22707 skanuj0046

VI. Strategie i metody NAUCZANIA W NOWOCZESNEJ

KULTURZE EDUKACJI DOROSŁYCH

W nowoczesnej dydaktyce obok metod kształcenia stosuje się także inne określenia o pokrewnym charakterze: modele pracy edukacyjnej (p. roz. IV), strategie nauczania, wzory uczenia się. Jest to konsekwencja odwrotu od starej kultury edukacyjnej, gdzie metoda nauczania była konstruowana jako skuteczny środek osiągania założonych celów, nie odwołując się do kontekstu swojego działania.

Modele pracy edukacyjnej uwzględniają założenia na temat natury świata (ontologia), natury poznania (epistemologia) i preferowanych wartości (aksjologia), co odzwierciedla się w stylu i strategiach nauczania (zob. tab. 9).

Do rozpoznanych we współczesnej psychologii kształcenia wzorów uczenia się D. Gołębniak dobrała strategie nauczania (zob. tab. 1). Wybór pojęcia strategii nauczania, a nie metody, uzasadnia cytowana autorka koniecznością świadomego reżyserowania przez nauczyciela sytuacji edukacyjnej, udzielając sobie odpowiedzi na pytanie: dlaczego? tak postępujemy a nie inaczej, w odróżnieniu od metody, która udziela odpowiedzi tylko na pytanie typu jak?¹. Zaprezentowana niżej klasyfikacja stylów i strategii nauczania oraz wzorów uczenia się ma otwarty i dyskusyjny charakter, co może prowokować nauczycieli/andragogów do myślenia i konstruowania wiedzy o walorach i ograniczeniach różnych sposobów wspierania indywidualnego uczenia się.

Tabela 9: Style i strategie nauczania a wzory uczenia się

Style nauczania	Strategie nauczania	Wzory uczenia się
Zamknięty (formalny, frontalny): przywiązywanie dużej wagi do treści kształcenia, dzielenie ich na małe porcje, unikanie wszelkich tematów pobocznych, kontakt między nauczycielem i uczniem cechuje dystans, nauczyciel nie różnicuje zadań.	Sytuacje zadaniowe i informacje zwrotne: np. nauczanie bezpośrednie (pokaz i ćwiczenie), nauczanie programowane, symulacja, gry dydaktyczne i komputerowe.	Behawioralny: uczenie się określonych zachowań pod wpływem wzmocnień zewnętrznych (uzyskiwanie informacji zwrotnych) i skłonności do modelowania.
Ramowy (zindywidualizowany): nauczyciel stawia w centrum potrzeby i zainteresowania ucznia, jego motywacje i właściwy mu styl poznawania; udziela pomocy w odkrywaniu	Przyswajanie, przetwarzanie, produkowanie informacji: np. podawanie i wyjaśnianie wiadomości (przykłady, ilustracje, porównania, wykład, pogadanka, opis, opowiadanie), mnemotechniki, indukcyjny	Procesualno-poznawczy: uczenie się polegające na aktywnym przetwarzaniu informacji (radzenie sobie z informacjami)

D. Gołębniak, Nauczanie i uczenie się w klasie, w: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Ł 2, Warszawa 2003., s. 172.

znaczeń; tworzy warunki, w Tamach których jednostka osiąga samoaktuali-zację i autentyczność.	model nauczania (od przykładu 1 do reguły), mapy poznawcze, dyskusja, stawianie pytań, nauczanie metaforyczne, nauczanie synektycznc.
Negocjacyjny: nauczyciel jest tłumaczem złożonej rzeczywistości, przewodnikiem promującym dialog, troszczącym się o demokratyzowanie życia społecznego w klasie, raczej obserwującym i przekazującym informacje zwrotne niż oceniającym produkty uczenia się, „energetyzuje”, zachęca do refleksji, dochodzenia do osobistego rozumienia, do podejmowania ryzyka; od nauczyciela wymaga się kreowania swobodnej atmosfery,- tworzenia sposobności do przejawiania oryginalności, do krytycznego myślenia, do współczucia, do uczciwości w kontaktach z ludźmi	Praca grupowa: praca w parach, uczenie się w małych grupach, inscenizacje.	Synergia: uczenie się społeczne (we współpracy)
	Wspieranie rozwoju osobowego: np. pedagogika Gestałt (integracja emocjonalnych i intelektualnych stron osobowości), uczenie się z doradcą (uczenie się jako forma terapii).	Całościowe (osobowościowe)

Zestawienie własne na podstawie: D. Gołębniak, Nauczanie i uczenie się w klasie, w:

Z. Kwieciński, B. Śłiwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, Warszawa 2003, s. 161-187.

Zaprezentowanie relacji między pokrewnymi pojęciami w interesującej nas materii ma na celu stworzenie pomostu między nową i tradycyjną wiedzą, co podyktowane jest myśleniem o różnych generacjach czytelników tej książki. Mając świadomość ograniczeń pojęcia metody, nie rezygnuję z niego w tym opracowaniu z uwagi na głębokie zakorzenienie w praktyce edukacyjnej oraz w języku potocznym, ale zwracam uwagę na służebną wobec modelu pracy edukacyjnej i strategii nauczania rolę.

Znajomość i stosowanie różnorodnych strategii i podporządkowanych im metod kształcenia wzbogaca proces kształcenia, pozwala uwzględniać odmienne predyspozycje słuchaczy, podtrzymuje ciekawość, co zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia celów edukacji. To wskazuje na zalety eklektycznej strategii nauczania, wzorem eklektycznego stylu pracy nauczyciela¹. Temu towarzyszyć musi rozbudzona refleksja nauczycielska zbudowana na rozległej wiedzy pedago-

117

H. Mizerek, Dyskursy współczesnej edukacji nauczycielskiej, Olsztyn 1999.