszy Kieżmarskiego Szczytu.

Dopiero powołanie do życia przez Stanisława Konarskiego w 1740 roku Collegium Nobi-lium i utworzenie Komisji Edukacji Narodowej w 1773 roku spowodowało stopniowy wzrost poziomu edukacyjnego polskiej szlachty i wykształcenie zainteresowań podróżniczych (Lewan, 2004). Na początek XIX wieku przypada również zainteresowanie gromadzeniem pamiątek narodowych. Pierwsze muzeum zainicjowała w 1800 roku w Puławach Izabela Czartoryska. Muzea krajoznawcze tworzył także Michał Mniszech.

Właściwie rozwój turystyki na ziemiach polskich następował stopniowo od połowy XVIII wieku, by nabrać tempa w drugiej połowie XIX wieku, wtedy to, w 1873 r., powstała pierwsza organizacja turystyczna - Towarzystwo Tatrzańskie.

Na przełomie XVIII i XIX stulecia do podróży realizowanych na ziemiach polskich został wprowadzony element poznawczy. Stopniowo był rozwijany i popularyzowany na łamach pism i opracowań literackich głównie za sprawą Stanisława Staszica i Juliana Ursyna Niemcewicza. W XIX wieku znaczące zasługi dla popularyzowania piękna polskiej ziemi wniósł Wincenty Pol. Rozdarcie Polski pomiędzy trzech zaborców w ciągu 123 lat niewoli przyczyniło się do nierównomiernego rozwoju turystyki, zagospodarowania poszczególnych regionów. Szczególnie warto podkreślić ograniczenia w popularyzowaniu turystyki w środowiskach polskich.

Tereny zaboru pruskiego, Dolnego Śląska i Sudetów odwiedzane były przez Polaków już od XVII wieku. Szczególnie popularne były miejscowości uzdrowiskowe. O podróżach na Dolny Śląsk pisali Julian Ursyn Niemcewicz, Kazimierz Brodziński, Józef Morawski, Fryderyk Skarbek, Dezydery Chłapowski, Antoni Edward Odyniec i Roman Zamorski. Wśród osób, które odwiedziły i pozostawiły zapiski z pobytu na tych terenach, należy wymienić Fryderyka Chopina, Zygmunta Krasińskiego, Juliusza Słowackiego i Józefa Ignacego Kraszewskiego (Lewan, 2004).

Szczególnym zainteresowaniem XIX-wiecznych turystów cieszyły się ziemie zaboru austriackiego, a w szczególności rejon Tatr. Od połowy XIX wieku ziemie te odwiedzało coraz więcej turystów. Z każdym rokiem było ich coraz więcej. Niewątpliwie jedną z najważniejszych postaci był Tytus Chałubiński (1820-1889) nazywany odkrywcą Tatr i Zakopanego dla turystyki. Przez mieszkańców Podhala nazywany był „królem Tatr”. Obok Chałubińskiego do legendarnych, zasłużonych dla turystyki postaci tatrzańskich należą: ks. Józef Stolarczyk, Walery Eliasz Radzikowski, Sabała i Klimek Bachleda. Bez wątpienia jedną z najważniejszych dat w historii polskiej turystyki był rok 1873, kiedy założono Towarzystwo Tatrzańskie - organizację, która w znaczący sposób przyczyniła się do spopularyzowania turystyki w Polsce, chociaż początkowo jedynie na obszarze zaboru austriackiego. Oprócz wielu szczytnych celów, jak np. badania naukowe Tatr, ochrona przyrody, budowa dróg, schronisk i szlaków, działalność wydawnicza, zajmowano się także propagowaniem nowych form turystyki. W 1894 roku Stanisław Barabasz, pionier narciarstwa w Polsce, odbył pierwszą wycieczkę narciarską w Tatry.