skanuj0094

198 Ryzyko powrotnośd i sposoby zabezpieczenia

z zakładu karnego poparta być musi dodatkowymi wskaźnikami, a miał nowicie oceną efektów pracy resocjalizacyjnej z przestępcą oraz stopnia! zabezpieczenia społeczności, do której powraca, przed skutkami nawrottO jego aktywności przestępczej.

5.2.3. Efekty oddziaływań resocjalizacyjnych

Resocjalizacja przestępców seksualnych należy do najbardziej złożo-nych, a tym samym najtrudniejszych przedsięwzięć psychokorekcyjnychf Trzeba więc przypomnieć prawidłowość dotyczącą natury dewiacyjnych skłonności seksualnych, a mianowicie to, że skłonności tych nie da się wyleczyć, można je tylko zaleczyć, czyli w przypadku przestępców seksualnych (podobnie jak alkoholików i narkomanów) nie możemy mówić

0 trwałych efektach ani o zakończonym procesie resocjalizacji. Proces ten musi bowiem trwać do końca życia danego przestępcy!

Oddziaływania resocjalizacyjne na przestępców seksualnych muszą obejmować dwa aspekty. Po pierwsze możliwie skuteczne i jak najtrwalsze wyeliminowanie objawów negatywnego zachowania (czyli efekty doraźne). Po drugie zaś, bardzo mocne „zainstalowanie” w psychice poddawanego resocjalizaqi przestępcy seksualnego silnych mechanizmów samokontroli, bez których odrodzenie się uciętej głowy hydry jest tylko kwestią czasu!

Wieloaspektowość resocjalizacji przestępców seksualnych została omówiona w rozdz. 4., teraz postaram się tylko wskazać te problemy związane z efektami pracy resocjalizacyjnej, które mogą mieć duży wpływ na wzbogacenie obrazu klinicznego przestępcy, co do którego podejmowana jest decyzja o powrocie do społeczeństwa.

W tym zakresie najważniejsze są dwie podstawowe grupy informacji. Po pierwsze, czy - i w jakim programie resocjalizacyjnym - uczestniczy dany przestępca. Istnieje wiele programów resocjalizacyjnych o różnym stopniu skuteczności, uzależnionym od mechanizmów psychicznych, których wytworzenie lub wzmocnienie stanowi ich główny cel oraz od cech osobowości

1 stopnia demoralizacji osobników poddawanych tym oddziaływaniom. Na ogół wyspecjalizowane programy resocjalizacyjne dla przestępców seksualnych dają lepsze, tzn. głębsze i trwalsze efekty niż inne (niewyspecjalizowane do tego celu), dlatego też przy ocenie stopnia ryzyka ponownego wystąpienia przestępstwa seksualnego tak ważna jest znajomość rodzaju programu resocjalizacyjnego, w jakim uczestniczył dany przestępca.

Po drugie, niezwykle istotnym prognostykiem jest stopień zaangażowania uczestniczącego w programie resocjalizacyjnym przestępcy. Zaangażowanie to jest zarówno miarą chęci poprawy, jak i wskaźnikiem umiejętności wprowadzenia niezbędnych w zachowaniu społecznym mechanizmów samokontroli i poskramiania impulsów, głównie zaś impulsów natury seksualnej.

Złożoność i wieloaspektowość procesu resocjalizacji przestępców seksualnych stanowi także przyczynę tego, że nie ma, jak do tej pory, wielu narzędzi w rodzaju skal ocen, które pomagałyby w sposób bardziej precyzyjny ocenić wyniki działalności resocjalizacyjnej, choćby w tym stopniu, co omawiane poprzednio próby wyskalowania znaczenia najważniejszych doświadczeń z historii życia na kształt prognozy dotyczącej niebezpieczeństwa ponownego popełnienia przestępstwa seksualnego.

Poniżej przytaczam jedną z takich rzadkich prób ustrukturalizowa-nia wyników oddziaływań resocjalizacyjnych na użytek prognozowania trwałości zmian w zachowaniu przestępcy seksualnego, dokonaną przez Marshalla. Dane zawarte w tej tabeli odnoszą się do omówionego już programu STOP. Marshall stosuje kryteria i określenia wypracowane na użytek opisu procesów występujących w czasie realizacji tego programu. Oddziaływanie kognitywno-behawioralnego programu STOP w przypadku przestępców seksualnych obejmuje 10 głównych kierunków oddziaływań resocjalizacyjnych i w związku z tym według stopni sukcesów i porażek w realizacji każdego z podstawowych punktów tego programu określane jest ryzyko powrotności do przestępstwa seksualnego.

Tab. 3. Skuteczność resocjalizacji jako kryterium prognostyczne (wg Marshalla, 1995)

Lp.

Kierunek oddziaływań

Brak

Umiarkowany

Znaczny

Zaprzeczanie wyrządzeniu jakiejkolwiek krzywdy bądź jej pomniejszanie:

pozostawanie do końca programu oddziaływań resocjalizacyjnych w przekonaniu o własnej niewinności

uświadomienie (ale niepełne) własnych przewinień

pełne zrozumienie

negatywnych

skutków

popełnianych

czynów

przestępczych

Empatia wobec ofiary:

niewykazywanie uczuć empatycznych

obecność

zawiązków

uczuć

empatycznych

wystąpienie

wyrzutów

sumienia

i głębokiej empatii