wstęp do teorii polityki img 114

122

Jak łatwo zauważyć, koncepcje Mitrany’ego są bardzo blisko związane z antropologicznym funkcjonalizmem Malinowskiego¹Recepcja analizy funkcjo-nalno-systemowej jako narzędzia teoretycznego na gruncie stosunków międzynarodowych dokonalasięjednak bardziej skomplikowanądrogą, od socjologii poprzez politologię.

1. 4. Analiza funkcjonalno-systemowa

Stworzenia ram pojęciowych i popularyzacji podejścia funkcjonalistyczne-go w socjologii dokonał amerykański teoretykTalcott Parsons'⁵. W wydanej w 1937 roku książce The Social Action Parsons rozwinął pojęcie systemu działania. System działania jest całością składającą się z podsystemów, które spełniająokreślone funkcje zarówno wobec systemu nadrzędnego, jak i wobec innych równorzędnych mu systemów, znajdujących się zarówno w ramach systemu macierzystego, jak i poza nim, w jego środowisku. Swoje kontakty ze środowiskiem system działania spełnia przede wszystkim przez funkcje adaptacyjne. Adaptacja polega nie tylko na przystosowaniu sic do środowiska, ale także na oddziaływaniu na to środowisko. Parsons podkreślił znaczenie pojęcia funkcji w analizie dynamiki systemu: „Z chwilą gdy trzeba się uciec do struktury systemu jako pozytywnego składnika analizy procesu, należy znaleźć sposób połączenia „statyczny ch” kategorii strukturalnych i związanych z nimi, stwierdzonych faktów z dynamicznymi elementami systemu. Pojęcie funkcji stanowi to ogniwo łączące. Jego doniosła rola polega na ustalaniu kryterium ważności czynników dynamicznych i procesów' wewnątrz syslemu. Są one ważne o tyle, o ile majądla systemu znaczenie funkcjonalne, a ich wagę analizuje się w kategoriach ich aspektowych stosunków funkcjonalnych między częściami systemu oraz między samym systemem a jego środowiskiem”¹⁹.

Koncepcje Parsonsa szybko przyjęły się na gruncie nauk politycznych²⁰. Amerykański politolog David Easum założył, że system polityczny jest jednym z subsyste-mów systemu społecznego. System poi ilyczny to zespół połączonych sprzężeniem zwrotnym wejść, poprzez które absorbuje on energię i informacje ze swego otoczenia oraz wyjść, poprzez które system polityczny wykonuje decyzje i działania. Inaczej mówiąc,

¹⁷ Warto podkreślić, iż obydwaj uczeni byli w tym samym okresie wykładowcami London School ofEconomics.

” Omówienie głównych założeń funkcjonał izmu w antropologii i socjologii zapewnia Piotr Sztoinp-ka. Zob. Sziompka, op.cit.

¹⁹ Talcott Parsons, Szkice z teorii socjologicznej, Warszawa: PWN 1972, s. 288-289.

²⁰ Charles McClelland opisując podstawy szkoły systemowej w politologii, główną zasługę przyznał rozprawie pt. Ogólna teoria systemów (1951) kanadyjskiego biologa Ludwiga von Barta-lanff!y'ego, w której wysunął on tezę izomorfizmu - podobieństw strukturalnych rządzących zachowaniem organizmów. Nie do końca można się z tym zgodzić, gdyż sama idea analogii działania systemów biologicznych i społecznych była obecna w naukach społecznych od połowy XIX wieku. Zob. Charles McClelland, „Applications of General Systems 1 heory in International Relations”, [w:J James Rosenau (red.), InternationalPolitics and Foreign Policy. Reader in Research and Theory, New York: The ł-rec Press of Glcncoe 1961, s. 412-420.