skanuj0010 (219)

21 Czas wolny

Czas wohi)j, w szerokim znaczeniu jest to czas poza okresem pracy zarobkowej i snu. Czas wolny ujmowany jako czas wolny od pracy jest pojęciem stosunkowo młodym,. Opo/.ycyjność cech czasu pracy i czasu wolnego jest konsekwencją powstania przemysłowego sposobu produkcji. Wcześniej nieodłącznym składnikiem procesów wytwórczych były okresy wypoczynku, zabawy, rytuału religijnego, a nawet magii. Obecnie coraz częściej postuluje się konieczność przywrócenia .jedności podzielonego czasu” [J. Danecki 1974).

Czas wolny w omawianym znaczeniu jest dalej różnicowany. Zajęcia występujące w tym czasie podzielić można na dwa odmienne typy. Jeden obejmuje wszystkie te zajęcia, które wykonywane są z uwagi na kryjącą się za nimi jakąś powinność lub obowiązek; zaliczyć tu możaia dodatkową pracę zarobkową, robienie zakupów, wychowywanie dzieci, remonty domowe itp. Zajęcia drugiego typu wynikają z tlążeń każdej jednostki do rozwoju własnej osobowości lub stanowią realizację subiektywnie ujmowanej sfery' wolności. W ramach tego typu zajęć mieści się dokształcanie oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych i pozaza-wodowych, własna twórczość amatorska i wszelka inna aktywność kulturalna. Tutaj także zalicza się różne formy wypoczynku, rozrywki i rekreacji.

W literaturze angielskiej używa się pojęć frcc linie oraz leisnre linie na oznaczenie czasu wolnego w ścisłym lego słowa znaczeniu, w ramach sfery czasu pozostałego po wykonaniu pracy zawodowej (linie oJJ). Klasyczną definicję czasu wolnego zaproponował JolTrc Dumazedier [1962). Wskazuje on na trzy zasadnicze cechy czasu wolnego: dobrowolność.—oiczajobJt.Qm)ść. ^nyyicm-ność. „Czas wolny (loisir) jest takim przedziałem czasowym, w którym mieszczą się czynności, jakim można się oddać całkowicie dobrowolnie, poza zobowiązaniami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi, aby wypocząć, ((rozerwać się» i rozwijać". W definicji lej zasadniczym wyróżnikiem czasu wolnego jest kryterium psychologiczne.

W pracach polskich autorów funkcjonuje równocześnie kilka terminów na określenie różnych rodzajów czasu wolnego. Jan Danecki [1974, s. 196] proponuje, aby oprócz pojęcia „czas wolny” wprowadzić termin . „czas • dyspozycyjny". Wzajemne relacje między nimi określa następująco: „Pojęcia czas wolny używać by należało dla oznaczenia nadwyżki ponad czas snu oraz wszelkich prac o znaczeniu ekonomicznym (czy lo będą prace zarobkowe, czy czynności w gospodarstwie domowym) i zajęć z pracami tymi organicznie związanych (dojazdy). Dla określenia zaś całego czasu pozostałego do dyspozycji po ustawowej normie pracy proponowałbym termin czas dyspozycyjny”.

Zygmunt Skórzyński [1965] wprowadził nazwę „czas uwolniony" jako synonim czasu wolnego. Definiuje go jako „czas pozostający poza snem i poza spełnianiem wszelkich koniecznych obowiązków, jak praca zawodowa (zarobkowa), obowiązki gospo-darsko-domowc czy obowiązki społeczne, a więc czas uwolniony od obowiązków objętych ramami stałego budżetu czasu”.

Dokonując próby uporządkowania wzajemnych odniesień między funkcjonującymi terminami wyodrębnić można następujące rodzaje czasu w wymiarze dobowym: I) czas przeznaczony na zaspokojenie potrzeb niezbędnych dla normalnego funkcjonowania organizmu (sen, jedzenie itp.), 2) czas pracy i zajęcia ściśle z nim związane (np. dojazdy), 3) czas po pracy (lub inaczej czas dyspozycyjny bądź czas wolny w szerokim znaczeniu), który dalej podzielić można na: a) czas „powinności", tj. okres zajęć typu gospodarsko-domowego, b) czas wolny w ścisłym znaczeniu, określany także jako czas uwolniony.

Z uwagi na długość trwania czasu wolnego wyróżnia się: 1) krótki czas wolny, tj. czas wolny w dniu powszednim, 2) średni czas wolny, tj. czas wolny w końcu tygodnia - wolne soboty, niedziele i święta, 3) długi czas wolny, tj. urlopy. W niektórych wypadkach wskazuje się dodatkowo na poprodukcyjny okres w życiu człowieka

jako na odrębny ryp czasu wolnego z uwagi na jego długość. Jednak ze względu na całkowitą odrębność i specyfikę problemów osób w wieku poprodukcyjnym oraz fonu aktywności w czasie wolnym, podejście takie wydaje się nic w pełni uzasadnione.

Czas wolny pełni w społeczeństwie cztery zasadnicze funkcje: wypoczynkową, rozwoju osobowości, kulturową i integracyjną. Ta sama czynność wykonywana w czasie wolnym pełnić może równocześnie kilka funkcji.

Sposób spędzania czasu wolnego zależy w dużym stopniu od ilości czasu wolnego, która pozostaje w dyspozycji jednostki, a także od wzajemnych proporcji między różnymi typami zajęć w indywidualnym budżecie czasu. Badania dotyczące gospodarowania czasem wolnym wykazują, że najbardziej rozpowszechniony jest bicmy model spędzania czasu wolnego. Jego cechą charakterystyczną jest tzw. towarzysko--lelcwizyjny sposób wykorzystywania czasu wolnego. Przeważają w nim zajęcia o charakterze konsumpcyjnym, nic wymagające od jednostki większego wysiłku. Model intensywnego uczestnictwa w kulturze, życiu społecznym i rekreacji realizowany jest przez najmniejszą liczbę osób (i dlatego określany jest często jako „elitarny").

Pomiędzy typem aktywności w czasie wolnym a cechami położenia społecznego zaobserwować można m.in. następujące kierunki zależności: l) proporcjonalnie do wzrostu poziomu wykształcenia i dochodów wzrasta udział osób spędzających swój czas wolny w sposób twórczy i aktywny, 2) wraz ze wzrostem wieku oraz liczbą osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym zwiększa się liczba osób realizujących bicmy model spędzania czasu wolnego, 3) uczestnictwo w kulturze jako forma spędzania czasu wolnego jest najbardziej rozwinięte w tych przypadkach, gdy ustabilizowana sytuacja materialna wspól-występuje z korzystnym układem czasu pracy i zajęć obowiązkowych. Wskazane prawidłowości nic mają charakteru uniwersalnego. Zależą od zmian dokonujących się w sferze obyczajowej i kulturowej, a także gospodarczej, politycznej itp. (zob. [R. Mi-lic-Czerniak 19S7,s. 131-182]). (A.S.)

Zob. kultura w zn. 2, styl życia.

Literatura:

Danecki J., 197*1, Jedność podzielonego czasu. Czas wolny i czas pracy u* społeczeństwach uprzemysłowionych, PIW, Warszawa. Dumazedićr J.. 1962, Vers wic civilisation du loisir?, Paris.

Milic-Czcrnink R., 1987, Ekonomiczne i społeczne aspekty gospodarowania czasem wolnym u* roku /96'2.[\y:] Warunki i sposób życia społeczeństwa polskiego w sytuacji regresu, pod red. L. Beskid, Warszawa.

Skórzyński Z, 1965, Między pracą a wypoczynkiem Czas „zajęty" i czas „wolny" mieszkańców miast u* świetle badań empirycznych, Ossolineum, Wrocław.

Wnuk-Lipiński E., 19SI, Budżet czasu, struktura społeczna, polityka społeczna, Ossolineum, Wrocław.

Człowiek, zob. koncepcje człowieka w socjologii.

Człowiek marginesu, zob. marginalizacja.

Czynności autoteliczne, działania, których wykonywanie jest źródłem zadosYole-nia dla jednostki. Cpynności te ktoś lubi wykonywać z uwagi na nic same, a nic ze względu na uzyskiwane rezultaty czy związane z nimi jakieś korzyści. Nawiązując do etymologii, ten rodzaj działań określić można także jako czynności samocclowc, a więc stanowiące cel sam w sobie. (A.S.)

Zob. czas wolny, działanie społeczne.

Czynności performatywne, zob. rytuał.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
DSCN1675 24 Czas wolny Czas wolny, w szerokim znaczeniu jest to czas poza okresem pracy zarobkowej&n
55292 skanuj0022 (174) AP3 stopień kontroli i siła są słabo wyczuwalne (jest to tzw. czas reakcji mi
skanuj0530 Rozdział 21. ♦ Tworzenie sklepu internetowego 551 Zapytanie jest wysyłane do serwera za p
skanuj015 56 Daniela Becelewska Sytuacja taka powtarza się wielokrotnie. Jest to szczególny przypade
skanuj0076 (11) 844.6. Cenowa elastyczność podaży Cenowa elastyczność podaży jest to reagowanie wiel
skanuj015 56 Daniela Becelewska Sytuacja taka powtarza się wielokrotnie. Jest to szczególny przypade
skanuj0198 206 206 Syndykat stanowi wyższa formę umowy kartelowej, jest to porozumienie w sferze zby
KOMPUTER - CZŁOWIEK - PRAWO 501 ma bardzo szerokie zastosowanie, jest to bowiem narzędzie, które uła

więcej podobnych podstron