35975 skanuj0008
Do pierwszej grupy warunków przyrodniczo-geograficznych należą: woda, gleba, ukształtowanie terenu, klimat, krajobraz. Człowiek poprzez prowadzoną działalność zmieniał wszystkie te czynniki, zagospodarowywał nowe tereny, kształtował dla swoich potrzeb powierzchnię, regulował stosunki wodne, podnosił efektywność rolnictwa.
W drugiej grupie warunków społeczno-gospodarczych rola czynnika ludzkiego jest większa. Z biegiem lat obserwuje się doniosłe przemiany w stosunkach społecznych i politycznych.
Z końcem pierwszego tysiąclecia formowały się struktury państwowe naszego kraju, zasiedlano nowe tereny w miejsce puszcz i nieużytków. W okresie średniowiecza liczne wojny i epidemie powodowały palenie, rozgrabianie i wyludnianie wsi. Rozwijające się następnie osadnictwo o nazwie osadnictwa na prawie polskim przyniosło znaczny przyrost wsi w Wielkopolsce, na Śląsku, Mazowszu i Podkarpaciu.
Równolegle (XIII—XV w.) prowadzone były akcje kolonizacyjne, które polegały na sprowadzaniu osadników z zagranicy, głównie z Niemiec, później z Holandii i Czech. Powstawały wówczas wsie na prawie niemieckim, a po XVI w. pojawiły się wsie „olęderskie" zakładane przez Holendrów.
We wsiach zakładanych na prawie niemieckim wprowadzano nowe podziały gruntów, zagospodarowywano nieużytki, zmieniano istniejącą zabudowę. Kolonizacje przynosiły nowe formy osadnictwa i architektury.
W okresie rozbiorów Polski w poszczególnych częściach kraju różnicowało się osadnictwo wiejskie, niejednakowo przebiegały reformy agrarne, uwłaszczenia chłopów, komasacje gruntów chłopskich oraz separacje gruntów wielkich właścicieli. Państwa zaborcze prowadziły kolonizacje, powstawały wówczas w zaborze pruskim kolonie fryderycjańskie, a w austriackim - józefińskie. Osiedla te budowano często na ściśle zgeometryzowanym planie. Panująca tendencja oddzielenia (separacji) folwarku od wsi dała w rezultacie osiedla folwarczne złożone z dużego gospodarstwa z siedzibą właścicieli i skupionych wokół budynków robotników rolnych.
I >wie wojny światowe przyczyniły się do zniszczeń osiedli wiejskich, również pnicelacje wielkich majątków wpłynęły negatywnie na stan osadnictwa. W okresie międzywojennym powstawały w wyniku parcelacji nowe gospodarstwa, dla któ-rych wznoszono nowe zabudowania, np. w województwie poznańskim tzw. po-niatówki, w innych gospodarstwa dla osadników - byłych żołnierzy [10].
Po drugiej wojnie światowej duże zmiany obserwuje się na Ziemiach Zachodnich i Północnych, gdzie w wyniku przesiedleń nadawano gospodarstwa napływającej ludności lub tworzono państwowe i spółdzielcze gospodarstwa rolne. Istniejące dotychczas warunki własnościowe uległy radykalnym zmianom - duże zagrody zasiedlano dwoma lub trzema rodzinami, grunty dzielono na około ó hektarowe gospodarstwa, wiele budynków gospodarskich pozostawało niewykorzystane i ulegało zniszczeniu.
Na przestrzeni lat na rozwój rolnictwa, a tym samym na kształtowanie się osadnictwa wiejskiego, miały duży wpływ takie czynniki, jak: technika uprawy i chowu, wiedza rolnicza, stosunek człowieka do przyrody, nowe technologie budowlane, mechanizacja, komunikacja itp. Obserwuje się ogólną tendencję mniejszego zapotrzebowania siły roboczej w rolnictwie, a co za tym idzie mniejszej liczby ludności wiejskiej utrzymującej się z pracy na roli. Wieś staje się z roku na rok coraz bardziej wielofunkcyjna, różnicują się zawody jej mieszkańców, a zabudowa traci swojąjednolitość. Wiele zagród typowo rolniczych adaptuje się na cele mieszkalne lub handlowe, a obiekty dużych ferm na hurtownie lub inne zakłady.
2.3. Formy osiedli wiejskich
Spotykane obecnie formy osiedli wiejskich w przeważającej liczbie wywodzą się z historycznie ukształtowanych wsi jeszcze w XIII—XVII wiekach.
Część wsi zabudowana była w sposób dowolny, bez ustalonego z góry planu, inne natomiast miały wyraźnie wyznaczone siedliska. Usytuowanie budynków wiązało się przeważnie ze sposobem podziału pól. Inaczej zatem wyglądały wsio zakładane na prawie polskim, pochodzące z lat przed XIII w. oparte na starych wzorach osad słowiańskich, a inaczej wsie zakładane w ramach kolonizacji nut 11 lieckiej lub holenderskiej już w późniejszych wiekach - od XIII do ok. XVIII w W lym czasie notuje się też powstawanie grupy wsi samorodnych, bezplanowydi, które rozwijały się równolegle do wsi planowych.
Kształty osiedli historycznych zmieniały się z biegiem lat ze względu nu po działy rodzinne gruntów i działek budowlanych, podobnie poprzez wykup, •.nalanie gruntów itp. Fragmenty starych układów zachowały się jednak i dzlninj leszcze można je łatwo odczytać z planów wsi.
Do wsi samorodnych, najstarszych (ok. X w.) należy wieś okrągła I odpowiadająca jej wieś zakładana - okolnica. Obydwie wsie miały zabudowę /giupowaną wokół okrągłego placu, przeważnie z sadzawką pośrodku.
Następne w czasie (od XIII w.) wsie samorodne to owalnica, przydroźnlcn, wielodrożnica i widlica. W XVI w. wykształcił się typ wsi o zabudowie po obu stronach stosunkowo krótkiej drogi, tzw. ulicy, stąd nazwa wsi ulicówka. Rów nolegle do nich zakładano wsie o liniowym układzie różniące się między sobą podziałem gruntów i usytuowaniem zagród. Były to wsie łańcuchówki, sznurowo (i/ędówki) i szeregówki. Powstawały też wówczas małe osady złożone / kilku . ipi ód, tzw. przysiółki związane zwykle z większą wsią jako centralnym ośrodkiem
W XIX w. pojawiają się wsie tzw. regularne na planie pięcioboków lub kwe diutów z zabudową sytuowaną przy odpowiednio prowadzonych drogach o znbu dowie dość zwartej. Równocześnie obserwuje się wsie o zabudowie rozproszę i ioj, w których gospodarstwu rozrzucone są łącząc się jedynie drogami Jest In charakter zabudowy tzw. Miinnln!c/n|.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
skanuj0008 Do pierwszej grupy warunków przyrodniczo-geograficznych należą: woda, gleba, ukształtowan
skanuj0002 Do tej grupy zadań możemy zaliczyć wszelkie, działania z zakresu fizycznego rozwoju, obej
- skały pochodzenia organicznego. Do pierwszej grupy należą utwory piroklastyczne, tworzące luźne os
41026 Obrazc4 (2) Ul PODSTAWOWE PROCESY UCZENIA SIE Możemy wyróżnić dwie ogólne formy kary. Do pierw
1tom206 8. AUTOMATYKA I ROBOTYKA rfr) ■ W(s) (8.6)414 Do pierwszej grupy zalicza się opis czasowy i
2012 10 16 00 26 -— ■ ■■3. Warunki przyrodniczo-geograficzne lM mii m ^foa 01 wtą
świeżości - odwrotny do pierwszeństwa, w pewnych warunkach ostatni argument jest skuteczny też: siln
Obrazc4 (2) Ul PODSTAWOWE PROCESY UCZENIA SIE Możemy wyróżnić dwie ogólne formy kary. Do pierwszej g
OMiUP t1 Gorski28 Do pierwszej grupy filtrów należą tzw. filtry bakteryjne. Zasada ich działania pol
WA308?7 II5947 NAUKA O LUDACH 582 I 566 le, gdyż nad Nilem spotykamy aż do pierwszych zawad przez pr
OMiUP t1 Gorski28 Do pierwszej grupy filtrów należą tzw. filtry bakteryjne. Zasada ich działania pol
A6 (5) 2. działalność świadcząca, zwana też organizatorską Zadania kwalifikowane do pierwsze grupy
Obrazc4 (2) Ul PODSTAWOWE PROCESY UCZENIA SIE Możemy wyróżnić dwie ogólne formy kary. Do pierwszej g
OMiUP t1 Gorski28 Do pierwszej grupy filtrów należą tzw. filtry bakteryjne. Zasada ich działania pol
skanuj0018 8. Do farmakologicznych metod hormonoterapii raka sutka należą: a. selektywne modulatory
więcej podobnych podstron