skanuj0048 (3)
Jan Tajchman
(Zakład Konserwatorstwa)
KONSERWACJA ZABYTKÓW ARCHITEKTURY — UWAGI O METODZIE*
Termin „konserwacja” w odniesieniu do zabytków architektury może być rozumiany dwojako: w węższym zakresie jako szereg zabiegów utrwalających lub wzmacniających substancję zabytku, w szerszym — jako wszelkie działania i prace mające na celu wydobycie, spotęgowanie bądź przywrócenie zabytkom architektury lub ich zespołom wartości kulturowych oraz przywrócenie bądź stworzenie odpowiednich walorów technicznych pozwalających na ich dalsze przetrwanie oraz poprawne i bezpieczne użytkowanie.
Nasze rozważania będą dotyczyły tych szeroko rozumianych działań, w ramach których obok zabiegów sensu stricto konserwatorskich mamy do czynienia z pracami restauracyjnymi, adaptacyjnymi, integracyjnymi, rekompozycyjnymi itp.1 Należy podkreślić, iż dzieła architektury w odróżnieniu od innych zabytków, np. malarstwa czy rzeźby, oprócz walorów artystycznych muszą spełniać wymogi użytkowe i być jednocześnie bezpieczne tak dla mienia, jak i ludzi w' nich się znajdujących. Dlatego też proces konserwacji zabytków architektury jest dość skomplikowany i wymaga udziału wielu specjalistów, reprezentujących różne dziedziny budowlane i konserwatorskie (tabl. I). Proces ten przy całej swej złożoności powinien zawsze być procesem jednolitym, tworzącym całość począwszy od momentu rozeznania zabytku, poprzez prace badawcze, koncepcyjne, projektowe i realizacyjne, aż do zakończenia dokumentacji powykonawczej. Jednolitość ta wynika z konieczności podporządkowania wszystkich poczynań zabytkowi, a tym samym głównemu celowi ochrony i konserwacji, jakim ma być przetrwanie dawnego dzieła architektury i przekazanie go we właściwej formie następnym pokoleniom.
Poprawne zaprogramowanie i przeprowadzenie procesu konserwacji zabytku architektury uwarunkowane jest przyjęciem określonej metody postępowania, metody, którą warto przypomnieć, przedstawiając
* Artykuł jest nową, poszerzoną wersją fragmentu rozważań zawartych w: J. Tajchman, Badania i prace projektowe w zabytkach architektwy w świetle ogólnej problematyki ochrony i konserwacji zabytków, „Ochrona Zabytków” 1985, nr 3-4, s. 157-162. Wykorzystałem w nim także wspólne przemyślenia kolegi M. Arszyńskiego i moje zawarte w referacie Wybrane zagadnienia słownictwa konserwatorskiego w dziedzinie zabytków architektwy wygłoszonym w 1971 r. w' Sekcji Historii Architektury i Urbanistyki oraz Ochrony Zabytków, Wydz. Techniki PAN w Warszawie (streszczenie) w: „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. XVII, 1972, nr 3).
1. Tak szeroko rozumiane prace w zabytkach architektury możnaby nazywać „rewolaryzacją" — por. J. Bogdanowski, Przyczynek do współczesnych problemów ochrony i konserwacji zabytków, „Kuryer ją w sposób uporządkowany. Podstawą jej jest szczegółowe poznanie i określenie wartości zabytku, a kolejność czynności jest następująca2:
A) poznanie zabytku,
B) wartościowanie zabytku,
C) wnioski i postulaty konserwatorskie,
D) projekt konserwatorski,
E) realizacja wraz z nadzorem,
F) dokumentacja powykonawcza.
A) Wszechstronne poznanie zabytku jest punktem wyjścia określenia prawidłowej problematyki konserwatorskiej, gdyż w dużej mierze uzależniona jest ona od samego zabytku. Wynika bowiem z jego historii ogólnej i budowlanej, z jego formy i układu przestrzennego, z autentycznej substancji, z indywidualnego charakteru rozwiązań i ich poziomu, czyli z tzw. standardu, a przede wszystkim z wartości zabytku i wreszcie z jego kondycji fizycznej, w jakiej przetrwał do naszych czasów.
Poznanie zabytku architektury rozpoczynamy od pomiarowo-rysunkowej inwentaryzacji konserwatorskiej, która obok wartości naukowej i praktycznej ma wartość dokumentu3. Inwentaryzacja musi być nie tylko dokładna pod względem technicznym i wykonana w odpowiedniej skali (zazwyczaj 1:50), ale powinna odzworowywać wszelkie widoczne przekształcenia i nawarstwienia, a także deformacje. Musi też uwzględniać wszystkie detale zabytkowe, które, poza oznakowaniem ich na rzutach powinny być narysowane oddzielnie w odpowiedniej dla nich skali, tj. 1:10 (ew. 1:20 lub 1:5) oraz 1:1. Już w trakcie prac inwentaryzacyjnych do współpracy winien włączyć się autor (autorzy) badań historycznych, określając zakres tych prac i ukierunkowując je na problematykę konserwatorską. Natomiast inwentaryzację powinien wykonywać zawsze autor przyszłego projektu konserwatorskiego, gdyż tylko w ten sposób jest on w stanie wyczerpująco poznać zabytek w jego obec-
Konserwatorski” 1991, nr 3, s.13. Termin ten zasadniczo stosowany jest dla określenia prac w zabytkowych zespołach staromiejskich — por. J. Zachwatowicz, O metodach ochrony i rewaloryzacji historycznych ośrodków miejskich „Ochrona Zabytków” 1972, nr 1, s. 5; E. Małachowicz, Ochrona środowiska kulturowego, Warszawa 1988, t. I, s. 231 i n.
2. Niezmienność tej kolejności podkreśla także J. Bogdanowski, op. cit., s.l4.
3. Zakres inwentaryzacji i w ogóle dokumentacji do prac konserwatorskich omawia M. Brykowska, Dokumentacja do prac konserwatorskich, „Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej — Budownictwo” 1981, z. 70, s. 142 i n.
150
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
72895 skanuj0017 (20) JAN TAJCHMAN iBADANIA I PRACE PROJEKTOWE W ZABYTKACH ARCHITEKTURY W ŚWIETLE O
skanuj0054 (4) Tabł. III. Rodzaje prac konserwatorskich w zabytkach architektury Table III. The wari
P3190282 SKRYPT konserwacja zabytków architekturyi 2?o/f UMK zam 150 nakl. 500 G-ll 14 X 66
skanuj0003 (45) Jak już powiedzieliśmy, adaptacja zabytku architektury mieści się w szeroko pojętej
Zakład Konserwacji Elementów i Detali Architektonicznych ny Zabytków przy ministrze
ZAKŁAD TEORII ARCHITEKTURY HISTORII I KONSERWACJI ZABYTKÓW
86536 skanuj0049 (2) Tabl. I. Schemat procesu konserwatorskiego dla zabytku architektury> Table I
więcej podobnych podstron