skanuj0010 (166)

Zmienne pośredniczące dotyczące stosunków płciowych są związane j z kontrolą stosunków przedmałżeńskich, abstynencją, karmieniem piersią (niedopu szczanie do stosunków w tym okresie - „lactation taboo"), powrotem micsiącz~ rokowania, wiekiem matki w chwili rodzenia ostatniego dziecka.

Zmienne pośredniczące związane z trzecią zmienną niezależną obejmują: J rolę pokrewieństwa i społecznej organizacji w związku ze zmiennymi związunymi. z małżcńskością, preferencje dla posiadania synów, zależność od dorosłych dzieci, umieralność (zwłaszcza niemowlęca), ciąża i poród.

Współczesne rozważania dotyczące płodności naturalnej są związane z od- ^ twarzaniem rozkładu cząstkowych współczynników płodności według wieku lub ^; długości trwania małżeństwa.

TJ. Trusscll, J. Mcnken i AJ. Coalc¹² zbudowali modele teoretyczne umożliwiające wyznaczenie cząstkowych współczynników płodności naturalnej ^; w zależności od wieku zawarcia małżeństwa. Na rysunku 7.2 przedstawiono te roz- J kłady przy założeniu, że małżeństwo zostało zawarte w wieku 16, 20, 24 lub £ 28 lat.

Faktyczna dokumentacja statystyczna o zbiorowościach ludzkich charakteryzujących się płodnością naturalną jest wysoce ograniczona i pochodzi z reguły z danych rejestrowanych w parafiach różnych wyznań. Najczęściej są przytaczane Jj szacunki oparte na danych o wybranych grupach ludności z Ameryki Północnej, .5 mieszczańskich rodzin urodzonych w Genewie w latach 1600-1649 oraz ludności ' Grenlandii i Islandii żyjącej w wiekach XVIII i XIX. Najwyższa zarejestrowana ' dzietność dotyczy wybranej grupy ludności z Ameryki Północnej o nazwie huttcrowcy (13,7 dziecka średnio na 1 kobietę w ciągu 35 lat trwania wieku rozrodczego) Według J.A. Hostetiera¹³, hutterowcy wywodzą się z radykalnego bractwa religijnego, które powstało w Europie Centralnej w XVI w. Wysuwali oni w religii na plan pierwszy treści moralne i podporządkowywali życie ich nakazom. Według Encyklopedii Powszechnej¹⁴: „HUTTER, Hutterer Jacob (7-1536), przywódca niemieckich anabaptystów, działał w Niemczech i na Morawach, gdzie zyskał zwolenników (hutterowcy) i zorganizował gminy anabaptystów oparte na zasadzie wspólnej własności; prześladowany, spalony na stosie”. W końcu XVIH w. hutterowcy, uciekając przed religijnymi prześladowaniami, wyemigrowali do Europy Wschodniej (ówczesnej Rosji). Stamtąd jednak w końcu XIX w. wyemigrowali do Ameryki, aby uniknąć poboru do wojska, gdyż ich religia zakazywała udziału w wojnach. Ich potomkowie żyją dziś w małych rolnych koloniach w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych i w Kanadzie. Z uwagi na bardzo wysoką udokumentowaną płodność, wynikającą z rygorystycznego przestrzegania reguł religijnych, hutterowcy stali się przedmiotem demograficznych badań w połowie minionego stulecia.

Przykładowe rozkłady cząstkowych współczynników płodności naturalnej przedstawiono w tablicy 7.14. Z przytoczonych danych wynika, że rozkłady i poziomy cząstkowych współczynników, nawet przy płodności naturalnej, różnią się między badanymi zbiorowościami.

Konstruowane współcześnie wzorce kontrolowanej płodności małżeńskiej z reguły są porównywane z płodnością hutterowców. Należy wszakże pamiętać, żc szczegółowa analiza powinna się opierać nie tylko na danych o rozkładach według wieku, lecz także na danych o długości trwania małżeństwa, wieku wstępowania w związek małżeński, odstępach urodzeniowych i cechach społeczno-zawodowych.

Pf

190    Ruch naturalny ludności__

7.3.4

Urodzenia żywe według kolejności

Bieżąca sprawozdawczość dostarcza danych o kolejności przyjścia na świat poszczególnych dzieci danej matki. Numer kolejny urodzenia oznacza, którym J z kolei dzieckiem urodzonym przez matkę jest dany noworodek. Bierze się przy tym pod’uwagę wszystkie dotychczas żywo urodzone dzieci. Ocena zmian struktury kolejności urodzeń przypadających na matkę w korelacji z wiekiem matki oraz płodnością kobiet wzbogaca analizę urodzeń.

Należy jednak pamiętać, że przy rozpatrywaniu urodzeń według kolejności ma się do czynienia z urodzeniami pochodzącymi co roku z innej zbiorowości kobiet. Zbiorowość ta składa się wyłącznie z kobiet, które rodziły w badanym roku. Strukturę^: -urodzeń żywych według kolejności urodzeń w wybranych latach okresu 1950-2000; ilustrują dane tablicy 7.15.

Podstawą szczegółowej analizy zmian w kolejności urodzeń jest analiza struktury,^: zwłaszcza zaś średnia (arytmetyczna) kolejnego numeru dziecka przypadającego na matkę rodzącą w badanym roku O ile w 1950 r. pierwsze i drugie urodzenia stanowiły w Polsce 62% ogólnej liczby urodzeń, o tyle w 2000 r. już 78%; dzieci o numerach czwartym i wyższych, odpowiednio, 20 i 19%. Nastąpiła istotna zmiana struktury urodzeń. Zmalało znaczenie udziału urodzeń o wyższych numerach. Zmiany te szczególnie wyraźnie uwidoczniły się wśród mieszkańców miast

Średni numer kolejności urodzenia dziecka, przypadający na matki rodzące w badanym roku, oblicza się jako stosunki sum iloczynów liczby urodzonych dzieci i odpowiedniego numeru kolejnego urodzenia dziecka u matki do liczby urodzonych

Tablica 7.15

Urodzenia żywe według kolejności urodzenia

Lata	Ogółem w lys	Kolejny numer urodzeniu								Pi/ecieino kólcjnoió uiodwnlo
		I 1 2		»	*	3	ó	7	H i więcej
		w odsetkach ogółem
					Ogółem
1950	763,1	33,0	28,8	18,0	93	4,8	2,6	1,5	1.9	2,49
1970	646.0	42,6	28,4	13,6	6,9	3.7	O |	13	1,5	2,23 ;
1990	547.7	393	32,1	16.4	6,7	2,8	*3	0,6	0.7	2.11 ,
2000	3783	473	30,4	123	53	23	1,1	03	0,6	133
					Miasta
1950	2723	37,8	31,7	16.8	73	33	1.6	0.8	0.9	2.20
1970	248.2	50.6	30,5	10,7	4.1	1,9	1.0	03	0,7	136
1990	2923	42.6	34,3	15,0	5.0	1.8	0.7	0,3	03	1,94
2000	2083	523	30,7	103	3,6	03	0,7	03	03	136
					Wieś
1950	490.6	303	273	18.7	10,4	5,7	33	1.9	2.4	2.66
1970	297,8	36,0	263	15.9	93	53	3,1	1,8	23	234
1990	2553	36,0	29,4	18.1	8.6	4,0	1.9	0,9	1.1	231
2000	171,0	423	29,9	143	6,7	33	1,7	03	1,0	2,13

Źródło: OpiKOwwe »bsnc aj poddnie łtecyiA $iatyveczny. GUS. t różnych lat

Urodzenia    191

dzieci ogółem w poszczególnych grupach wieku matek. Ze względu na to, że szczegółowe informacje o kolejności urodzeń zamykają się numerem 8 i więcej, niezbędne jest przyjęcie odpowiedniej wagi (numeru). Opierając się na szczegółowych danych z lat 1950-1990, ustalono, że bez względu na charakter miejscowości jako wagę przyjęto numer 9, a dla późniejszych 8.

Wielkości obliczone w tablicy 7.16 pozwalają stwierdzić, te wśród ogółu matek rodzących w miastach w latach 1950-1955 średnie numery kolejności rodzonych dzieci, poza pierwszą grupą wieku, wykazywały tendencję rosnącą, a dla rodzących w latach 1990-2000 — wyraźną tendencję malejącą, poza grupami wieku 35-39 oraz 40-44 Jat. Na wsi można zaobserwować analogiczne zmiany, przy czym w latach 1990-2000 spadek średnich numerów kolejności rodzenia wystąpił we wszystkich grupach wieku matek. Świadczy to o wyraźnym zmniejszaniu rodzenia dzieci

0    wyższych kolejnych numerach.

Tendencja do zwiększania średniego numeru kolejności rodzonych dzieci w latach pięćdziesiątych XX w. wynikała głównie z tego, że w początkowym okresie omawianego dziesięciolecia dominowały urodzenia w dużej liczbie nowo zawartych inałżeństw oraz urodzenia związane z powrotami mężów z wojny i okupacyjnym opóźnieniem. W latach dziewięćdziesiątych tendencja spadkowa może być tłumaczona wyraźnym ograniczaniem urodzeń o dalszej kolejności.

Informacją, która znacznie wzbogaca ocenę natężenia urodzeń, jest ustalenie przeciętnego odstępu czasu między rodzeniem się pierwszych, drugich, trzecich

1    dalszych dzieci u matek. Odstęp między datą zawarcia związku małżeńskiego rodziców a datą urodzenia się pierwszego dziecka nosi nazwę pierwszego odstępu urodzeniowego. Okres między pierwszym a drugim urodzeniem nazywa się drugim odstępem urodzeniowym itd.

Informacje o roku zawarcia małżeństwa przez rodziców oraz o roku urodzenia dziecka pozwalają na obliczenie w przybliżeniu odstępów urodzeniowych.

Na podstawie danych publikowanych w rocznikach demograficznych przed 1990 r. można jedynie stwierdzić, że dziecko urodziło się w roku kalendarzowym, w którym rodzice zawarli związek małżeński (w roku 0), albo że dziecko urodziło się w roku kalendarzowym przypadającym po tym, w którym rodzice dziecka zawarli związek małżeński (w roku 1), co rzecz jasna nie określa dokładnego, tocznego czy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0013 (121) 196 Ruch naturalny ludności Urodzenia 197 umierają przed zakończeniem okresu rozrod
13897 skanuj0009 (171) 184 Ruch naturalny ludności Urodzenia 185 Zachodzące na początku lat dziewięć
17358 skanuj0012 (144) 192 Ruch naturalny ludności Urodzenia 193 / dwuletniego upływu czasu od momen
13855 skanuj0008 (187) 180 Ruch naturalny ludności Urodzenia 181 Należy również pamiętać, że do 1961
51760 skanuj0014 (111) 200 Ruch naturalny ludności Zgony 201 Tablica 7.23 Urodzenia żywe według

więcej podobnych podstron