czujnikach, w które są wyposażone aparaty Rockwella (patrz rys. 5.6 i 5.7), omówiona będzie dokładnie w pkt. 5.4.5.
5.4.4. Zasadnicze warunki pomiaru
Próbę twardości metodą Rock Weila przy użyciu stożka diamentowego stosuje się do stali węglowych i stopowych w stanie zahartowanym i ulepszonym cieplnie oraz do innych stopów o twardości 20 -=- 67 HRC oraz 60 90 HRA,
natomiast próbę twardości Rockwella przy użyciu kulki — do stali węglowych i stopowych w stanic zmiękczonym lub normalizowanym oraz do stopów metali nieżelaznych o twardości 35 100 HRB oraz 60 -=- 100 HRF. Do wykonania
pomiaru stosuje się urządzenia zapewniające dwustopniowe wciskanie wgłębni-ka w materiał, tak aby obciążenie główne wzrastało w ciągu 2 ~ 8 s. Czas, po którym należy zdjąć obciążenie główne, dla różnych przypadków odkształcenia plastycznego jest regulowany dokładnie normą PN-78/H-04355. Czas ten nic powinien być krótszy niż 2 s, licząc od zakończenia się wgłębienia penctratora. Czujnik powinien umożliwić dokonanie odczytu z dokładnością do 0,5 jednostki skali, co odpowiada 0,001 mm wgłębienia. Tarcza czujnika powinna być osadzona obrotowo, aby umożliwić ustawienie jej w położeniu początkowym.
Stożek diamentowy jest stożkiem prostym o podstawie kołowej, kącie wierzchołkowym 120" ± 0.5 ' i promieniu zaokrąglenia wierzchołka 0,2 mm. Kulka wykonana jest ze stali ulepszonej cieplnie i powinna mieć twardość nie mniejszą niż 850 HV i średnicę 1,5875 mm ± 0.003 mm. Powierzchnia badanej próbki nic powinna wykazywać wad powierzchniowych, powinna być polerowana, a jej chropowatość nie powinna przekraczać 2,5pm według parametru Ra (PN-73/M-04251). Odległość środków sąsiednich odcisków, jak również odległość środka odcisku do krawędzi próbki powinna wynosić co najmniej 3 mm. Zgodnie z normą grubość badanej warstwy materiału lub próbki powinna być nie mniejsza niż 10-krotna wielkość trwałego przyrostu głębokości odcisku.
Głębokość odcisku można obliczać ze wzorów:
— 0,002 (100 — HRC) w przypadku -stożka,
- 0,002 (130 - HRB) w przypadku kulki
lub z odpowiedniego wykresu bądź tablicy zawartych w normie PN-78/H-04355.
W zasadzie zaleca się wykonywanie pomiarów twardości na próbce o powierzchni płaskiej. W przypadkach uzasadnionych próby twardości na próbkach cylindrycznych można wykonywać — w przypadku stosowania sto >ka — gdy promień krzywizny jest większy od 19 mm. W przypadku stosowania kuli stalowej odpowiednio R > 12,5 mm.
5.4.5. Wykonanie pomiaru twardościomierzem Rockwella
Na rys. 5.8a przedstawiono schemat twardościomierza Rockwella, a na rys. 5.8b skalę miernika (czujnika).
74