skanuj0086 (14)
176 AKSJOt.IX.IA I lYt/‘.S
przez swą pierwszą i najbardziej podstawową relację, która dlatego, ze jest pierwsza i podstawowa, zwraca go bezpośrednio i w pierwszej mierze „ku czemuś”, czyli do jakiegoś odpowiadającego jej kresu, terminu. W ak cic zaś ludzkim taką pierwszą i podstawową relacją jest ta. która utożsamia się z jego wewnętrzną celowością, i mocą tej celowości kieruje go bczpo średnio i na pierwszym miejscu, do określonego skutku jako odpow iadająse go jej terminu, czyli skutku naturalnego, inaczej przedmiotu. Analiza aktu prostego przekonuje bowiem, że celowość tego aktu nic zakłada już innej, wcześniejszej od siebie struktury, a przeto sama determinuje jego gatunkowa okrcśloność i staje się tym samym jego istotową strukturą. Jest zatem pierw szym czynnikiem jego obiektywnej rzeczywistości. Podobnie więc jak w struł turze bytu ludzkiego są pewne elementy podstawowe, substancjalne, tak sann > ma się rzecz ze strukturą aktu ludzkiego. U jej podstaw' występuje jeden sta ly określony czynnik, a jest nim przedmiot aktu.
Skoro tak zaś się rzecz przedstawia z przedmiotem aktu. przeto jest rzi cz.ą zrozumiałą, że pozostałe elementy jego stnikniry w postaci tzw. oko liezności (sytuacja) stanowią zbiór elementów zmiennych, koniecznych «!«• ukształtowania pełnej struktury i rzeczywistości aktu. ale w znaczeniu tyl ko w tórnym, czyli jakby przypadłościowym.
Dotyczy to również, celu spraw cy czynu. Wprawdzie pod pewnym wzgk dcm upodabnia się on do pojęcia przedmiotu, czyli celu czynności. Cel spław i . czynu jest również swego rodzaju kresem, terminem, do którego osiągnie* u zmierza czynność podmiotu działającego. Mimo to zachodzi między nimi istotna różnica. O ile bowiem cel sprawcy czynu jako skutek uboczny swo|-zaistnienie zawdzięcza doraźnemu układów i czynników zewnętrznych, to tym samym w budowie aktu prostego schodzi do rzędu czynników zew nętr/ny h i zmiennych. Mimo więc swojej niekiedy wielkiej atrakcyjności psychologicznej dla podmiotu działającego, w porównaniu z celem czynności odd/i -ływuje na wolę tegoż podmiotu wtórnie i na gruncie zamierzenia określom go przez, cel czynności. Jest przeto tylko dopełnieniem właściwej mu wan--ściowości moralnej, nie zaś jej równorzędnym czynnikiem.
Konkluzje
1. Pojęcie aktu wewnętrznie dobrego względnie złego
Ostatecznym wnioskiem przedłożonej argumentacji jest zatem slwm dzcnic, że decydującym czynnikiem w określeniu moralnej wartościow.
i aktu prostego jest przedmiot aktu, czyli cel czynności, cci przedmioto-
• s \ więc jaki jest moralny sens tego przedmiotu i związana z nim ocena, •••k un też w zasadzie jest moralny sens i ocena całego aktu. Odwołanie się / >. w pierwszej części uzasadnienia do powszechnych instytucji morał-••vi h ludzi w zakresie moralnego wartościowania aktów prostych pozwala
' icrdzić. że są przynajmniej niektóre kategorie tych aktów, z który ch przedmiotem związane jest moralne dobro względnie (w wypadku zaprzeczenia) l<> moralne.
1 )la naszego stanowiska ma to duże znaczenie. Na tej bowiem podsta-■ formułuje ona pojęcie aktu wewnętrznie dobrego względnie złego,
rwanego też aktem samym w sobie albo też z natury dobrym względnie •lun (w łacińskiej terminologii: actus intrinsece. in se. ex natura bonus ri/> malus). Chodzi o akt. w którego wnętrzu, a więc w jego naturze o m pierwiastek moralnego dobra bądź też zła. Jeżeli zaś uwzględni się •••wnoczcśnic powszechnie w tej etyce przyjętą zasadę „czyń to, co mo-
• •lino dobre, unikaj zaś lego. co moralnie złe”, w takim razie stosując tę /.is.ulę do aktu wewnętrznie złego uzyskuje się przesłankę dla wniosku.
• akt wewnętrznie zły jest takim zawsze i wszędzie, czyli we wszyst-Uih warunkach, a więc (w dalszej konsekwencji) zakazany. Absolutny li ii.iktcr etyki chrześcijańskiej dochodzi w tym twierdzeniu w yraźnie do ! Imu Równocześnie jednak staje się on dla niej punktem w yjścia do duli i wagi teoretycznych implikacji, które stawiają ją wobec zawiłych trud-
• ••>, u problemów.
2 Zagadnienie aktów moralnie obojętnych
Stwierdzenie, że istnieją pewne kategorie aktów’ wewnętrznie dobrych względnie złych, nie oznacza jednak, że takimi są wszystkie w ogóle akty proste.
W lamach filozofii chrześcijańskiej powszechnie przyjmuje się pogląd, że ■ itmcjeokreślona kategoria aktów z natury, czyli z etycznej treści swego przed-Mtu obojętnych. Natomiast nic jest już rzeczą lak pewną ani też tak zgodnie I" ' z etyków rozstrzyganą, czy te same czynności wzięte w swej skonkrety-mw.incj już postaci, to znaczy w całokształcie towarzyszących im okoliczni. mogą zachow ać nadal sw ą pierw otną jakość moralnej obojętności, czy ' / konieczności przekształcają się w akty moralnie zdeterminowane jako
dobre lub złe.
lomiści na ogół przychylają się do zdania, że każdy czyn z przedmiotu ■ ijętny w- konkretnej sytuacji staje się bądź dobry, bądź zły, lecz nigdy pozostaje obojętny. W u/.i adnicniu tego poglądu odwołują się do fak-
'vli ofólntj 12
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
skanuj0086 (14) 176 AKSJOt.IX.IA I lYt/‘.S przez swą pierwszą i najbardziej podstawową relację, któr
skanuj0020 (14) Załącznik 1 Rysunek katalogowy fryzury wybranej przez klientkę Załącznik 2 Karta dia
skanuj0030 (111) 60 Metody nauczania i wychowania nia przez uczniów. W pierwszym przypadku głównym n
skanuj0178 (3) 370 SYNI Jl>1 /JOKH.IA CZYI I NAUKA O M MII SU już zaś lo oto odbycie przechadzki
skanuj0030 (111) 60 Metody nauczania i wychowania nia przez uczniów. W pierwszym przypadku głównym n
57228 skanuj0143 (14) Epoka piśmienna doba nowopolska 282 poety tam. gdzie najbardziej nawet genialn
32877 skanuj0178 (3) 370 SYNI Jl>1 /JOKH.IA CZYI I NAUKA O M MII SU już zaś lo oto odbycie przech
skanuj0059 (26) ECIA KRYTERIUM = óznice 0.08 3,62 5,33 13,29 serii — obie czenia, która szmy, ze ma-
skanuj0140 (15) Epoka piśmienna — doba nowopolska 276 wyrazów: papier, mar, sos, dach, ratusz, jarma
nie będą tolerować prób nawracania ich przez wyznawców jedynie słusznej prawdy. I to nie dlatego, że
skanuj0020 (27) 176 4. DYNAMIKA MASZYN I MECHANIZMÓW Z CZŁONAMI SZTYWNYMI PRZYKŁAD 4.24. Przyjmujemy
więcej podobnych podstron