plik


ÿþSzukaj innych materiaBów na: a www.wosnastoprocent.pl CHARAKTERYSTYKA SAMORZDU TERYTORIALNEGO W POLSCE gBówne zaBo|enia, samorzd gminny, powiatowy i wojewódzki Autor: Tomasz Matyja Samorzd to forma organizacji wyodrbnionej grupy spoBecznej, która mo|e dziki przyznanej osobowo[ci prawnej i istnieniu odpowiednich organów i instytucji, decydowa w granicach prawa o istotnych dla siebie sprawach, dziaBajc bdz za po[rednictwem swoich przedstawicieli bdz te| bezpo[rednio. Organy jednostek samorzdu terytorialnego zajmuj szczególne miejsce w systemie organów administracji publicznej. Samorzd to zrzeszenie osób, którym przyznaje si prawo realizacji cz[ci zadaD z zakresu administracji publicznej, a skutki realizacji tych zadaD bezpo[rednio ich dotycz. Wyró|niamy kilka rodzajów samorzdu: * terytorialny - wynikajcy z faktu zamieszkiwania na danym obszarze * uczniowski  tworzony przez wszystkich uczniów danej szkoBy * zawodowy (np. lekarski) Przy czym do danej spoBeczno[ci samorzdowej nale|y si z mocy prawa. Samorzd terytorialny w Polsce ma dBug tradycj. ZostaB utworzony po odzyskaniu niepodlegBo[ci w 1918 r. i do wybuchu II wojny [wiatowej (po zreorganizowaniu w 1933 r.) istniaB na szczeblu gminy. Zlikwidowany w 1950 r. zostaB po dBugiej przerwie przywrócony 8 marca 1990 r. ustaw o samorzdzie terytorialnym (obecnie: o samorzdzie gminnym). Drug ustaw stanowic jego podstaw prawn jest ustawa z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziaBu terytorialnego paDstwa (na gminy, powiaty i województwa). 1 stycznia 1999 r. nastpiBo rozszerzenie samorzdu terytorialnego na nowo utworzone jednostki podziaBu terytorialnego - powiaty i województwa. Dzi[ na podstawie istniejcych uregulowaD prawnych wyró|niamy w Polsce trzy rodzaje samorzdu terytorialnego: " zasadniczy  powstaje dla organów o kompetencjach ogólnych, czyli dla terenowych organów administracji rzdowej i dla organów samorzdu terytorialnego " pomocniczy  dokonywany jest dla wyodrbnienia organów peBnicych funkcj pomocnicz w realizacji zadaD ogólnych, np. dzielnice, osiedla, soBectwa " specjalne  dla realizacji zadaD, których wcignicie w zakres kompetencji podziaBu zasadniczego jest niemo|liwe bdz bezcelowe, np. samorzdy administracji morskiej, lasów paDstwowych. Celem twórców istniejcego w Polsce samorzdu byBo realne oddanie w rce wspólnot lokalnych zadaD ich dotyczcych. Przyjto wic, |e relacje paDstwo-samorzdy opiera si bd na zasadzie subsydiarno[ci (pomocniczo[ci) sigajcej swymi korzeniami nauki spoBecznej Ko[cioBa. GBosi ona, |e wszelkie decyzje powinny zapada na szczeblu bdcym jak najbli|ej obywateli, a wic raczej w gminach, regionach itp. ni| w centrum administracyjno- - 1 - Szukaj innych materiaBów na: a www.wosnastoprocent.pl rzdowym; zbiorowo[ci wiksze, bardziej zorganizowane, powinny interweniowa w danej sprawie jedynie wówczas, gdy ich dziaBania bd du|o skuteczniejsze ni| dziaBania zbiorowo[ci mniejszych. Wedle zaBo|eD zasady subsydiarno[ci istnieje domniemanie kompetencji dla organów podstawowej jednostki samorzdowej, czyli gminy- gmina wykonuje wszystkie zadania samorzdu terytorialnego o znaczeniu lokalnym, nie zastrze|one w ustawach dla innych jego jednostek. T, jak|e wa|n dla funkcjonowania samorzdu terytorialnego, zasad zawiera artykuB 163. Konstytucji RP z 2. kwietnia 1997 roku:  Samorzd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze|one przez Konstytucj lub ustawy dla organów innych wBadz publicznych . Obowizujca Konstytucja RP obszernie pisze o samorzdzie terytorialnym w Polsce - kwestii tej po[wicony jest caBy VII. jej rozdziaB. Pierwszy artykuB rozdziaBu  SAMORZD TERYTORIALNY jest niezwykle wa|ny, gdy| odnosi si do wspomnianej ju| zasady subsydiarno[ci, natomiast trzeci ustp artykuBu nastpnego okre[la wypBywajce z niej zaBo|enie o domniemaniu kompetencji gminy-  podstawowej jednostki samorzdu terytorialnego (art. 164, ust. 1). ArtykuB 165. Konstytucji podkre[la kolejn, istotn spraw- fakt posiadania przez jednostki samorzdu terytorialnego osobowo[ci prawnej. Jednostkom tym przysBuguje bowiem prawo wBasno[ci i inne prawa majtkowe; o ich autonomiczno[ci [wiadczy te| fakt, |e ich samodzielno[ podlega ochronie sdowej. W kwestii zadaD publicznych wykonywanych przez jednostki samorzdu, Konstytucja dzieli je na zadania wBasne i zlecone przez ustaw (np. prowadzenie ewidencji ludno[ci). Natomiast zgonie z ustpem trzecim artykuBu 166. spory kompetencyjne midzy organami samorzdu terytorialnego i administracji rzdowej maj rozstrzyga sdy administracyjne. ArtykuB 167. porusza spraw dochodów jednostek samorzdu, którym  zapewnia si udziaB w dochodach publicznych odpowiednio do przypadajcych im zadaD . I tak, mo|liwe zródBa dochodów jednostek samorzdu Konstytucja rozró|nia: dochody wBasne, subwencje ogólne oraz dotacje celowe z bud|etu paDstwa. Jednostki samorzdu maj ponadto prawo do ustalania wysoko[ci podatków i opBat lokalnych. WedBug artykuBu 169. jednostki samorzdu terytorialnego wykonuj zadania za po[rednictwem organów stanowicych (okre[lajcych ich ustrój wewntrzny) i wykonawczych; zgodnie z ustpem drugim tego artykuBu  wybory do organów stanowicych s powszechne, równe, bezpo[rednie i odbywaj si w gBosowaniu tajnym . Nastpnie, czytamy w Konstytucji o referendum, jako o formie decydowania czBonków wspólnoty samorzdowej o sprawach jej dotyczcych. W drodze referendum mog oni odwoBa pochodzcy z wyborów bezpo[rednich organ samorzdu. Przedostatni artykuB omawianego rozdziaBu po[wicony jest organizacji nadzoru  z punktu wodzenia legalno[ci nad samorzdem terytorialnym. Jako organami nadzoru Konstytucja wymienia: Prezesa Rady Ministrów (na jego wniosek Sejm mo|e rozwiza organ stanowicy samorzdu naruszajcy Konstytucj lub ustawy) i wojewodów, a w zakresie spraw bud|etowych- regionalne izby obrachunkowe. Na koniec tego rozdziaBu Konstytucji wspomniane s jeszcze dwa prawa jednostek samorzdu terytorialnego- prawo do zrzeszania si a tak|e prawo przystpowania do midzynarodowych zrzeszeD spoBeczno[ci lokalnych i regionalnych oraz wspóBpracy ze spoBeczno[ciami lokalnymi i regionalnymi innych paDstw. SAMORZD GMINNY Gmina to prawnie zorganizowany terytorialny zwizek osób okre[lony w ustawie o samorzdzie gminnym jako wspólnota samorzdowa. Gmina jest podstawowym ogniwem samorzdu terytorialnego w Polsce (art. 164 ust. 1); samorzd terytorialny na szczeblu gminy musi istnie. Gminie przysBuguje domniemanie kompetencji (zasada ta odnosi si do relacji gminy z tere- - 2 - Szukaj innych materiaBów na: a www.wosnastoprocent.pl nowymi organami administracji rzdowej, jak i z innymi strukturami samorzdu terytorialnego). Gmina wykonuje wic wszystkie zadania samorzdu terytorialnego o znaczeniu lokalnym, nie zastrze|one w ustawach dla innych jego jednostek, a w razie wtpliwo[ci, do kogo nale|y dane zadanie, nale|y przyj zasad domniemania kompetencji gminy. Gmina jest w strukturze paDstwa wyodrbnionym podmiotem prawa i bierze udziaB w sprawowaniu wBadzy publicznej (administracji publicznej). Gmina wykonuje zadania wBasne, majce na celu zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty gminnej. Nale| do nich zadania z zakresu: Ï% infrastruktury technicznej gminy (gminne drogi, ulice, wodocigi itd.) Ï% infrastruktury spoBecznej (o[wiata, kultura, ochrona zdrowia itd.) Ï% porzdku i bezpieczeDstwa publicznego (np. organizacja ruchu drogowego) Ï% Badu przestrzennego i ekologicznego (np. ochrona [rodowiska) Gmina wykonuje zadania publiczne we wBasnym imieniu i na wBasn odpowiedzialno[. Jej samodzielno[ w realizacji tych zadaD jest jednak ograniczona poprzez instytucj obowizkowych zadaD publicznych, od których gmina nie mo|e si uchyli. Organy paDstwowe mog bada legalno[ dziaBaD samorzdu w zakresie zadaD wBasnych; aby gmina mogBa im sprosta zostaBa jej przyznana osobowo[ prawna. Ponadto gmina musi wykonywa zadania zlecone z zakresu administracji rzdowej. Te zadania gmina wykonuje niesamodzielnie- po zapewnieniu [rodków finansowych przez administracj i w jej imieniu. Kwestie sporne midzy gmin a administracja rzdow rozstrzygaj sdy. Pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych w gminie jest wspólnota samorzdowa, któr z mocy prawa tworz wszyscy jej mieszkaDcy. Podejmuje rozstrzygnicia bezpo[rednio w gBosowaniu wyborczym, w referendum, w drodze konsultacji z mieszkaDcami gminy oraz za po[rednictwem organów gminy (rada gminy i zarzd gminy). WAADZE GMINY: referendum gminne  jest form bezpo[redniego sprawowania wBadzy. Przeprowadzany na podstawie decyzji rady gminy lub na wniosek co najmniej 10% mieszkaDców uprawnionych do gBosowania. Mo|e w nim wzi udziaB ka|dy peBnoletni mieszkaniec gminy posiadajcy polskie obywatelstwo. Referendum jest wa|ne, je[li wziBo w nim udziaB co najmniej 30% uprawnionych. rada gminy  to organ uchwaBodawczy i kontrolny. ArtykuB 18. ustawy o samorzdzie gminnym przyjmuje domniemanie wBa[ciwo[ci rady gminy. Do wyBcznej wBa[ciwo[ci rady gminy nale| sprawy organizacyjne (np. uchwalanie bud|etu gminy), finansowo- majtkowe (np. zaciganie dBugoterminowych po|yczek), osobowe (wybór i odwoBywanie zarzdu gminy) i kierowniczo- kontrolne (okre[lanie kierunków dziaBania zarzdu). W celu realizacji zadaD mo|e powoBywa komisje staBe lub dorazne. Szczególne miejsce ma komisja rewizyjna badajca dziaBania zarzdu i podlegBych mu jednostek. zarzd gminy  Do czasu wej[cia w |ycie ordynacji wyborczej do samorzdu terytorialnego, na podstawie której wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, starostów i marszaBków województwa wybiera si w wyborach powszechnych, zarzdy peBniBy funkcj organów wykonawczych gminy. W ich skBad wchodziBo od 3 do 7 osób wybieranych bdz ze skBadu rady gminy bdz spoza jej grona. Zarzd wykonywaB uchwaBy rady gminy oraz zadania gminy - 3 - Szukaj innych materiaBów na: a www.wosnastoprocent.pl okre[lone przepisami prawa. Do jego zadaD nale|aBy gBównie przygotowywanie projektów uchwaB rady i okre[lanie sposobu ich wykonywania. Zarzd wykonujc zadania wBasne gminy podlegaB wyBcznie radzie gminy, natomiast w przypadku zadaD zleconych administracji rzdowej podlegaB równie| wojewodzie. Zarzd gminy wykonywaB zadania przy pomocy urzdu gminy. Od czasu wej[cia w |ycie nowej ordynacji, kiedy to wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast wybierani s przez spoBczno[ lokaln, to wBa[nie oni przejli funkcj zarzdu. SAMORZD POWIATOWY Powiat stanowi lokaln wspólnot samorzdow oraz odpowiednie terytorium. Ustawa o samorzdzie powiatowym ustanawia dwie kategorie powiatów. Powiat to zasadnicza jednostka podziaBu terytorialnego obejmujca caBe obszary graniczcych ze sob gmin ( powiat ziemski) lub caBy obszar miasta (miasto na prawach powiatu). Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: Ï% infrastruktury spoBecznej (np. edukacja publiczna, ochrona zdrowia) Ï% infrastruktury technicznej (np. transport i drogi publiczne) Ï% porzdku i bezpieczeDstwa publicznego (np. ochrona przeciwpowodziowa) Ï% Badu przestrzennego i ekologicznego (np. geodezja, kartografia). Samorzd powiatowy wykonuje zadania publiczne we wBasnym imieniu i na wBasn odpowiedzialno[, dysponuje mianem powiatowym i prowadzi samodzieln gospodark finansow. Posiada osobowo[ prawn. Zakres jego dziaBania nie mo|e narusza zakresu dziaBania gmin. Powiatowa (lokalna) wspólnota samorzdowa podejmuje rozstrzygnicia bezpo[rednio w gBosowaniu wyborczym oraz w referendum, a tak|e za po[rednictwem organów powiatu, którymi s rada powiatu i zarzd powiatu. WAADZE POWIATU: referendum powiatowe - podejmuje decyzje w ka|dej wa|nej sprawie mieszczcej si w zakresie dziaBaD powiatu (z inicjatywy rady powiatu). Musi by przeprowadzone, gdy z wnioskiem o jego przeprowadzenie wystpi 10% mieszkaDców powiatu uprawnionych do gBosowania i jest wa|ne, je[li wziBo w nim udziaB 30% uprawnionych. rada powiatu  stanowicy i kontrolny organ powiatu wybierany w bezpo[rednim i powszechnym gBosowaniu wyborczym. Do wyBcznej wBa[ciwo[ci powiatu nale| uprawnienia: prawotwórcze (np. stanowienie aktów prawa miejscowego), organizacyjne (np. wyposa|enie powiatowych jednostek organizacyjnych w majtek), planistyczne (uchwalanie bud|etu powiatu), a tak|e finansowo- majtkowe, osobowe i kierowniczo- kontrolne. zarzd powiatu  organ wykonawczy powiatu. W jego skBad wchodz: przewodniczcy- starosta (jest zwierzchnikiem sBu|bowych pracowników starostwa, kierowników powiatowych jednostek organizacyjnych, powiatowych sBu|b, inspekcji i stra|y- razem tworz powiatow administracj zespolon- kieruje bie|cymi sprawami powiatu i reprezentuje go na zewntrz) oraz pozostali czBonkowi w liczbie od 3 do 5 osób, w tym wicestarosta, wybrani przez rad powiatu. Zarzd wykonuje uchwaBy rady powiatu i zadania okre[lone przepisami prawa. Do jego zadaD nale|y gBównie: przygotowywanie projektów uchwaB rady i ich wykonywanie, gospodarowanie mieniem i bud|etem powiatu. W realizacji zadaD zarzd podlega jedynie radzie powiatu wyznaczajcej kierunki jego dziaBania. - 4 - Szukaj innych materiaBów na: a www.wosnastoprocent.pl SAMORZD WOJEWÓDZKI Województwa s najwikszymi jednostkami samorzdu terytorialnego, nie naruszajcymi samodzielno[ci powiatów i gmin. Terytorium Polski podzielone jest obecnie na 16 województw. Samorzd terytorialny na szczeblu województwa jest w Polsce instytucj now, utworzon 1 stycznia 1999 r. Do zakresu dziaBania samorzdu województwa nale|y wykonywanie zadaD publicznym o charakterze wojewódzkim niezastrze|onych ustawami na rzecz organów administracji rzdowej. Samorzd województwa wykonuje zadania o charakterze regionalnym w zakresie: infrastruktury technicznej, infrastruktury spoBecznej, bezpieczeDstwa publicznego oraz Badu przestrzennego i ekologicznego. Samorzd województwa wykonuje zadania publiczne we wBasnym imieniu i na wBasn odpowiedzialno[, dysponuje mieniem powiatowym i prowadzi samodzieln gospodark finansow. Posiada osobowo[ prawn. Wojewódzka wspólnota samorzdowa wykonuje zdania w gBosowaniu powszechnym, a tak|e za po[rednictwem organów samorzdu województwa. WAADZE WOJEWÓDZTWA: sejmik województwa  organ kontrolny i stanowicy, wybierany w powszechnym i bezpo[rednim gBosowaniu wyborczym. Do jego wyBcznej wBa[ciwo[ci nale| uprawnienia: prawotwórcze, organizacyjne, planistyczne, a tak|e finansowo- majtkowe, osobowe i kierowniczo- kontrolne (analogiczne do uprawnieD rady powiatu). referendum wojewódzkie - podejmuje decyzje w ka|dej wa|nej sprawie mieszczcej si w zakresie dziaBaD województwa (z inicjatywy sejmiku województwa). Musi by przeprowadzone, gdy z wnioskiem o jego przeprowadzenie wystpi 10% mieszkaDców powiatu uprawnionych do gBosowania i jest wa|ne, je[li wziBo w nim udziaB 30% uprawnionych. W sprawie odwoBania sejmiku województwa przed upBywem kadencji rozstrzyga si wyBcznie w drodze referendum wojewódzkiego. zarzd województwa - kolegialny organ wykonawczy województwa. W jego picioosobowy skBad wchodz: marszaBek województwa (wybierany przez sejmik spo[ród radnych; realizuje zadania województwa w ró|nych formach prawnych; organizuje prac zarzdu - jako jego przewodniczcy - i urzdu marszaBkowskiego - jako jego kierownik), 1 do 2 wiceprzewodniczcych oraz pozostali czBonkowie wybierani na wniosek marszaBka Zarzd wykonuje zadania województwa nie zastrze|one na rzecz sejmiku i wojewódzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych. Do jego zadaD nale|y na przykBad: przygotowywanie projektów oraz wykonywanie bud|etu województwa, koordynowanie i kontrolowanie dziaBalno[ci jednostek organizacyjnych. Zadania wykonuje przy pomocy urzdu marszaBkowskiego i wojewódzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych. Zasady i tryb jego dziaBania okre[la statut województwa. - 5 -

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Finanse jednostek samorzÄ…du terytorialnego(2)
SamorzÄ…d terytorialny Wydanie 4
prawo samorzadu terytorialnego
zmieniające w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i jednostek samorządu terytorialnego
Ustawa o dochodach jednostek samorzÄ…du terytorialnego
pojecie i rodzaje jednostek samorzadu terytorialnego; jednostki pomocnicze gminy
Opis zakresu zadań samorządu terytorialnego
Wkp Jednostki Samorzadu Terytorialnego Jako Beneficjenci Srodkow Europejskich 1
SamorzÄ…d terytorialny Wydanie 4

więcej podobnych podstron