15837 skanuj0025 (65)

84

sy. Gdy nasze ziemiaństwo ściągało do stolicy na karnawał, by pokazać córki na balach i wydać je za mąż, zostawiało zwykle po sobie różne nie zapłacone rachunki: u krawcowej, fryzjera, nauczycielki, która cyzelowała francuszczyzną. To nie byli ludzie f z tej samej sfery. N i e z ł o.m ność słowa rycerza skła-'j dającego jakieś śluby nie miała nic wspólne-/ go z solidnością zobowiązań mieszczańskich. C Było to ubieganie się o rzeczy trudne u ludzi 1 szukających osobistego wyróżnienia.

' \ Oszczędność była u uprzywilejowanych czymś, czego się czło-\\Aviek_ wstydzi i co usiłował maskować. Franklin tymczasem w yswoich wspomnieniach podkreśla skromność, z jaką żył z żoną 'jeszcze wtedy, gdy powodziło im śIę~dobrze, i przypomina, jak to długo nie pozwalał sobie na luksus jedzenia na porcelanie. W liście do żony z Anglii, gdzie Franklin był przedstawicielem swojej nowej ojczyzny, przykazuje nie wydawać nazbyt wiele na ślub córki — wskazówka, jak się zdaje, niepotrzebna, bo pani Deborah Franklin uchodziła za nader oszczędną. Kto o grosz nie dba, grosza nie wart — pisał kalendarz Franklina. Oszczędnością a pracą ludzie się bogacą. A także: im tłuściejsza jest kuchnia, tym chudszy bywa testament. Albo: co masz zjeść dzisiaj, odłóż J na jutro, a co masz zrobić jutro, zrób dzisiaj. Albo jeszcze: jeżeli I kupujesz, co ci niepotrzebne, wkrótce sprzedasz, co ci potrzebne, i “Oto przykłady maksym, które,'jeżeli nie wynalezione przez Franklina, to w każdym razie przez niego szerzone — wsiąknęły bezimiennie w „folklor” mieszczański.

Oszczędność łączyła się z kultem zrównoważonego budżetu, co znowu było dalekie od szlacheckiego: zastaw się, postaw się. Gdy posiadłeś wiedzę, jak wydawać mniej, niż wpływa, pisał Franklin, posiadłeś kamień filozoficzny¹. O moralnym posmaku ^równowagi między „ma” i „winien” będzie jeszcze później mowa obszerniej.

Życie z ołówkiem w ręku wiąże się z planowością i metody-cznością. „Każdej rzeczy przydziel właściwe jej miejsce — przykazywał Franklin — każdej sprawie wyznacz właściwą dla niej chwilę”. Sen, praca, odpoczynek i rozrywka miały u Franklina

dokładnie wyznaczone godziny¹⁴. Metodycznie także przystępował do pracy nad sobą: metodycznie kierował swoim samokształ- / ceniem, metodycznie pracował nad swoim poziomem moralnym. j Zwracano już na to uwagę, że sekta metodystów, założona w / Anglii w w. XVIII i rekrutująca się spośród warstw średnich, nie darmo nosiła tę nazwę. Niektórzy wiążą tę metodyczność z zasadami wyznawanej religii. Kościół katolicki, jak powiadają, zapewniając wyznawcom oczyszczanie się z grzechów przez spowiedź, nie wymagał w tym stopniu nieustannego czuwania nad sobą. Inaczej w wyznaniach, gdzie nie można się było tak łatwo spłukać z grzechu. Tam nieustanna kontrola samego siebie była potrzebna¹⁵. Jeżeli ten czynnik istotnie grał rolę, to w każdym razie był -— jak sądzę — drugorzędny. Kościół katolicki wszak także wymaga od wiernych codziennego rachunku sumienia, a tę samą metodyczność, jaką objawiał Franklin, odnajdziemy niebawem u polskiego rzemieślnika-katolika, któremu służy ona także przede wszystkim w realizacji stawianych sobie celów, a mianowicie do osiągnięcia sukcesu ekonomicznego.

Charakterystycznym przykładem metodyczności Franklina jest

°    x %/    "—sy****    ?    . »

sporządzona przezeń tabelka cnót i grzechów, służąca codziennemu doskonaleniu się. Mamy w niej inwentarz podstawowych criót, o które Franklin obiecywał sobie zabiegać. Było ich trzy-jaaście, a mianowicie: 1) wstrzemięźliwość, 2) umiejętność milczenia i unikania rozmów o głupstwach, z których żaden z interlokutorów nie może mieć żadnego pożytku, 3) porządek, 4) mocna j decyzja niechybiania nigdy postanowieniom, 5) oszczędność I 6) pracowitość, 7) szczerość, nieposługiwanie się podstępem, i 8) sprawiedliwość, 9) umiarkowanie, 10) schludność ciała, ubrania i i otoczenia, 11) spokój, tj. niedopuszczanie do tego, żeby wytrą- ^! cały człowieka z równowagi drobiazgi, wydarzenia godzące w i równej mierze we wszystkich czy też wydarzenia nieuniknione, l 12) czystość płciowa, 13) pokora¹⁵.

Co tydzień Franklin poświęcał przede wszystkim uwagę jednej

1

Cytuję za Fayem: op. cit., s. 164.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0045 (65) Fpoka piśmienna — doba staropolska 86    U schyłku doby staropolskiej
skanuj0003 (65) TEST EGZAMINACYJNY Z PRZEDMIOTU „EKOLOGIA OGÓLNA” dla II r. studiów na kierunku „Och
skanuj0004 I -isly — vqtck osobisty Gdy nn w ręce li*i do d/i*lko, rluiouż In nic lulu Kmlku, n
15 Powyższe wzory odnoszą się do przypadku, gdy klocek jest zamocowany do dźwigni na stało (na dwóc
15 Powyższe wzory odnoszą się do przypadku, gdy klocek jest zamocowany do dźwigni na stale (na dwóc
21676 skanuj0030 (65) 252    Księga czwarta    IV,
12829 skanuj0048 (65) Rozdział IV - Elementy składowe dokumentu4.2.2    Usunięcie pól
skanuj0008 (485) — 84 FUNKCJE TURYSTYKIFunkcje negatywne W miejscowościach o wyraźnie krótkim sezoni
skanuj0009 (132) 84 111. iyso-iyyo —OKRiis trwania W tym okresie największe zmiany dotyczą fleksji,
skanuj0009 (267)
skanuj0009 (65) ?Z styczeń 20OS A ............Grupa............. WYBRANI? TECHNOLOGIE PRZETWARZANIA

więcej podobnych podstron