Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 4 Ali(2)

Al� Ibn Ab� ! �lib
List kalifa Alego Ibn Ab� ! �liba do M�lika Ibn al-"�ri@a an-NaĆa iego
al-A0 tara uwaŻany jest za jeden z najwczeĘniejszych dokumentów szy-
ickiej teorii w"adzy. Al� mia" go napisa�, mianując w roku 658 albo
659 na namiestnika (w�lego) Egiptu M�lika. M�likowi nie uda"o si�
wykorzysta� rad swojego zwierzchnika: otruto go w drodze do Egiptu.
List zachowa" si� w dziele przypisywanym Alemu, a mianowicie
w Nah" al-balǩa. Jak si� uwaŻa, Nah" zawiera ca"y dorobek przypisy-
wany Alemu: jego chutby, listy i maksymy. Nah" zosta" spisany w XI
wieku przez wybitnego szyickiego uczonego z Bagdadu A0 -�ar�fa ar-
R�Źiego (zm.1016), jednego z twórców wczesnej doktryny szyizmu
imamickiego. A0 -�ar�f ar-R�Ź� zebra" tradycje przypisywane Alemu,
stąd Nah" trzeba uzna� za w wi�kszym stopniu apokryf niŻ dzie"o ory-
ginalne. Nie jest jednak wykluczone, Że niektóre zawarte w tym zbio-
rze utwory są jednak oryginalne, wi�kszoĘ� trzeba uzna� za apokryfy.
Nah" doczeka" si� wielu szczegó"owych komentarzy autorstwa przede
wszystkim uczonych szyickich. WĘród nich najwi�kszą jednak s"awą
cieszy si� komentarz Ibn Ab� al-"ad�da (zm.1257).
Zawarta w Nah" al-balǩa teoria polityczna niewiele ma wspólnego
z typowo szyickimi rozwaŻaniami na temat w"adzy. W gruncie rzeczy
jest to wyk"ad zasad politycznych jako Żywo przypominający sunnic-
kie teorie: zarówno te, które w formie porad dla w"adcy tworzy" w
po"owie VIII wieku Ibn al-Muqaffa , jak i powstające w rozwini�tej
formie g"ównie w w. X i XI, a znane z dzie" Al-B�qill�niego, Ab� Ya li
al-Farr� , Al-M�wardiego i innych. W liĘcie do M�lika wiele wskazuje,
Że pierwowzorem by" tu List o otoczeniu w"adcy (Ar-Ris�la f� #^-
^a& �ba) Ibn al-Muqaffy. Dotyczy to szczególnie porad natury moralnej.
36
Natomiast echo póęniejszych dzie" znaleę� moŻna w omawianiu
poszczególnych urz�dów. Ze sporą dozą prawdopodobiełstwa moŻna
zak"ada�, Że w liĘcie do M�lika mamy do czynienia z kszta"tującymi si�
List do M�lika Ibn al-"�ri@a al-A0 tara
dopiero ideami politycznymi szyizmu wieku X i XI. A te koncepcje
odzwierciedla"y jedynie teori� sunnicką. Nie powsta"a jeszcze teoria
w"adzy imamów szyickich, z jej specyficznym podejĘciem do pozycji
W imi� Boga mi"osiernego i litoĘciwego!
imama i jego miejsca w pałstwie szyickim i sunnickim. �lady póęniej-
szych idei daje si� zauwaŻy� dopiero w komentrzu Ibn Ab� #l-"ad�da.
To jest to, co s"uga BoŻy Al�, rozkazodawca wiernych, nakaza" M�li-
Podstawą przek"adu jest tekst listu zawarty w �ar& Nah" al-balǩa
kowi Ibn al-"�ri@owi al-A0 tarowi w swoich zaleceniach ( ahd), jakie mu
autorstwa Ibn Ab� #l-"ad�da, (oprac. Mu& ammad Ab� #l-
wyda", gdy go mianowa" namiestnikiem Egiptu, by tam pobiera" Ćar�",
FaŹl Ibr�h�m, Kair 19, przedruk Qumm, b.r.w., t.XVII, s.30-117.
zwalcza" jego [Egiptu] wrogów, s"uŻy" poprawie Życia jego mieszkał-
Istnieje angielski przek"ad Listu opublikowany w: A Shi ite Anthology.
ców i zapewnia" dobrobyt jego krainom.
Selected and with a Foreword by All�mah Sayyid Mu& ammad
[ Al�] nakaza" mu bogobojnoĘ� i przedk"adanie pos"uszełstwa wo-
"usayn ! ab�tab� �. Translated with Explanatory Notes by William
bec siebie, kierowanie si� przepisanymi w Ksi�dze Boga obowiązkami
C.Chittick, Qumm 1989 (II wyd.), s.68-89.
i tradycjami. Nie uzyska szcz�Ęcia ten, kto nie b�dzie si� nimi kiero-
wa", a n�dz� b�dzie cierpia" tylko ten, kto im przeczy i kto je odrzuca.
[Nakaza" mu] wspomaga� Boga, chwa"a niechaj mu b�dzie, r�ką, ser-
cem i j�zykiem. On, wspania"e jest Jego imi�, zagwarantuje pomoc
kaŻdemu, kto Go wspomoŻe i umocni kaŻdego, kto Go umacnia.
Nakaza" mu, by prze"amywa" nami�tnoĘci swojej duszy, i wykorze-
nia" z niej opór, albowiem dusza nak"ania do z"a, chyba Że Bóg jej oka-
Że mi"osierdzie.
Wiedz, M�liku, Że wys"a"em ci� do kraju, w którym przed tobą w"a-
da"y dynastie1 zarówno sprawiedliwe jak i tyrałskie. Ludzie b�dą spo-
glądali na twoje post�powanie tak, jak ty niegdyĘ spogląda"eĘ na post�-
powanie w"adców (wul�t), którzy byli przed tobą, b�dą mówi� o tobie
to samo, co ty mówi"eĘ o nich. A o dobrych [w"adcach] Ęwiadczą s"o-
wa, jakie na ich temat Bóg wk"ada w usta swoich s"ug.
Niechaj wi�c najulubiełszym skarbem b�dzie dla ciebie szlachetne
dzia"anie. Panuj nad swoimi zachciankami i powstrzymuj swoją dusz�
przed tym, co ci nie przystoi, albowiem powstrzymywanie duszy ozna-
cza okazywanie jej sprawiedliwoĘci zarówno w tym, co pokocha"a, jak
i w tym, czego nie lubi.
37 38
Spraw, by twoje serce odczuwa"o litoĘ� dla twoich poddanych go zemsty od trzymania si� niesprawiedliwoĘci. Zaiste Bóg s"yszy we-
(ra iyya)2, mi"oĘ� do nich i dobro� dla nich. Nie bądę dla nich jak dra- zwania ciemi�Żonych. Dla ciemi�Życieli jest zaĘ zasadzką (mir^�d).
pieŻne zwierz�, chcące ich poŻre�. Niechaj najulubiełszą twoją sprawą b�dzie ta, która jest Ęrodkowa
Poddani dzielą si� na dwa typy: Jedni są dla ciebie bra�mi w reli- pod wzgl�dem poprawnoĘci, najbardziej sprawiedliwa, zyskująca naj-
gii, inni są równymi ci stworzeniami. Pope"niają niespodziewane b"�- wi�ksze uznanie wĘród poddanych, albowiem gniew pospólstwa unie-
dy, zdarzają si� im niedostatki, dopuszczają si� wyst�pków w sposób waŻnia zadowolenie wybrałców, a gniew wybrałców uniewaŻnia za-
zamierzony lub przez pomy"k�. Obdaruj ich swoim przebaczeniem dowolenie pospólstwa.
i wybaczeniem, tak samo jak pragniesz i chcia"byĘ, aby Bóg obdarzy" Nikt inny z poddanych niŻ wybrałcy nie jest dla w"adcy (w�l�)
ci� swoim przebaczeniem i wybaczeniem. Ty bowiem jesteĘ ponad ni- wiekszym ci�Żarem w chwilach odpoczynku, mniejszą pomocą w cza-
mi, ale twój zwierzchnik jest nad tobą. Bóg jest równieŻ ponad tym, sie próby, bardziej niech�tny do sprawiedliwego post�powania, upar-
kto ciebie wyznaczy". Bóg chce, byĘ ty im wystarczy", tobie ich powie- ty w Żądaniach, mniej wdzi�czny za dary, ch�tny do wykr�cania si�,
rza. gdy si� zakazuje, najmniej cierpliwy przy zrządzeniach losu. Nato-
Nie podejmuj wojny z Bogiem, poniewaŻ nie dysponujesz si"ą prze- miast podporą religii, "ącznikiem muzu"manów, gotowoĘcią wobec
ciwko jego zemĘcie, i bezwzgl�dnie potrzebujesz jego przebaczenia wrogów jest pospólstwo tej spo"ecznoĘci, niechaj wi�c twoja sk"onnoĘ�
i mi"osierdzia. Nigdy nie Ża"uj przebaczania, nigdy nie ciesz si� kara- i mi"oĘ� skieruje si� ku nim.
niem. Nie post�puj pospiesznie, jeĘli moŻesz postąpi� inaczej. Nie Niechaj spoĘród twoich poddanych najdalszy od ciebie i najwstr�t-
mów: Otrzyma"em si"� rozkazywania, rozkazuj� i naleŻy mnie s"u- niejszy dla ciebie b�dzie ten, kto najskrz�tniej szuka ludzkich wad. Lu-
cha� , bo to jest zepsucie w sercu, os"abienie religii i zbliŻanie si� do dzie bowiem mają wady, które w"adca (w�l�) winien skrywa�. Nie
przemian losu. ujawniaj wi�c tych, które są przed tobą ukryte, albowiem w"aĘnie ty
JeĘli w"adza, którą posiadasz, wywo"a w tobie wynios"oĘ� albo aro- powinieneĘ oczyszcza� to, co ci zostanie ujawnione. Bóg panuje nad
gancj�, przyjrzyj si� pot�dze królestwa BoŻego nad tobą, pot�dze, jaką tym, co jest przed tobą skryte. Skrywaj wi�c, jak moŻesz niedoskona-
ma wobec ciebie, a jakiej ty nie posiadasz. To os"abi twoje ambicje, po- "oĘci, a Bóg skryje w tobie to, co chcia"byĘ ukry� przed swoimi podda-
wstrzyma twoją zapalczywoĘ� i przywróci ci rozum, który by� moŻe nymi.
utraci"eĘ. Rozwiązuj w ludziach w�ze" zawiĘci, odcinaj od siebie wszelkie
StrzeŻ si� konkurowania z Bogiem w jego pot�dze i upodobniania sznury wrogoĘci (witr), unikaj wszystkiego, co ci nie odpowiada
si� do jego wielkoĘci, albowiem Bóg upokorzy kaŻdego olbrzyma i po- (yaŹi& u laka), nie wierz nazbyt szybko donosicielowi (s� in), albowiem
niŻy kaŻdego, kto jest wynios"y. donosiciel jest k"amcą, nawet jeĘli si� wydaje, Że udziela dobrych rad.
Post�puj sprawiedliwie wobec Boga i wobec ludzi, wobec swojej ro- Nie w"ączaj do swoich doradców skąpca, który moŻe ci� odciągną�
dziny i wobec tych twoich poddanych, których polubi"eĘ. JeĘli tak nie od hojnoĘci (faŹl) i sprowadzi� na ciebie n�dz�. Nie w"ączają równieŻ
postąpisz, b�dziesz niesprawiedliwy. Kto zaĘ ciemi�Ży s"ugi BoŻe, z te- tchórza, który os"abi twoje rozkazy, ani cz"owieka poŻądliwego, który
go Bóg uczyni Swojego przeciwnika przed wszystkimi innymi s"uga- moŻe ukaza� ci niesprawiedliwoĘ� jako rzecz dobrą. Skąpstwo tchó-
mi. Kto sprzeciwia si� Bogu, tego argumenty Bóg niszczy, i b�dzie rzostwo i poŻądliwoĘ� są róŻnymi cechami, które "ączy niech�� do Bo-
przeciw niemu prowadzi" wojn�, póki nie ustąpi lub nie okaŻe skruchy. ga.
Nie ma rzeczy bardziej sk"aniającej do "aski Boga i przyspieszenia je- Twoim najgorszym pomocnikiem (waz�r) jest ten, kto wczeĘniej
39 40
u ciebie by" pomocnikiem z"ych ludzi. Ci zaĘ, którzy z nimi dzielili wy- spadnie ci�Żar tego, w czym si� im sprzeciwi"eĘ.
st�pki, nie powinni by� dla ciebie wsparciem, poniewaŻ są pomocni- Pobieraj cz�sto nauki u uczonych ( ulam� ), prowadę dysputy z m�-
kami grzeszników i bra�mi ciemi�Życieli. Znajdziesz dla nich godnych drcami (& ukam� ) ustalając to, co przynosi twojemu krajowi dobro
zast�pców mających podobne poglądy i wp"ywy, ale nie dopuszczają- i ustanawiając to, na czym ludzie przed tobą si� wspierali.
cych si� takich jak oni wyst�pków, przest�pstw i grzechów, ludzi któ- Wiedz, Że poddani dzielą si� na kategorie ( abaq�t), z których jedne
rzy nie wspierają ciemi�Życiela w jego niesprawiedliwoĘci, grzesznika nie przyniosą poprawy drugim, które jednak nie mogą bez siebie ist-
w jego grzechach. Tacy są dla ciebie najmniejszym ci�Żarem i najwi�k- nie�. Do nich naleŻą:
szą pomocą, najbardziej lubią ciebie najmniej kochają kogoĘ poza to- Żo"nierze Boga;
bą. Tych wybieraj jako najbliŻszych w swojej samotnoĘci i w swoich pisarze (kutt�b) ludzi wybranych i pospólstwa;
uroczystoĘciach. Niechaj najbardziej wp"ywowi z nich mówią ci naj- sprawiedliwi s�dziowie;
bardziej gorzką prawd� i niechaj w najmniejszym stopniu wspomaga- sprawiedliwi i "agodni namiestnicy;
ją ci� w tym, co Bóg uwaŻa za wst�tne w najbliŻszych sobie ludziach, ludzie pobierający pog"ówne ("izya) i Ćar�" od "immich i od mu-
cho�by nawet by"o ci to nie wiem jak mi"e. zu"manów;
Trzymaj si� ludzi poboŻnych i prawdomównych. Przyzwyczaj ich kupcy i rzemieĘlnicy;
do tego, by ci� nie wychwalali ani nie próbowali si� cieszy� uczynka- niŻsze klasy ludzi pozbawionych w"asnoĘci i n�dzarze.
mi, których nie jesteĘ sprawcą. Nadmiar pochwa" bowiem wywo"uje KaŻdej z tych grup Bóg wyznaczy" jej udzia", okreĘlając w swojej
próŻnoĘ� (zahw) i rodzi wynios"oĘ�. Ksi�dze i w tradycji swojego proroka, oby Bóg b"ogos"awi" jego i jego
Niechaj ani dobroczyłca ani z"oczyłca nie b�dą dla ciebie tym sa- ród, kary i obowiązki, jako przechowywany przez nas uk"ad ( ahd).
mym, by ludzie czyniący dobro nie odwrócili si� od niego, a ludzie
czyniący z"o nie byli zach�cani do czynienia z"a. KaŻdemu z takich lu- [�o"nierze]
dzi oddaj to, co oddajesz samemu sobie.
Wiedz, Że nic tak nie rodzi dobrego zdania o w"adcy wĘród pod- �o"nierze z przyzwolenia Boga są ochroną poddanych, ozdobą
dannych jak to, Że czyni dla nich dobro, "agodzi ich obciąŻenia i nie w"adców, pot�gą religii, drogą prowadzącą ku bezpieczełstwu. To tyl-
zmusza ich do czegoĘ, co nie jest ich obowiązkiem. W tych sprawach ko dzi�ki nim trwają poddani. Ale jedynym Ęrodkiem utrzymania dla
post�puj tak, byĘ si� doczeka" akceptacji swoich poddanych, albowiem Żo"nierzy jest to, co Bóg im przydziela z Ćar�"u, dzi�ki czemu zyskują
dobra opinia pozwoli ci unikną� d"ugotrwa"ej troski (na^ab aw�l). si"� do walki ("ih�d) z nieprzyjacielem, na czym si� wspierają w tym,
Najbardziej na twoją dobrą opini� zas"uguje ten, kto dobrze wyko- co im przynosi korzyĘ�, i dzi�ki czemu zaspokajają swoje potrzeby.
na" zadania, które mu zleci"eĘ, natomiast najbardziej zas"uguje na two- A przy tym te dwie grupy [tj. Żo"nierze i podatnicy] nie utrzymają si�
ją z"ą opini� ten, kto zlecone mu przez ciebie zadania ęle wykona". bez trzeciej grupy: s�dziów, namiestników i pisarzy, którzy ustalają
Nie odrzucaj s"usznych obyczajów, których trzymali si� przywódcy kontrakty, gromadzą korzyĘci oraz biorą w opiek� sprawy ogólne
tej spo"ecznoĘci (umma), które zosta"y powszechnie zaakceptowane i szczegó"owe. A wszyscy oni nie mogą si� obejĘ� bez kupców i rze-
i które przynios"y dobro poddanym. Nie wprowadzaj [nowych] oby- mieĘlników, którzy razem przynoszą potrzebne rzeczy, utrzymują tar-
czajów, które szkodzi"yby w czymĘ wykonywaniu istniejących obycza- gi (suki). Zapewniają dzi�ki pracy swoich rąk dobrobyt, jakiego inni
jów, i niechaj ten, kto je ustanowi", otrzyma nagrod�, a na ciebie niech bez nich nie osiągn�liby.
41 42
Potem idzie najniŻsza grupa ludzi w potrzebie i ludzi biednych, po- nie ich dobrych uczynków wzmaga ich odwag� i zach�ca bezczyn-
trzebujących wsparcia i pomocy. U Boga dla wszystkich jest dostatek, nych, jeĘli Bóg tylko zechce.
a od w"adcy kaŻdy moŻe si� spodziewa� tyle, na ile zas"uguje. Jednak- Nast�pnie uznawaj wszystko, co kaŻdy z nich osiągną". Nie przypi-
Że w"adca nie osiągnie tego, do czego naprawd� zobowiąza" go naj- suj osiągni�� jednego cz"owieka innemu, i nie pomniejszaj niczyich
wyŻszy Bóg jeĘli nie b�dzie szuka" u Boga pomocy i wspó"dzia"ania, je- osiągni��.
Ęli nie wpoi w swoją dusz�, Że naleŻy trzyma� si� twardo sprawiedli- Niechaj szlachetnoĘ� cz"owieka nie sprawia, byĘ za wielkie uznawa"
woĘci (& aqq) w sprawach "atwych i trudnych. drobne osiągni�cia. Niechaj nie b�dą pomniejszane osiągni�cia, które
Wyznaczaj na dowódc� swoich Żo"nierzy tego, kto twoim zda- by"y wspania"e. Zwracaj si� do Boga i Jego wys"annika w sprawach,
niem najbardziej jest oddany Bogu, jego wys"annikowi i twojemu które ci� k"opoczą i które nie są dla ciebie oczywiste. Albowiem Bóg,
imamowi, kto ma najczystsze serce, kto jest najzmyĘlniejszy, kto naj- chwa"a niechaj mu b�dzie, powiedzia" ludziom, których pragną" po-
wolniej popada w gniew, kto ch�tnie wybacza, kto okazuje dobro lu- prowadzi�: O wy, którzy wierzycie! S"uchajcie Boga! S"uchajcie Po-
dziom s"abym, kto jest surowy wobec silnych, kogo nie porusza prze- s"ałca! I s"uchajcie tych spoĘród was, którzy posiadają moc rozkazy-
moc i kto nie okazuje bezsilnoĘci. wania! A jeĘli si� sprzeczacie o coĘ mi�dzy sobą, to przedstawcie to Bo-
Trzymaj si� teŻ ludzi szlachetnych, pochodzących z dobrych rodów gu i Pos"ałcowi jeĘli wierzycie w Boga i w Dzieł Ostatni! (Koran,
o wielkich osiągni�ciach, ludzi bohaterskich i odwaŻnych, hojnych 4:59 JB). Zwracanie si� do Boga oznacza korzystanie z jasnych wy-
i tolerancyjnych, w nich bowiem mieĘci si� wszelka szlachetnoĘ� powiedzi Jego Ksi�gi, a zwracanie si� do wys"annika oznacza korzysta-
i uznanie. nie z jego tradycji, która "ączy a nie dzieli.
Zajmuj si� dog"�bnie ich (wojska) sprawami tak, jak rodzice zajmu-
ją si� sprawami swoich dzieci. Niechaj nic, w czym ich umocni"eĘ, nie [S�dziowie]
wywo"uje twojego niepokoju (taf�qama). Nie odwo"uj dobroci, jaką im
obieca"eĘ, nawet jeĘli jest niewielka, jest ona bowiem powodem, dla Do rozsądzania wybierz najlepszego twoim zdaniem spoĘród swoich
którego udzielają ci dobrych rad i mają o tobie dobre mniemanie. poddanych, którego z tropu nie zbijają [nazbyt liczne] sprawy, którego
Nie próbuj poniecha� drobnych spraw, skupiając si� na wielkich, strony nie wyprowadzają z równowagi, który nie upiera si� przy omy"-
poniewaŻ potrafią wykorzysta� najdrobniejszą twoją "ask�, a mogą si� ce i bez wi�kszego ociągania si� powraca do prawdy, jeĘli ją pozna, któ-
obejĘ� bez najwi�kszej z twoich "ask. Preferuj tych z twoich dowód- ry nie sk"ania si� do poŻądliwoĘci, który nie zadowala si� bliŻszym zna-
ców, którzy najbardziej wspierają swoich Żo"nierzy, którzy są lepsi od czeniem, nie si�gając do dalszego, który dog"�bnie rozwaŻa sprawy nie-
swoich przodków, dając im wi�cej niŻ dawa"a im pozostawiona w do- jasne, który trzyma si� przede wszystkim argumentów, który nie gniewa
mu rodzina. Wtedy ich jedyną troską b�dzie zwalczanie wroga, a two- si� z powodu próĘb stron, który cierpliwie dąŻy do wyjaĘnienia spraw,
ja dobro� dla nich wzbudzi w ich sercach dobro� dla ciebie. Ich rady który jest neugi�ty wydając wyrok, który nie da si� oszuka� pochwa"ą,
są szczere tylko wtedy, gdy zwierzchnicy zajmują si� ich sprawami. nie ulegnie pokusie. Takich ludzi jest ma"o.
Gdy ich zanadto nie obciąŻają i gdy nie ociągają si� w zakołczeniu ich Nast�pnie cz�sto zajmuj si� wykonywaniem przez niego w"adzy są-
s"uŻby. downiczej i szczodrze dawaj mu to, dzi�ki czemu uniknie niedostat-
Niechaj wi�c ich nadzieje b�dą wielkie, obdarzaj ich wspania"ymi ków i dzi�ki czemu nie b�dzie wiele potrzebowa" od ludzi. Daj mu
pochwa"ami, wyliczaniem ich osiągni��, albowiem cz�ste wspomina- przy sobie pozycj�, o jakiej nikt z twojego otoczenia (Ć�^^atika) nie mo-
43 44
Że marzy�, by móg" si� tym samym zabezpieczy� przed Ęmiertelnym wiem uzyskuje si� go [Ćar�"] wy"ącznie dzi�ki dbaniu o ziemi�. Kto si�
oskarŻaniem go przed tobą (i�tiy�l ar-ri"�l lahu indaka). domaga Ćar�"u bez dbania o ziemi�, doprowadzi kraj do ruiny, a ludzi
do zguby. Panowanie takiego cz"owiek nie utrzyma si� d"ugo. JeĘli
RozwaŻ to szczegó"owo, albowiem ten urząd (h�"� #d-d�n) by" prze-
skarŻy� si� b�dą na ci�Żary, zaraz�, brak wody, susz�, zniszczenie
cieŻ jełcem w r�kach ludzi z"ych, którzy traktowali go [namiestnika]
gruntów w wyniku suszy lub zalania przez powódę, zmniejsz im obcią-
wedle w"asnych zachcianek, dąŻąc przez niego do osiągniącia spraw
Żenia, jak o to proszą, by si� poprawi"o ich po"oŻenie.
doczesnych.
Niechaj Żadna z ulg, jakie im przyzna"eĘ, nie obciąŻa ciebie, ponie-
Potem zajmij si� sprawami swoich namiestników. Wyznaczaj ich na
waŻ to, co masz jest gromadzonym zapasem, po który zwrócą si� do
stanowiska dopiero po sprawdzeniu ich, nie kieruj si� w powierzaniu
ciebie, by budowa� twój kraj i upi�ksza� twoje w"adanie. A zarazem
im stanowisk w"asnymi zachciankami i stronniczoĘcią (a@ara), to są bo-
przyniesie ci to ich pochwa"y, jeĘli jeszcze b�dziesz obdarza" ich spra-
wiem cechy gromadzące w sobie róŻne odmiany niesprawiedliwoĘci
wiedliwoĘcią. B�dziesz si� móg" oprze� na ich sile dzi�ki temu, co dla
i zdrady. Poszukuj ludzi doĘwiadczonych i skromnych, pochodzących
nich gromadzi"eĘ (i"m� ika lahum), gdy ich uwolni"eĘ od ci�Żarów, na
ze szlachetnych rodów, zajmujących naczelne miejsce w islamie. Są
ich zaufaniu, poniewaŻ nawykli do twojej sprawiedliwoĘci i "agodnoĘci
oni bardziej moralni, szczerzy w dzia"aniach, ma"o podatni na poŻądli-
wobec nich. Cz�sto moŻe dojĘ� do spraw, które ch�tnie zniosą, gdy im
woĘ�, przenikliwi w postrzeganiu skutków swoich dzia"ał.
je narzucisz, albowiem rozkwit pozwoli im znieĘ� to, co na nich na"o-
Szczodrze im p"a�, to bowiem jest ich si"a w naprawie samych sie-
Ży"eĘ. Zniszczenie ziemi zaprawd� wynika wy"ącznie z n�dzy jej miesz-
bie, dzi�ki temu nie potrzebują bra� z tego, co im podlega. To teŻ b�-
kałców, a jej mieszkałcy stają si� n�dzarzami wtedy, gdy panujący
dzie argumentem przeciwko nim, jeĘli nie pos"uchają twojego nakazu
zajmują si� gromadzeniem [majątku], nie są pewnie, czy utrzymają
albo zawiodą twoje zaufanie.
w"adz� i nie korzystają z pouczających wzorów.
Potem sprawdzaj ich post�powanie, posy"aj do nich zaufanych
i prawdomównych szpiegów ( uy�n). Sprawdzanie ich dzia"ał potajem-
[Sekretarze]
nie sprawi, Że nie zawiodą zaufania i "agodnie b�dą traktowa� podda-
nych. StrzeŻ si� pomocników. JeĘli któryĘ z nich dopuĘci si� zdrady, co
A potem przyjrzyj si� po"oŻeniu swoich sekretarzy (kutt�b). Swoje
do której uzyskasz zgodne i przekonywające ci� jako Ęwiadectwo infor-
sprawy powierz najlepszym z nich. Listy z umieszczonymi w nich two-
macje od szpiegów, wymierz mu kar� cielesną i odbierz od mu to, co
imi przebieg"ymi posuni�ciami (pu"apkami? mak�yid) i tajemnicami
z powodu jego dzia"ania utracono. Potem go poniŻ, obarcz pi�tnem
powierz temu z nich, w kim znalaz"y si� najszlachetniejsze cechy mo-
zdrady i wstydem podejrzeł.
ralne, którego nie psuje hojnoĘ� (kar�ma) i który nie odwaŻy si� jej wy-
korzysta� przeciwko tobie w obecnoĘci zebranych ludzi (mala ). Nie
[Rar�"]
zdarzy mu si� przez zapomnienie nie dostarczy� ci listów od twoich
namiestników. B�dzie w tym, co otrzyma" od ciebie i co wydaje w two-
Przyjrzyj si� sprawom Ćar�"u z korzyĘcią dla tych, którzy go p"acą, po-
im imieniu, wysy"a" trafne odpowiedzi. Nie sprawi, Że zawarty b�dzie
niewaŻ w korzystnej formie Ćar�"u i w korzyĘci tych, którzy go p"acą
dla ciebie marny kontrakt, ani teŻ nie poniecha rozwiązania kontraktu
leŻy korzyĘ� wszystkich innych. A nie ma korzyĘci wszystkich innych
niekorzystnego dla ciebie. B�dzie zna" swoją pozycj� w wykonywaniu
bez ich korzyĘci, poniewaŻ wszyscy ludzie zaleŻą od Ćar�"u i tych
spraw, bo kto nie zna w"asnej pozycji, ten tym bardziej nie zna pozy-
którzy go p"acą.
cji innych.
Bardziej niŻ Ęciągniem Ćar�"u zajmuj si� utrzymaniem ziemi, albo-
45 46
Nie dokonuj jednak ich wyboru na podstawie w"asnego rozeznania chce zapewnia� sobie wy"ącznoĘ�, tego ukaraj przyk"adnie, ale bez
(fir�satika), w"asnemu zaufaniu i w"asnej dobrej opinii, ludzie bowiem przesady.
potrafią udawaniem i pi�knym s"owem ukry� si� przed rozeznaniem [Biedacy i n�dzarze]
zwierzchników, nie ma w tym ani szczerego doradzania ani lojalnoĘci.
Wypróbuj ich wi�c, powierzając im to, co przed tobą powierzali im lu- Potem, na Boga, [zajmij si�] najniŻszą klasą tych, którzy sami nie
dzie szlachetni i oprzyj si� na tym, który wywar" najlepsze wraŻenie umieją da� sobie rady: biedakami i n�dzarzami, ludęmi nieszcz�snymi
na pospólstwie i który juŻ na pierwszy rzut oka wygląda na godnego i niezdolnymi, w tej bowiem klasie są ludzie w potrzebie i tacy, którym
zaufania. To b�dzie znakiem, Że masz zaufanie Boga i tego, czyje spra- ledwie starcza na Życie.
wy zosta"y ci zlecone. W imieniu Boga zajmuj si� tymi, nad którymi Bóg ci powierzy"
Na czele kaŻdej sprawy postaw jednego z tych ludzi, którzy nie opiek�. W swoim skarbcu wydziel dla nich cz�Ę�, a takŻe w kaŻdej
poddadzą si� nawet najwi�kszej z tych spraw, nawet najliczniejsze go miejscowoĘci cz�Ę� dochodów islamu (�all�t ^aw�f� #l-isl�m). Tym, któ-
nie przeraŻą. JeĘli przejdziesz do porządku dziennego nad jakąĘ wadą rzy są najdalej, naleŻy si� tyle samo, ile tym, którzy są najbliŻej. Powie-
swoich sekretarzy, przypisana zostanie ona tobie. rzono ci dbanie o prawa kaŻdego z nich. Niech ci� od nich nie odpy-
cha niewdzi�cznoĘ� (ba ar), poniewaŻ nie b�dzie ci wybaczone, jeĘli
[Kupcy i rzemieĘlnicy] pominiesz drobiazgi, by si� zają� sprawami wielkimi i waŻnymi. Nie
zapomnij troszczy� si� o nich i nie okazuj im pogardy. Zajmuj si� spra-
Nast�pnie zajmij si� kupcami i rzemieĘlnikami, zalecaj im dobro, i wami tych spoĘród nich, którzy do ciebie nie dotarli, tych, od których
to zarówno tym, którzy przebywają w miejscu jak i tym, którzy w�dru- odwracają si� oczy, którymi ludzie pogardzają. Wyznacz dla nich za-
ją ze swoim majątkiem oraz tym, którzy zarabiają pracą swojego cia"a. ufanego, bogobojnego i skromnego cz"owieka, by ci przedstawia" ich
Są oni bowiem ęród"em korzyĘci i sprawiają, Że Życie staje si� "a- sprawy. A potem zajmuj si� nimi tak, by Bóg w dniu, w którym Go
twiejsze. Sprowadzają z daleka i z niedost�pnych miejsc na twoim lą- spotkasz, wybaczy" ci. Ci bowiem są poddanymi, którzy bardziej niŻ
dzie sta"ym, na twoim morzu, na równinach i w górach, gdzie ludzie jacykolwiek inni potrzebują sprawiedliwoĘci. KaŻdemu z nich oddaj
nie szukają schronienia i gdzie nie mają odwagi si� uda�. Są spokojni, sprawiedliwoĘ�, prosząc Boga o przebaczenie.
nie naleŻy si� z ich strony obawia� nieszcz�Ę�, "agodni, nie trzeba si� Zajmuj si� sierotami i ludęmi starymi, tym, którzy nie dają sobie sa-
obawia� ich buntu. mi rady, nie są w stanie sami prosi�. Jest to ci�Żkie zadanie dla panu-
Zajmij si� ich sprawami w twoim otoczeniu i w róŻnych stronach jących, sprawiedliwoĘ� ca"a jest ci�Żkim zadaniem. Ale Bóg ulŻy
twojego kraju. Wiedz jednak, Że w wielu z nich tkwi pod"a niech�� do w nim ludziom, którzy dąŻą do ostatecznego celu ( �qiba), którzy są
wydawania, wstr�tne skąpstwo i brzydka wstrzemi�ęliwoĘ�, gromadze- cierpliwi i pok"adają zaufanie w tym, co im Bóg przyrzeka.
nie korzyĘci i zapewnianie sobie wy"ącznoĘci sprzedaŻy. Jest to rzecz Dla tych, którzy czegoĘ od ciebie potrzebują, wyznacz swój okreĘlo-
szkodliwa dla pospólstwa, hałba dla w"adców. ZakaŻ wi�c ny czas, i zasiądę na publicznym zgromadzeniu. OkaŻ wobec Boga,
wy"ącznoĘci, albowiem wys"annik Boga, oby Bóg go b"ogos"awi" i ob- który ci� stworzy", skromnoĘ� i oddal swoje wojsko i swoich pomocni-
darzy" pokojem, równieŻ zakazywa". Niechaj sprzedaŻ b�dzie otwarta, ków, straŻe i policj�, aby kaŻdy móg" mówi� bez zająkni�nia. S"ysza-
wagi b�dą w"aĘciwe, a ceny niechaj nie przynoszą szkody Żadnej ze "em, jak wys"annik Boga, oby Bóg jego i jego ród b"ogos"awi" i obda-
stron: ani sprzedającemu ani kupującemu. Kto po twoim zakazie ze- rzy" pokojem, mówi" nieraz Nie b�dzie Ęwi�ta taka spo"ecznoĘ� (um-
47 48
ma), w której cz"owiek s"aby bez zająkni�nia nie doczeka si� od silne- ki staje si� w ich oczach niewielki, a cz"owiek niewielki staje si� wiel-
go sprawiedliwoĘci. ki, pi�kny staje si� brzydki, brzydki staje si� pi�kny, prawda miesza si�
Niech ci� nie draŻnią wĘród nich ludzie w "achmanach, ęle mówią- z fa"szem. Zwierzchnik ludzi nie wie, jakie sprawy ludzie przed nim
cy. Spraw, by nie czuli si� skr�powani, nie wywyŻszaj si�. Bóg otoczy ukrywają. Prawda nie nosi cech, które pozwalają odróŻni� szczeroĘ�
ci� za to swoim mi"osierdziem, i wynagrodzi za twoje pos"uszełstwo. od k"amstwa. MoŻesz by� tylko jednym z dwóch ludzi: Cz"owiekiem,
JeĘli coĘ dajesz, dawaj ochoczo, powstrzymaj si� [przed dawaniem] który szczodrze rozdaje prawd�, a wtedy po co skrywa� prawd�, któ-
z "aski i dawaniem wtedy, gdy kogoĘ prosisz o przebaczenie. rą naleŻy ujawnia� i nie post�powa� szlachetnie? Albo cz"owiekiem
ogarni�tym przez skąpstwo. A gdy ludzie si� o tym przekonają, jakŻe
* * * szybko przestaną zwraca� si� do ciebie z proĘbami. A przecieŻ po-
trzeby, z którymi ludzie si� do ciebie zwracają, nie są dla ciebie w
Nast�pnie są sprawy, których musisz osobiĘcie dopilnowa�. Do nich wi�kszoĘci Żadnym obciąŻeniem. Są to skargi na krzywd�, czy doma-
naleŻy udzielanie odpowiedzi namiestnikom, gdy twoi sekretarze nie są ganie si� sprawiedliwego traktowania.
w stanie tego uczyni�. Taki charakter ma zajmowanie si� tymi potrze- Przy w"adcy są ludzie mu bliscy i powiernicy, z których jednych
bami ludzi, których twoi pomocnicy nie są w stanie za"atwi�, i to wte- przedk"ada si� nad drugich, nie traktuje z tą samą sprawiedliwoĘcią.
dy, gdy tylko do ciebie dotrą. Zdecydowanie zerwij z takim traktowaniem ludzi. Nie przydzielaj zie-
KaŻdego dnia wype"niaj wyznaczoną na ten dzieł prac�, kaŻdy mi (qa � a) Żadnemu ze swojego otoczenia i bliskich. Niech Żaden nie
dzieł ma swoje wyznaczone zadania. Dla spraw mi�dy tobą a Bogiem domaga si� od ciebie zawarcia kontraktu, który przyniós"by szkod� in-
wyznacz najlepszy czas i obficie go wype"niaj: cho�byĘ wszystko mia" nym z nich dotyczącą dostaw wody albo wykonywnia wspólnych
poĘwi�ci� Bogu, jeĘli tylko intencje b�dą dobre, a poddani b�dą odno- prac, obciąŻając innych. To oni [otrzymujący kontrakt na ziemi�] b�-
si� korzyĘci. W swojej wierze szczególnie poĘwi�� si� wype"nianiu dą z tego mieli korzyĘ� a nie ty, a ich wyst�pki spadną na ciebie na tym
obowiązków dotyczących Boga. Dniem i nocą oddawaj Bogu do dys- i na tamtym Ęwiecie.
pozycji twoje cia"o. W pe"ni wykonuj to, w czym si� zbliŻasz do Boga, Nak"adaj obowiązki na tego, kto powinien je wype"nia� zrówno
chwa"a niechaj Mu b�dzie, nie skrywaj si�, bez braków i niedostatków, spoĘród krewnych jak i obcych. Czył to cierpliwie i rozliczaj [dzia"a-
niezaleŻnie od tego, ile twoje cia"o b�dzie to kosztowa�. nia], bez wzgl�du na to, jak to si� odbije na twoich krewnych i bliskich.
Kiedy b�dziesz prowadzi" modlitw�, nie powoduj, by modlący si� DąŻ do ostatecznego celu ( �qiba) bez wzgl�du na to, jak ci ci�Żko, al-
uciekali i nie zam�czaj ich, są bowiem wĘród nich ludzie chorzy i lu- bowiem skutki tego są godne pochwa"y.
dzie w potrzebie. Kiedy prorok, oby Bóg obdarzy" jego i jego ród po- Gdyby poddani podejrzewali ci� o wyrządzenie krzywdy, wyt"u-
kojem, wysy"a" mnie do Jemenu, spyta"em go: Jak mam prowdzi� macz si� przed nimi, wyjaĘnij im [swoje post�powanie] i odsuł od sie-
modlitw�? Prowadę modlitw� tak powiedzia" jak modli si� naj- bie ich podejrzenia. W tym bowiem jest �wiczenie dla twojej duszy
s"abszy z nich okaŻ wiernym mi"osierdzie. i dobro� wobec poddanych, a tym usprawiedliwianiem si� osiągasz
A dalej: Nie skrywaj si� nazbyt d"ugo przed swoimi poddanymi, al- potrzebną ich s"uszną napraw�.
bowiem skrywanie si� w"adców przed poddanymi jest rodzajem ogra- Nie odrzucaj pokoju, do którego wzywa ci� nieprzyjaciel, bo takie
niczenia, oznaką niewielkiej wiedzy. Skrywanie si� przed nimi odcina post�powanie cieszy Boga. Pokój daje twoim wojskom wytchnienie
ich od wiedzy na temat tego, co przed nimi os"oni�to. Cz"owiek wiel- (da a), a tobie odpoczynek od trosk, twojem krajowi bezpieczełstwo.
49 50
Niemniej strzeŻ si�, naprawd� strzeŻ si� swojego wroga w czasie poko- mu.
ju. Cz�sto bowiem wróg moŻe si� zbliŻy�, wykorzystując [twoją] nie- Nic nie usprawiedliwi ci� ani przed Bogiem ani przede mną, jeĘli
uwag�. Bądę rozsądny i z podejrzliwoĘcią traktuj zaufanie [do nieprzy-
z rozmys"em pope"nisz morderstwo, doprowadzi to do zemsty ciele-
jaciela].
snej. JeĘli pomylisz si�, i twój bicz, miecz albo r�ka przesadzi w kara-
JeĘli zawrzesz z nieprzyjacielem uk"ad, albo jeĘli obdarzysz go
niu, bo od bicia piĘciami wszystko uwaŻane jest za morderstwo, to
ochroną ("imma), to swojej umowy wiernie dotrzymuj, a swoją ochro-
niech wynios"oĘ� twojej w"adzy nie powstrzyma ci� przed zap"ace-
n� lojalnie sprawuj.
niem bliskim zabitego tego, co im si� naleŻy.
Bądę tarczą chroniącą to, co da"eĘ, albowiem Żaden z obowiązków
StrzeŻ si� samozadowolenia i ufania w to, co ci si� podoba, a tak-
na"oŻonych przez Boga nie jest przez ludzi tak wysoko ceniony, mimo
Że strzeŻ si� pochlebstw, bo stanowi to najwspannialszą okazj� dla
róŻnorodnoĘci ich upodobał i wieloĘci poglądów, od dotrzymywania
Szatana, by po"oŻy� kres dobru czynionemu przez dobroczyłców.
przyrzeczeł. Nie tylko muzu"manie, ale i niewierni (mu0 rik�n) trzyma-
StrzeŻ si� czynienia wyrzutów swoim poddanym, gdy jesteĘ dla nich
li si� mi�dzy sobą tej zasady, rozumieli bowiem, jakie mogą by� skut-
dobroczyłcą, nie przesadzaj w wywyŻszaniu swoich uczynków, ani
ki zdrady.
w obiecywaniu im i niedotrzymywaniu obietnic. Wyrzuty bowiem
Nie odst�puj wi�c od zasad ochrony i nie "am przyrzeczeł ani nie
uniewaŻniają twoje dobre czynki, a przesada usuwa Ęwiat"o prawdy,
oszukuj wroga, bo tylko n�dzny g"upiec wyst�puje przeciwko Bogu.
niedotrzymywanie obietnicy wywo"uje nienawiĘ� Boga i ludzi. Bóg
A przecieŻ Bóg sprawi", Że jego obietnice i ochrona są zabezpiecze-
najwyŻszy, chwa"a niech mu b�dzie, powiedzia": Bardzo nienawistne
niem upowszechnionym pomi�dzy s"ugami dzi�ki Jego mi"osierdziu,
jest Bogu, iŻ mówicie to, czego nie czynicie (61:3, przek"ad:
są Ęwi�tym miejscem, którego ochrony są pewni, i ku któremu t"um-
J.Bielawski).
nie zmierzają. Tam nie ma zepsucia, przechytrzania si� i oszustwa.
StrzeŻ si� wykonywania spraw, zanim nadejdzie ich czas, ponie-
Nie zawieraj ugody, w której dopuszczasz niedostatki. Nie odwo"uj
chania ich, gdy nadszed" ich czas, upierania si� przy nich, gdy nie da
si� do b"�dów j�zykowych po potwierdzeniu i ustaleniu umowy. Nie-
si� ich wykona�, okazywanie s"aboĘci, gdy okaŻą si� jasne. KaŻdą
chaj kr�pujące zasady zawarte w umowie spisanej przed Bogiem nie
spraw� umieszczaj na swoim miejscu, a kaŻdą czynnoĘ� wykonuj
sk"aniają ci� do nies"usznego ich odwo"ywania. Cierpliwe znoszenie
w okreĘlonym czasie.
kr�pujących zasad i nadzieja na ich za"agodzenie i dobry skutek jest
StrzeŻ si� roszczenia sobie praw do tego, w czym ludzie są równi,
lepsze od zdrady, której skutków b�dziesz si� ba", a od Boga dosi�gnie
udawania, Że nie widzisz tego, co ciebie dotyczy, cho� w oczach
ci� nakaz, z którego nie zostaniesz zwolniony ani na tym ani na tam-
[wszystkich] jest to jasne, bo weęmie si� to od innych i przypisze to-
tym Ęwiecie.
bie. Wkrótce teŻ to, czym sprawy są odkryte, zostanie ods"oni�te, a od
StrzeŻ si� bezprawnego rozlewu krwi, bo nic bardziej nie prowadzi
ciebie wymaga� si� b�dzie od ciebie sprawiedliwoĘci wobec pokrzyw-
do zemsty, nic nie ma straszniejszych skutków, bardziej nie zas"ugje na
dzonych.
ustanie "aski [BoŻej] i skróceniu wyznaczonego czasu [przez Boga] od
Panuj nad si"ą swojej dumy, Żarem swojej zapalczywoĘci, mocą
rozlewu krwi. Bóg, chwa"a niechaj mu b�dzie, w Dniu Zmartwych-
swojej r�ki i ostrzem swojego j�zyka. StrzeŻ si� tego wszystkiego po-
wstania zacznie Sąd od ludzi, którzy rozlewali krew. Nie umacniaj
wstrzymując impulsy, opóęniając dzia"anie si"y, póki twój gniew si�
swojej w"adzy za pomocą rozlewu krwi, bo to jedynie os"abia ją i po-
nie uspokoi i nie opanujesz w"asnego rozsądku. JeĘli jednak nie opa-
zbawia si", a wr�cz prowadzi do jej upadku i przekazania komu inne-
nujesz tego w sobie, mnoŻy� si� b�dą twoje troski, bo b�dziesz wspo-
51 52
mina� powrót do swojego Pana.
Twoim obowiązkiem jest, byĘ pami�ta" o poprzedzających ciebie
minionych sprawiedliwych rządach, szlachetnych obyczajach, trady-
cji naszego proroka, oby Bóg b"ogos"awi" Jego i jego ród, obowiązki
z Ksi�gi Boga. Kieruj si� tym, co oni jak si� o tym przekona"eĘ na-
ocznie czynili w tych sprawach i dok"adaj starał, by kierowa� si�
tym, co ci zlecam w tych moich zaleceniach ( ahd). UwaŻam je za swój
argument przeciwko tobie, byĘ nie mia" powodu kierowa� si� w"asny-
mi zachciankami.
Prosz� Boga o wielkie jego mi"osierdzie i jego pot�Żną si"� do wy-
konywania kaŻdego Życzenia, by zapewni" mnie i tobie przynoszące
Mu zadowolenie jasne usprawiedliwienie dla Niego i dla jego stwo-
rzeł, chwa"� Jego s"ugom, i s"aw� w kraju, pe"ną "ask� i pomnoŻenie
szlachetnoĘci. [Prosz�, by] zapewni" mnie i tobie szcz�Ęcie i Ęwiadcze-
nie [o nim: 0 ah�da]. W Bogu pok"adamy pragnienia. Pokój niech b�-
dzie wys"annikowi Boga, oby Bóg jego i jego dobry i czysty ród b"o-
gos"awi" i obdarzy" pokojem.
Prze"oŻy" Janusz Danecki
53

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 6 Irdza
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 2 Umar
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 10 Mawar
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 8 Ibn Qu
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 7 Tadz
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 9 Ibn Ab
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 5 A
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 0 S
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 11

więcej podobnych podstron