78514 skanuj0043 (59)

6.4. Zróżnicowanie krajobrazów

253

pstynny, nie tylko z powodu naturalnej sukcesji roślinności, ale głównie na sku-®ek wprowadzonych w wielu miejscach nasadzeń drzew, także gatunków obcego pochodzenia (dębu czerwonego, wierzby kaspijskiej) oraz intensywnej eksploatacji piasku (Szczypek i in. 2001).

Ochrona

krajobrazów Jury

Krakowsko-

-Częstochowskiej

Najatrakcyjniejszą krajobrazowo częścią Wyżyny Małopolskiej jest Wyżyna pŁakowsko-Częstochowska, nazywana także Jurą Krakowsko-Częstochowską. Zbudowana z jurajskich wapieni, z wysokimi wzgórzami pokrytymi buczynami, nagimi, białymi skałkami o fantastycznych kształtach, głęboko wciętymi dolinami oraz Jaskiniami i wywierzyskami stanowi jeden z najpiękniejszych zakątków kraju i Europy. W naturalne krajobrazy wkomponowane są tu elementy kulturowe, m.in. ruiny zamków obronnych z czasów Kazimierza Wielkiego, takich jak Ogrodzieniec, Mirów, Bobolice czy zamek w Olsztynie. Unikatowe krajobrazy naturalno-kultu-rowe Jury stanowią atrakcję turystyczną na Szlaku Orlich Gniazd. Podlegają one wprawdzie ochronie prawnej w maleńkim Ojcowskim Parku Narodowym (2145,62 ha), Jurajskim Parku Krajobrazowym (115 779 ha) i w kilku rezerwatach przyrody („Sokole Góry”, „Parkowe”, „Dolina Racławki” i „Dolina Eliaszówki”) o łącznej powierzchni ok. 950 ha, ale nadal ich walory są zagrożone z powodu żywiołowo rozwijającego się budownictwa tuż przy granicy obszarów chronionych, intensyfikacji rolnictwa oraz zbyt ekspansywnej turystyki, zwłaszcza uprawianej przez wspinaczy skałkowych.

Góry

Świętokrzyskie

Ochrona Krajobrazów Gór Świętokrzyskich i ich otoczenia

k Dużą różnorodnością krajobrazów odznaczają się jedne z najstarszych gór w Europie Ir-Góry Świętokrzyskie z ich najwyższym wzniesieniem Łysicą (612 m n.p.m.). Niepowtarzalnym elementem ich krajobrazu są gołoborza, czyli rumowiska bloków skalnych powstałe na skutek intensywnego wietrzenia skał w niskiej temperaturze. W przeszłości te stare i niskie góry były całkowicie porośnięte puszczą, ale także dziś najbardziej na północ wysunięty zwarty kompleks borów jodłowych (Puszcza Jodłowa) urzeka swym pięknem i dzikością. Wokół Gór Świętokrzyskich zalegają inłodsze utwory skalne, a wśród nich wapienie z jaskiniami i grotami. Najsłynniejsza Jaskinia Raj, objęta ochroną rezerwatową, została odkryta dopiero w 1964 roku wraz p cennymi znaleziskami paleontologicznymi: szczątkami kości mamuta, nosorożca włochatego, niedźwiedzia jaskiniowego, a także znaleziskami archeologicznymi — krzemiennymi i ościanymi narzędziami sprzed 40—50 tys. lat. Jaskinia pełna jest stalaktytów, tj. nacieków zwisających ze stropu, stalagmitów, czyli nacieków przyrastających w górę od podłoża, oraz stalagnatów — kolumn naciekowych, powstałych ar momencie połączenia się stalaktytu ze stalagmitem, a także niezwykle rzadkich na śniecie pizoidów (tzw. pereł jaskiniowych): małych, kulistych konkrecji kalcytowych hib aragonitowych, powstających na skutek wytrącania się węglanu wapnia wokół ośrodka krystalizacji w małych jeziorkach.

f Najcenniejsze obszary Gór Świętokrzyskich podlegają ochronie w granicach Świętokrzyskiego Parku Narodowego, w którego skład wchodzi m.in. Łysa Góra, legendarne miejsce sabatów czarownic. Poza tym, niepowtarzalne krajobrazy tej