”1
184
Rozdział iV
Najczęściej spotykanymi u dzieci zaburzeniami emocjonalnymi są:
1) lęki - mają one postać napięcia, nerwowości, paniki, niepokoju (ostre, przewlekłe),
2) depresje,
3) natręctwa myślowe,
4) fobia,
5) choroba psychosomatyczna.
Wszystkie te zachowania dotyczą również dzieci.
Autor wyróżnia zaburzenia przystosowania dzieci i młodzieży występujące w dzieciństwie. Są to najczęściej59:
- napady złości,
- zaburzenia łaknienia,
- zabawa narządami płciowymi,
- rywalizacja wśród rodzeństwa,
- zaburzenia zachowania związane z agresywnym odreagowaniem,
- kradzieże,
- patologiczne kłamstwa,
- napaści na inne dzieci,
- wagarowanie,
- ucieczki z domu,
- napastliwość seksualna.
Owe zachowania są skutkiem wrogości i napastliwości nagromadzonej w psychice w dzieciństwie.
Z literatury psychologicznej wynika, że trudności emocjonalne dla określenia różnorodnych aspektów i rodzajów zachowania, nadmiernej zależności, kradzieży, zachowania agresywnego i słabych osiągnięć w nauce uważa się za wskaźniki zaburzeń emocjonalnych, które wymagają fachowej pomocy psychiatry. Zaburzenia życia emocjonalnego uwarunkowane wpływem rodziców:
- zaburzenia ogólnej pobudliwości emocjonalnej,
- przeżycia lękowe,
- zaburzenia podstawowego nastroju.
Zaburzenia emocjonalne i ich sposób ujawniania się w szkole:
- lęki, które utrudniają dziecku naukę szkolną (lęk przed nauczycielem, izolowanie się od grupy, atak, agresja),
- poczucie nieudolności,
- negatywizm (przyczyną są przykre doświadczenia),
- wielka nieświadomość (usuwanie i ucieczka w cień, niezwracanie na siebie uwagi, uważanie siebie za kogoś niezdolnego),
- zobojętnienie („zgaszenie"), objawy agresji, wrogości,
- napady nastrojów, zazdrość, zły humor, dręczenie nmy< h.
v>
11. Spionck. Zaburzenia w rozwoju uczniów a mr/>o\\oil cmo s.kohh , l‘VVN, Warszawa I*>73
Psychiatrzy dzielą zaburzenia emocjonalne u dzieci następująco:
- zaburzenia cechujące się zmiennym niepokojem,
- choroby psychosomatyczne i stany somatyczne uwarunkowane emocjonalnie,
- problemy związane z nauką,
- zaburzenia zachowania się i przestępczość.
Większość badaczy uważa, iż wskaźnikami kryteriów zaburzeń emocjonalnych u dzieci mogą być:
trwałość występujących objawów,
- ich intensywność, częstość symptomów.
Większość zaburzeń emocjonalnych u dzieci zdaniem psychologów i pedagogów jest efektem nieprawidłowego oddziaływania środowiska. Aktywność dziecka rozwija się w trzech podstawowych środowiskach: rodzinnym, szkolnym i środowisku koleżeńskim, które tworzy się poza szkołą i w obrębie jej wewnętrznego, zbiorowego życia.
Najważniejszym jednak elementem środowiska wychowawczego, jak już pisaliśmy jest środowisko rodzinne. Wszelkie nieprawidłowości w tym środowisku rzutują na rozwój psychiczny dziecka.
M. Grzywak-Kaczyńska60 przedstawia następujące przyczyny zaburzeń emocjonalnych:
niedojrzałe środowisko rodzinne, zaburzona emocjonalność w życiu rodzinnym, zaburzona emocjonalność na terenie szkoły.
Środowisko rodzinne dzieci w wieku szkolnym jest obecnie w wielu przypadkach nieprawidłowe. Można wyróżnić dwa rodzaje wpływów powodujących niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych dziecka, w następstwie którego pojawiają się zaburzenia emocjonalne:
wadliwy wpływ wychowawczych postaw matki, tj. postawa odrzucenia, postawa nadmiernie lękliwa, postawa rozpieszczająca,
brak opieki matki i kontaktu emocjonalnego z nią, a także w rodzinach alko-holicznych silny lęk przed ojcem, a zwłaszcza stosowaną przez ojców karą cielesną.
Kształtowanie emocji jest niezwykle ważnym czynnikiem w rozwoju osobowości człowieka. Wiemy, iż zaburzenia emocjonalne oraz brak odpowiednich bodźców emocjonalnych w rozwoju dziecka prowadzi do tzw. choroby sierocej, wpływającej hamująco na rozwój osobowości. Już niemowlę wyczuwa emocjonalny stosunek ludzi do siebie, na uśmiech reaguje uśmiechem, na niechęć płaczem i krzykiem.
' " M ( ii/.yw.ik Kai /yńska, Rozwój dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1072.