• temperaturę kropienia (dla smarów plastycznych), w której smar zaczyna
topnieć;
• odporność na starzenie, decydującą o częstości wymiany smaru.
Rozróżnia się smary stałe, plastyczne i ciekłe, a ze względu na pochodzenie — roślinne, zwierzęce, mineralne i syntetyczne.
Do smarów stałych zalicza się ciała stałe, jak np. grafit, dwusiarczek molibdenu, talk. Stosuje się je (zwykle w postaci sproszkowanej) dość rzadko, głównie do pracy w wysokich temperaturach.
Smary plastyczne (potocznie zwanymi stałymi) powstają przez zagęszczanie olejów mineralnych mydłami wapniowymi, sodowymi, potasowymi itp. Stosowane są w łożyskach trudno dostępnych i rzadko kontrolowanych.
Do łożysk ślizgowych najczęściej stosuje się smary ciekłe, a zwłaszcza oleje mineralne. Ze względu na lepkość dzieli się je na oleje wrzecionowe, maszynowe i cylindrowe. Oleje o tak dużej lepkości umożliwiają powstanie większego ciśnienia w warstwie smaru, nadają się zatem do łożysk o większych obciążeniach. Własność olejów można polepszyć przez stosowanie dodatków, np. przeciwkorozyjnych, polepszających smarność, przeciwdziałających starzeniu się oleju itp.
W łożyskach o dużych prędkościach kątowych wału i niewielkich obciążeniach stosuje się panewki wykonywane z materiałów źle odprowadzających ciepło, np. z tworzyw sztucznych. Jako czynnik smarujący stosuje się wówczas wodę, co równocześnie ułatwia chłodzenie łożyska.
Przy doborze smarów należy posługiwać się normami PN (np. PN--85/C-96070. Oleje maszynowe) lub katalogiem CPN.
Zależnie od rodzaju i ilości smaru doprowadzanego do łożyska stosuje się różne sposoby smarowania i rozmaite urządzenia smarownicze. Ze względu na sposób smarowania rozróżnia się smarowanie przelotowe, obiegowe oraz zanurzeniowe. Przy smarowaniu obiegowym smar znajduje się stale w obiegu, tzn. po wypłynięciu z łożyska wpływa do niego z powrotem, natomiast przy smarowaniu przelotowym — spływa do zbiornika zużytego smaru. Smarowanie zanurzeniowe występuje w przypadku, gdy czop i panewka są stale zalane smarem (najczęściej w łożyskach wzdłużnych).
Urządzenia smarownicze. Do smarów plastycznych (tzw. stałych) stosuje się zbiorniczki, z których smar wypływa na powierzchnię czopa po przekroczeniu temperatury kropienia (rys. 10.3a, b). W okresie rozruchu urządzenia (gdy smar jest nie rozgrzany) lub w razie innej potrzeby można zwiększyć wypływ smaru przez pokręcenie kapturka (rys. 10.3a) lub śruby (rys. 10.36).
Do smarowania przelotowego (smarem ciekłym) stosuje się m.in. smarownice knotowe (rys. 10.3c) lub igłowe z regulacją wypływu (rys. 10.3d).
216