46178 slaga5

74 Sz. W. Slaga 18]

nie z zasadą, że essentia rei ex operatione ipsius cognoscitur^t3, wymienione i inne czynności życiowe prowadzą do poznania samej istoty bytów żyjących. Innymi słowy, jak to uwidoczni się dalej przy. analizie wybranych tekstów, Tomasz wychodzi( od pewnych ogólnie dostępnych nawet potocznemu poznaniu, właściwości organizmów żywych, od tego, co jawi się jako coś innego w porównaniu z przedmiotami martwymi, co ogólnie uważane jest za żywe, a więc od szeroko rozumianej empirycznej fenomenologii życia organicznego, sensytywnego, psychicznego. Mając te przednaukowe intuicje przechodzi do głębszego i bardziej zreflektowanego ujęcia i przeanalizowania tych zewnętrznych przejawów życia już w płaszczyźnie filozofii przyrody i filozofii bytu, aż do wniknięcia w samą istotę życia^{1 2 3 4 5}. Tej ostatniej płaszczyzny tu nie uwzględniamy.

Wypowiedzi Tomasza sugerują, że potoczna obserwacja, potwierdzona — jak zobaczymy dalej -— przez badania naukowe, wskazuje na istnienie ścisłego związku pomiędzy życiem i ru-chem. Jakkolwiek nie wszystkie ciała poruszające się mogą być uznane za żywe, to jednak wńadomo, że_< przedmioty nie wykazujące ruchu nie mogą być zaliczone do świata istot ży-

[9]

wych. Z drugiej jednak strony istnieje wiele ciał materialnych, uznanych bezspornie za żywe, które jednak nie wykazują zmiany miejsca czyli nie ujawniają ruchu lokalnego. Chodzi tu Tomaszowi o, ruch^{6 7} szczególnego rodzaju, a miancJWIcie jako synonim czynności pojętej naioaólniei i to czynności wsobnej (motui immanens, operatio immanens). Jeżeli dany byt wyka-zuje zdolność do wykonywania czynności wsobnych, możemy powiedzieć, że jest żywy*⁹. Stąd ruch wchodzi niejako do definicji pojęcia życia, stanowi genus proximum tego pojęcia. Gdy idzie o diflerentiam specificam, to jest nią wsobność tego ruchu.

Pod nazwą ruchu fdziałanial wsobnego rozumie się taki ruch, przez który istota żywa działa na siebie i porusza się sama przez siebie⁸. Dzieje się to za pomocą czynności samorzutnych, nie udzielonych z zewnątrz przez inny byt, które to czynności, | pochodząc z podmiotu (ab intrinseco) i pozostając w nim, udoskonalają go i prowadzą do maximum rozwoju, jaki dany byt | może osiągnąć lub przynajmniej zachowują go w stanie takiej doskonałości, jaką posiadał na początku. Wewnętrzne czynności wsobne (np. myślenie, chcenie) są ruchami w szerszym sło-

1

¹¹ In III Sent. d. 35, q. 1, a. 1, ad 1. W innym miejscu Tomasz mówi, że modus operandi uniuscuiusąue rei seąuitur modum essendi ipsius (I, q. 89, a, lc).

2

Terminu istota (ousia, natura, substantraj używam tu w znaczeniu nieco szerszym, niż to, jakie zostało wypracowane w filozofii klasycznej, po

3

cząwszy od Arystotelesa. Por. w tym względzie prace: M. A. Abraamowej,

4

Uczenije Arisiołelja o suszcznosli, Izd. Moskowskogo Uniw, 1960 i T. Kotarbińskiego, Pojęcie „istoty rzeczy", w; Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Warszawa 1961, wyd. 2, 481—492. Na s. 487 Kotarbiński podaje definicję istoty rzeczy wediug Suareza: Primo modo dicimus essentiam rei esse id quod est primum et radicale ac intimum prin

5

cipium omnium actionum et proprietatum, quae rei conveniunt. Secundo modo autem dicimus essentiam rei esse, quae per definitiones explicatur. Por, też G. Króber, Wesen, w: Philosophisches Worterbuch, hrgn von G. Klaus u. M. Buhr, Leipzig 1969, 1157b—1160b. Mówiąc ,,po suarezjańsku" o istocie jako osiatecznej zasadzie wszystkich działań i właściwości uwzględnić musi się w pierwszym rzędzie akt istnienia jako naczelną doskonałość bytu.

6

Według V. Reinera, Summa Philosophiae Schoiasticae, t. V, Psychologia, Romae 1948, s. 3 ruch można rozumieć w poczwórnym sensie:

a.    ściśle — jako actus entis in potentia prout in potentia — jako zmiana ciągła i sukcesywna miedzy dwoma pozytywnymi krańcami, które mogą być brane w kategoriach ilości, jakości i miejsca;

b.    mniej ściśle — dla oznaczenia wszelkich zmian tak substancjalnych jak i przypadłościowych, jakie przysługują rzeczom zmysłowym;

c.    szeroko — dla oznaczenia każdego przejścia z potencji do aktu, przysługującego tak rzeczom cielesnym jak i duchowym, np. działanie intelektu;

ci. najszerzej — jako wszelkiego rodzaju działanie, czy zawiera ono przejście z możności do aktu czy też nie.

Por. podobnie F. M. Palmćs, Psychologia (Philosophiae Schoiasticae Summa, 11), Matriti 1959, 415.

7

1, q. 18, a. 1; por. /n II De Anima, 1. 1, n. 219: Propria autem ralio vilae est hoc, guod aliguid est natum movere seipsum, large accipiendo motum,' prout eliam intellectualis operatio motus ąuidam dicitur. Por. u Arystote

8

lesa. Phys. 8, 4, 255ab.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1170349 74 Tadeusz Malinowski 18] nie były badane przy pomocy wykopów szerokopłaszczyznowych,
slaga7 78 Sz. W. Slaga (12] ciu Boga, że są one istotą wszelkiego typu życia2*. Istnieje obawa,
slaga6 Sz. W. Slaga J10] wa znaczeniu, ruchami, które przynajmniej na zewnętrz nie odbywają się w cz
228 Rozdział 18. Motywacja 2. Zasada ujemnego sprzężenia zwrotnego nie ogranicza się do regulowania
74 dnym zatem zupełnie nie zanieczyszczają powietrza. Okolica najbliższa. Wspomnieliśmy już
skanuj0039 (106) Epoka piśmienna doba staropolska 74    sz, i, <?z, dż i (od XII w

więcej podobnych podstron