30968 skanuj0024 (201)

Władysława Szulakiewicz

rodzaju opiniach i recenzjach, zarówno wydawniczych, jak i pisanych w związku z uzyskiwaniem stopni i tytułów naukowych.

Gros dokumentów katalogowanych jako materiały biograficzne odsłania wiele elementów z życia prywatnego osób, które z kolei stają się podstawą do wyjaśnienia niektórych faktów z życia naukowego. Pokazują także, jak wydarzenia z życia prywatnego czy politycznego rzutują na całą sferę działalności naukowej.

Podsumowując, w materiale źródłowym znajdującym się w spuściznach odnaleźć można odpowiedzi na wiele zasadniczych pytań ważnych w badaniach nad środowiskiem historyków wychowania. Będą to m.in. informacje o wykształceniu historyków wychowania, stopniach naukowych, działalności organizacyjno-naukowej i dydaktycznej, zainteresowaniach naukowych, osiągnięciach badawczych, udziale w życiu środowiska naukowego, przebiegu pracy zawodowej.

Prócz wskazanych wcześniej archiwów prywatnych pojedynczych osób, ważnym zespołem akt mieszczących się w Archiwum PAN w Warszawie jest kartoteka uczonych polskich pod nazwą „Minerwa Polska”¹. Zachowane w tym zespole akt kartoteki i ankiety zawierają dane personalne ok. 2800 polskich pracowników nauki związanych z uczelniami wyższymi i innymi instytucjami prowadzącymi badania². Dane zapisane w nich są niekiedy jedynymi wskazówkami do dalszych poszukiwań źródłowych.

Znakomitym uzupełnieniem wyróżnionych źródeł będą archiwalia: instytucji i towarzystw naukowych, redakcji pism i wydawnictw, zjazdów i kongresów, które znajdują się w zbiorach PAN. Dopełniają one w zasadniczy sposób wiedzę badacza na temat działalności naukowej środowiska historyków wychowania. Dla przykładu należy wskazać chociażby na materiały Instytutu Historii PAN, czy

Towarzystwa Naukowego Warszawskiego znajdujące się w Archiwum w Warszawie³. Natomiast z archiwaliów mieszczących się w Krakowie nieodzowne dla historyka wychowania jest wykorzystanie akt Zespołu Badawczego do Dziejów Oświaty w Latach Okupacji Hitlerowskiej 1939—1945, Komisji Nauk Pedagogicznych czy Zakładu Polskiego Słownika Biograficznego⁴.

Na zakończenie rozważań jeszcze jedna myśl o korzyściach wypływających z prowadzenia kwerend archiwalnych i wartości poznawczej źródeł archiwalnych w badaniach historyczno-oświato-wych w ogóle, a w szczególności w tworzeniu obrazu środowiska naukowego. Otóż praca ze źródłami archiwalnymi kryje w sobie pewien aspekt psychologiczny, zwłaszcza gdy chodzi o tworzenie biografii, w naszym przypadku biografii zbiorowej środowiska historyków wychowania. Gdy pochylamy się nad tego typu materiałami jest w tej pracy coś z bezpośredniego kontaktu z daną osobą, poprzez dokumenty wytworzone przez nią i o niej. Są to często materiały nieprzetworzone jeszcze przez technologie wydawnicze, zespoły osób czy maszyny. Co więcej, jest to taki element pracy badawczej, który sprzyja „psychohistorycznemu spojrzeniu w przeszłość” ze względu na możliwość wykorzystania określonych źródeł⁵. Trzeba bowiem podkreślić, że materiały zawarte w spuściznach w znacznym stopniu są przydatne w procesie tworzenia nie

Archiwum PAN w Warszawie, „Minerwa Polska”, sygn. 1 — 8.

J. Żurawicka, Struktura polskiego środowiska naukowego w świetle materiałów pozostawionych po „Minerwie Polskie}”, Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej 1970, seria E, z. 4, s. 154—197.

Archiwum PAN w Warszawie, Akta Instytutu Historii Nauki sygn. n — 86; Akta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego sygn. 1—2.

' Archiwum PAN Oddział w Krakowie, Zespół Badawczy do Dziejów Oświaty w Latach Okupacji Hitlerowskiej 1939—1945 sygn. K. 11—17; Komisja Nauk Pedagogicznych Oddział PAN w Krakowie sygn. K. 11 — 26; Zakład Polskiego Słownika Biograficznego sygn. K. II —4.

Patrz na ten temat m.in.; A. F. Grabski, Kształty historii, Łódź 1985, s. 505—572; T. Pawelec, Psychobiograjia jako biografia historyczna, [w:] Historia, poznanie, przekaz, red. B. Jakubowska, Rzeszów 2000, s. 125—135; W. McKinley Runyan, Historie życia a psychobiograjia. Badanie teorii i metody, tłum. J. Kasprzewski, Warszawa 1992.

-239-