wstęp do teorii polityki img 104

111

Upośledzenie procesów poznawczych może się również wiązać z czynnikami biologicznymi: zmęczeniem decydenta'”, jego wiekiem, chorobą umysłową (np. paranoja w przypadku Józefa Stalina) lub chorobą fizyczną⁵⁰.

5.1.2. Ograniczenia emocjonalne

Jednym z podstawowych wymogów decydowania racjonalnego jest podejmowanie decyzji na zimno (coolheaded). Jak zauważa Sidney Verba, proces decydowania w polityce zagranicznej jest szczególnie podatny na działanie czynników emocjonalnych chociażby z tego powodu, że materia decyzyjna dotyczy zwykle wartości, celów i symboli narodowych obdarzanych przez decydentów wyjątkowo dużym ładunkiem afektywnym.

Kluczowąrolę w procesie decydowania odgrywają również takie czynniki jak typ osobowości decydenta⁵', stan jego zrównoważenia psychicznego i emocjonalnego, umiejętność samokontroli, umiejętność radzenia sobie ze stresem, ogólnie rzecz biorąc poziom jego inteligencji emocjonalnej⁵³.

5.1.3. Ograniczenia afiliatywne

Pole działania decydentów nie jest ograniczone wyłącznie do polityki zagranicznej. Najwyżsi decydenci są również politykami działającymi na scenie wewnątrzpolitycznej, zaangażowanymi w różnego rodzaju przetargi polityczne i pragnącymi sobie zaskarbić poparcie społeczeństwa⁵⁵. Nierzadko decydenci

⁶⁹ W 1991 r, amerykański sekretarz stanu James Baker przemierzył 235 tys. mil i odwiedził 35 państw'. Zob. Mili, op.cit., s. 57. Thomas Sorensen, doradca Kcnncdy’cgo w' czasie kryzysu kubańskiego zauważył: „osobiście widziałem, podczas długich dni i nocy kryzysu kubańskiego, jak brutalnie zmęczenie fizyczne i fatyga mentalna mogą upośledzić zdrowy rozsądek i wpłynąć na zmysły”. Theodore Sorensen, Decision-making in fhe While Home, New York: Columbia Universily Press, [cyt. za:] de Rivera, op.cit., s. 153.

-° Z. i. Pietraś, słusznie zauważywszy, iź „choroba przywódcy powoduje zmiany w funkcjonowaniu ośrodka podejmującego decyzje polityczne”, wyliczył mnóstwo przykładów, gdy stery państwa dzierżyli ludzie ciężko chorzy: z powodu wylewów krwi do mózgu cierpieli Winston Churchill, Józef Stalin i Mao Zedong, z powodu choroby nowotworowej francuscy prezydenci Charles Pompi-dou i Francois Mitterand. Zob- Pietraś, op.cit., s. 304^307.

^5! Zob. np. Margarct Hermann, JEffects of Persona! Characteristics of Political Leaders on Fore-ign Policy”, Warren Phillips, Maurice Hast, Stephen A.. Salmore, Charles F. Hermann (red ), Why nafions act?, Bcverly Hiłls/London: Sagc Publications 1978, s. 49-68-

⁵² J. de Rivera przytacza ciekawąrelację bezpośredniego świadka reakcji prezydenta Trumana na chiński atak na Koreę: „Zamilkł na kilka sekund, i nagle wszystkie jego powstrzymywane emocje wypłynęły mu na twarz. Zacisnął usta, policzki mu poczerwieniały. Przez moment wyglądał tak, jakby miał się rozpłakać”. W’ ciągu kilku kolejnych godzin Truman przechodził zc stanu euforii w stan głębokiego przygnębienia. Zob. de Rivera, op.cit., s. 190. Jednym z bardziej znanych przypadków' załamania nerwowego czołowego decydenta był stan Józefa Stalina w ciągu kilku pierwszych dni ataku hitlerowskich Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 r.

^w Zob. P Stuart Robinson, „Reason, meaning, and the institutional context of foreign policy decision-making^/mewrtrrOrtzr/ZoT/r/w/, Vol.XLIX, Spring 1994, s. 408-422.