65575 skanuj0011

IDEALIZM ,85

ścijańskiego (J. Ma-'ski (—> marksizm), i swego intelektualna człowieka i jego itywny, ilustrowany wewnętrznej samo-taw mieszczańskiej nhauera, O. Speng-jadku kultury euro-.tecznie do katastro-iomość kryzysu H. ko w idei „nadziei” spers, G. Marcel,

HYSTERON PROTERON (gr. hyster on próteron - to, co późniejsze [uczynić] wcześniejszym) - błąd w dowodzeniu i rozumowaniu, uctózy powstaje wówczas, kiedy pewien porządek naturalny łub fonnałno-Iogiczny odwraca Kię w ten sposób, że to/, co w pewnym rozumowaniu późniejsze (nu. jego wniosek), zarazem stanowi rację uznaiiia tego, co w tym rozumowaniu wcześniejszej(np. jego przesłanki). Przykład: „Ponieważ/Słowacki wielkim poetą był, tworzył arcydzieła poezji”. [JD]

■fle - materia; mor-Dwany przez Arys-1) pogląd, zgodnie ce byty złożone są elementów: —> ma-> formy, jako czyn-Wyjątek stanowi, i Umysł - Pierwszy jf. podjęli, chociaż iwiązujący do Arys-iwieczni: zwłaszcza ymizm), św. Bona-. Duns Szkot [DD]

- materia; zóon - is~

:ała -4 materia jest lym stopniu. H. był n w starożytnej filo-cyzm). Występował (B. Telesio, G. Bru-antów -4matenali-srot). W końcu XDC iy miał E. Hackel, Zhaidin. [WK]

je. hypokefmeribn c. subiectum - pod-slizmie a) substrat jednostkowych. bę-iem (podmiotem) ujących im włas-my jedynie z ich scz jednostkowa;

W -4 stoicyzmie ościowa ich ma-

IDE A (gr. idók - kształt, wyobrażenie) - u Platona (-4 platonizm) I. to istniejące niezależnie od sim twórczej umysłu, doskonałe wzorce przedmiotów materialnych; u Płotyna byty zawarte pomiędzy jednią a światem zmysłowym; u R. Descartesa obiektywne -4 rzeczy istniejące w intelekcie (wyróżnienie idei wrodzonych, nabytych i wytworzonych); u Bj Spinozy I. to przedmiotowa -4 istota rzeczy, —Mdusza danej rzeczy poznawana przez umysł (adekwatnie, prawdziwie, mętnie i: fałszywie): u J. Locke*a idee proste, jako wynik doznań zmysłowych i złożone -4 pojęcia; u G. Berki :ley’a - jako wyobrażenia zmysłowe; u I. Kanta (-4 kantyzm) idee transcendentalne (I. regi ilatywne) - czyś¹ te pojęcia rozumu, którym n e da się przyporządkować żadnego przedmiotu możliwego

doświadczenia i które nie ro wiedzy/ konstytutywnej -4 Bóg); u G.W.F. Hegla

sszerzają naszej ([dusza, świat, 4 heglizm) I. byt, wieczny 'ślenia, rzeczy-

absolutna - prawdziwy -4 -4 proces rozwijającego się m wi/te źródło -4 zjawisk świata -4 natury.

-» fenomenologii I. - byt ] lojęciowy, istniejący obiektywnie. [MŻ + JŹJ

IDE AC JA (łac. ideałio og ąd istoty lub wgląd w istotę) - w -4 fenom snologii - akt lub -4 proces poznawczy, doki nujący się na podłożu naoczności spostrzeżeniowej, poprzez wyodrębnienie —> cech is rzający do uchwycenia idealnej spostrzeganego przedmiotu lub

otnych zmie-—> struktury co najmniej

poszczególnych, konstytuujących ją, -4jako

ści idealnych; wzbogaca nasze

4 poznaje

zarazem ( w swej wartości poznawczej) jest żna od doświadczenia. [JD] /

IDjfeALIZACJA (łac. idealis — wzorowany na iaei, idealny) — w —> metodologii nauki ~ metoda badawcza stosowana w zaawansowanych naukach przyrodniczych i społecznych. Polega na tworzeniu —» modeli idealnych —» zjawisk i —> systemów występujących w przyrodzie i społeczeństwie. W tym celu trzeba wyróżnić główne i uboczne własności realnych systemów i pominąć te ostatnie. W naukach zmatematyzowanych, w których własnościWn odpowiadają wielkości, I. sprowadza się do, założenia, że wielkości uboczne przybierają w wartość zerową i tylko główne mają wartość niezerowa. Przykłady; punkt materialny V wyimaginowane ciało, mające niezerową masę, ale zerowe wymiary; gospodarka zamknięte, w której eksport i import są równe zeru. I. tym różni się od zwykłej -4 abstrakcji generalizuiącej/że przy tej ostatniej po prostu pomija się /pewne własności czy wielkości (np. -4 pcóęcie krzesła bierze pod uwagę jego —> funkęNę i ogólny kształt, pomijając materiał, kolof lip.), a przy I. zakłada się ich nieistnienie (zerową wartość), a więc czyni się załozenia\konlrfaktyczne. Analiza modeli idealnych pozwala na wykrycie podstawowych -praw danych zjawisk, chwytających ich —j istotę. Są W) jednak prawa idealizacyjne, które nie są spełnione w realnych systemach/Gdy czynniki uboczne są bliskie zera, model idealny niewiele odbiega od rzeczy wistoś/i i można prawa iłlealizacyj-ne stosować z/dobrym przybliżeniem. Gdy jednak rozmiary wielkości ubocznydh są znaczne, trzeba przed zastosowaniem uwzględnić te wielkości^ wprowadzając do praw ideali-zacyjnych/dodatkowe wyrazy i przemieniając » je w ten' sposób w prawa realistyczna (fak- / tualneVTen zabieg, którego potrzeba jesapod- ' kreślana w polskiej literaturze metodologicz-nejyjest nazywany konkretyzacją (L. Nowak) lub faktualizacją (W. Krajewski) prawa iaea-j /fizacyjnego. [WK]

IDEALIZM (gr. idća - kształt, wyobrażenie)

-    nazwa wszystkich tych kierunków filozoficznych, według których podstawowa realność

-    to -4 idee, -4 świadomość, myśl, natomiast