plik


System szkolny Francji na tle porównawczym polskiego systemu SPIS TREŚCI wstęp. 3 rozdział i system edukacyjny we francji i w polsce 5 rozdział Ii...... 10 1. rys historyczny szkolnictwa elementarnego we francji......... 10 2. szkolnictwo elementarne we francji......... 11 3. problemy szkolnictwa elementarnego...... 19 4. szkolnictwo elementarne podstawowe w polsce......... 20 rozdział iii..... 29 1. szkolnictwo niepubliczne - wprowadzenie....... 29 2. szkolnictwo prywatne we francji......... 31 3. szkolnictwo prywatne w polsce......... 35 zakończenie... 40 wstęp Francja - Republika francuska położona jest w Europie zachodniej. Powierzchnia kraju wynosi 547 tys. km2, liczba ludności 53 mln. Stolicą jest Paryż (25 mln ludności region paryski 10 mln ludności). Językiem urzędowym jest francuski, jednostką monetarną - frank. Ustrój demokratyczny. Administracyjnie dzieli się na: 95 departamentów (szczebel wyższy); 365 tys. gmin (szczebel podstawowy) 22 regiony.[1] Posiada 4 departamenty zamorskie (Gujana Francuska Gwadelupa Martynika Reunion) i 6 terytoriów zamorskich (Francuskie Terytorium Afarów i Issów, Komory, Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Seint Pierre i Miquelon, Wallas i Fatuna). Około 90 % ludności to Francuzi, pozostali to Alzatczycy, Włosi, Bretończycy, Flamandowie, Katalończycy, Algierczycy i Polacy. Kraj wysoko rozwinięty przemysłowo. Republika o systemie parlamentarno-prezydenckim[2]. Polska położona jest w centrum Europy. Powierzchnia kraju wynosi 312,7 tys. km2, liczba ludności 38 mln 620 tys. Stolicą jest Warszawa, językiem urzędowym - polski. Jednostką monetarną - złoty. Kraj o ustroju demokratycznym. Administracyjnie dzieli się na 49 województw i 2483 gminy. W 1996 roku utworzono 267 urzędów rejonowych. Jednostkami pomocniczymi w gminach miejskich są sołectwa 39 672[3]. Prawie 100 % ludności to Polacy. Kraj rolniczo-przemysłowy o systemie parlamentarno-prezydenckim. Celem niniejszej pracy jest próba porównania systemu szkolnego we Francji i w Polsce. Tabela 1 Francja Polska Położenie w Europie zachodnia Europa środkowa Europa Powierzchnia kraju 547 tys. km2 312,7 tys. km2 Liczba ludności w mln 53 38 Stolica Paryż Warszawa Język urzędowy francuski polski Jednostka monetarna frank francuski złoty Ustrój polityczny demokratyczny demokratyczny System parlamentarno-prezydencki parlamentarno-prezydencki Podział administracyjny - departamenty 95 - gminy 36,5 tys. regiony 22 - województwa 49 - gminy 2483 rozdział i system edukacyjny we francji i w polsce Naczelnym organem administracyjnym szkolnictwa we Francji i w Polsce jest Minister Edukacji Narodowej. Organami niższego szczebla są akademie, na czele których stoją rektorzy. Akademie obejmują sprawy szkolnictwa, na 3-4 departamenty. Minister określa politykę nauczania jej programy, cele, poziomy dyplomów, by utrzymać jednolity poziom szkolnictwa na terenie całego kraju. Administracji państwowej podlegają wszystkie placówki prywatne, ponadto są uzależnione od różnorodnych władz i korporacji religijnych, stowarzyszeń zawodowych. Otrzymują pomoc od państwa - głównie na wynagrodzenie dla nauczycieli[4]. Tabela 2 Klasy i lata 20 Szkolnictwo wyższe i matura 18 I II Liceum 15 III IV V VI 12 Gimnazjum 11 7 Szkoła podstawowa 6 2 Przedszkole We francuskim systemie szkolnym obowiązującym od 1905 roku rozróżnia się następujące poziomy: - szkolnictwo I stopnia (przedszkole) i szkoła elementarna I - szkolnictwo II stopnia (gimnazja i licea) - szkolnictwo wyższe. Przedszkole podobnie jak w Polsce są nieobowiązkowym poziomem nauczania obejmującym dzieci od 2-6 lat. Przedszkole obejmuje trzy grupy dzieci: - maluchy (2-3 lata) - średniaki (4-5 lat) - starszaki (5-6 lat). Głównym celem nauczania przedszkolnego jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem francuskim. Ma to duże znaczenie w kraju o dużej ilości dzieci obcojęzycznych. W pierwszych dwóch grupach prowadzone jest nauczanie umiejętności odbierania informacji ze świata zewnętrznego, współżycia w grupach, komunikowania się. Dzieci w najstarszej grupie uczą się czytać, pisać i rachować. 100 % dzieci francuskich uczęszcza do przedszkoli. Placówki państwowe stanowią 85 % - bezpłatne a pozostałe 15 % placówki prywatne[5]. We Francji obowiązkowe nauczanie obejmuje dzieci od 6-16 roku życia (szkoła podstawowa) i trwa 10 lat. Obowiązkowe nauczanie jest bezpłatne. Rozpoczyna się 5-cio letnią szkołą podstawową - tzw. elementarną. Szkoła ta skupia dzieci od 6-11 lat. Utrzymywane są przez gminy. Państwo zapewnia personel pedagogiczny i decyduje o treściach programu nauczania i wychowania. Pięcioletnia szkoła dzieli się na trzy kursy: 1. 6-7 lat kurs przygotowawczy - 1 rok 2. 7-9 lat kurs elementarny - 2 lata 3. 9-11 lat kurs pośredni. Zadaniem szkoły elementarnej jest dostarczenie możliwości osiągnięcia takiego rozwoju psychofizycznego i społeczno-moralnego dziecka, który by gwarantował dalszy rozwój i powodzenie na szczeblu gimnazjum[6]. Szkolnictwo średnie (II stopnia) obejmuje gimnazja, liceum ogólnokształcące, liceum zawodowe. Nauka w gimnazjum trwa 4 lata. I cykl to obserwacja - obejmuje VI i V klasy. II cykl to tzw. i III[7]. Uczniowie o niższych predyspozycjach umysłowych mają możliwość szybkiego wyboru drogi przygotowania szybkiego wyboru drogi przygotowania zawodowego. Uczniowie w wieku 14-16 lat po ukończeniu klasy V mogą być przyjęci do klas przedzawodowych CPPN lub do klas przygotowujących do zawodu CPA. W strukturze organizacji gimnazjum wyróżnia się radę profesorów, radę klasową, radę zakładu. Gimnazjum - kończy się uzyskaniem dyplomu po klasie III. Absolwenci tej klasy mogą uczyć się dalej w liceum szkolenia zawodowego lub liceum ogólnokształcącym. Liceum zawodowe (LEP) dwuletnie ma przygotowywać do uzyskania dyplomu studiów zawodowych (BEP) lub świadectwa przygotowania zawodowego. Ukończenie takiego typu liceum upoważnia do ubiegania się o dyplom techniczny (BT) lub o maturę techniczną (BTn) (ale w ciągu 2 lat). Liceum ogólnokształcące stanowi 2 typ szkoły średniej na podbudowie gimnazjum. Jest ono 3 letnie, podzielone na klasę o profilu określonym i klasą o profilu specyficznym. W klasie określonej są przedmioty klasyczne i ogólne oraz do wyboru jedną z grup przedmiotów specjalistycznych i technologicznych. W klasie specjalistycznej uzyskuje się maturę techniczną lub dyplom technika wybranej specjalności. Świadectwo maturalne pozwala na kontynuowanie studiów uniwersyteckich lub w szkołach wyższych o bardzo wysokim poziomie. Matura techniczna sankcjonuje wykształcenie ogólne i przygotowanie zawodowe[8]. Do szkolnictwa wyższego we Francji zaliczamy uniwersytety, wyższe szkoły zawodowe, uczelnie będące specjalnymi ośrodkami naukowymi. Uniwersytety zajmujące decydującą pozycję. Każdy uniwersytet ma dwa wydziały: humanistyczny i nauk ścisłych. Poza tym wydział prawa, medycyny. Uniwersytet jest centralną uczelnią na terenie akademii (kilka departamentów). Rektor najwyższa władza całego szkolnictwa akademii wypełnia zadania przy pomocy inspektorów. Rektor mianuje prezydent a dziekani są wybierani. Wyższe szkoły to przede wszystkim Szkoły Pedagogiczne. W 1966 wprowadzono uniwersyteckie instytuty technologiczne, które są uczelniami o charakterze półwyższym. Ta krótka charakterystyka systemu edukacyjnego we Francji ukazuje, iż istnieje bardzo wczesny podział, na szkolnictwo ogólne i zawodowe. Już od 13 roku życia uczniowie mogą przechodzić do szkół zawodowych. Zachowana jest drożność obu typów szkół, łącznie z możliwością uzyskania matury. Ważną cechą jest duża odmienność programów nauczanie oraz szeroki blok przedmiotów do wyboru. To powoduje, że szkolnictwo jest elastyczne, szybko dostosowujące się do potrzeb gospodarki i administracji. Dzięki odmiennym programom nauczania szkoły stwarzają olbrzymie możliwości wyboru kierunków kształcenia zawodowego ale także ogólnokształcącego. Szkoły są dzięki temu atrakcyjne dla uczniów[9]. We Francji istnieje większy procent osób kształcących się na uniwersytetach, szkołach wyższych. W Polsce drożność dotychczasowego systemu edukacyjnego przedstawia się następująco: rysunek Źródło: Rocznik Statystyczny, dane na 96/97 rozdział 9, str. 184 Szkolnictwo we Francji boryka się z podobnymi problemami jak Polska. W ostatnich latach spadł prestiż wykształconej, wynagrodzenia są niesatysfakcjonujące. Kolejnymi problemami, które należy rozwiązać to: modernizacja narzędzi pedagogicznych, wzrost efektywności nauczania oraz zmniejszenie odpadu i odsiewu szkolnego. System szkolnictwa we Francji i w Polsce powinien ulec przemianom[10]. rozdział Ii 1. rys historyczny szkolnictwa elementarnego we francji Współczesny model francuskiej szkoły elementarnej, ma bogate tradycje. Już w 1789 r. Deklaracja praw człowieka i obywatela ogłosiła prawo do bezpłatnej nauki szkolnej. Potwierdziła to w 1791 r. pierwsza konstytucja Francji. Reforma z 28.06.1833 zawierała postanowienia o laicyzacji systemu szkolnego Francji, przekreślając roszczenia Kościoła do kierowania oświatą. Jednocześnie ustalono dokładny program nauczania dla szkół elementarnych. Zastąpiono religię świecką nauką moralną i obywatelską, katechezę przeniesiono natomiast całkowicie w obręb Kościoła. Kolejne ustawy szkolne z dnia 16 VI 1881 r. „O bezpłatnym kształceniu w szkołach elementarnych” oraz z dnia 28 III 1882 r. „O obowiązkowym kształceniu dzieci od 6 do 13 lat”, uchwalone z inicjatywy Julesa Ferry’ego ostatecznie utrwaliły trzy naczelne zasady systemu oświatowego Francji: obowiązkowość, bezpłatność i świeckość. Kontynuacją zmian w programach była także reforma Jeana Zaya z lat 1937-1939 zapewniająca jednolite kształcenie dla wszystkich uczniów kończących pięć klas szkoły elementarnej. Następny etap zmian w szkolnictwie początkowym IV i V Republiki przyniósł opracowany w latach 1945-1947 projekt reformy Langevina-Wallona oraz tzw. „małą reformę” (1956-1957) R. Billèresa. Znosiła ona w szkołach elementarnych zadawanie pracy domowej na rzecz jednej godziny „uczenia się pod kierunkiem”, a także usunęła z programów część materiału pamięciowego[11]. Współczesny obraz szkolnictwa elementarnego oparty jest na reformie Rene Hoby’ego z 1975 r. i tzw. „Directiveo Sarary z lat 1981-1984”. 2. szkolnictwo elementarne we francji Obowiązek szkolny rozpoczyna się we Francji i od 6 roku życia i trwa przez 10 lat. Szkoła elementarna skupia dzieci w wieku od 6 do 11 lat. Dzieli się na trzy kusy: 1. 6-7 lat - kurs przygotowawczy (cours preparatiore) - 1 rok 2. 7-9 lat - kurs elementarny (cours elementaire) - 2 lata 3. 9-11 lat - kurs pośredni (cours moyen) - 2 lata[12]. Obecna organizacja nauczania początkowego oprócz zasady jednolitości, obowiązkowości, bezpłatności i świeckości systemu szkolnego zakłada również szeroko rozumianą zasadę elastyczności w określaniu wieku rozpoczęcia nauki szkolnej. Jest on uzależniony od dojrzałości umysłowej i fizycznej dziecka. Naukę w cyklu przygotowawczym mogą więc podjąć jednocześnie dzieci pięcio-, sześcio-, i siedmioletnie, przy czym zgoda na rozpoczęcie nauki przez pięcio- i siedmiolatków uzależniona jest od wspólnej opinii lekarza, psychologa, nauczyciela, rodziców oraz do wyników uzyskanych podczas wychowania przedszkolnego[13]. Najzdolniejsi uczniowie mają także możliwość przejścia z klasy niżej od klasy wyżej, a dla uczniów z trudnościami przewidziano działalność zespołów reedukacyjnych organizowanych przez szkołę i poradnie wychowawcze. Współczesny program nauczania początkowego silnie akcentuje systematyczne przekazywanie wiadomości oraz podkreśla zrzeczenie środowiska jako źródła bezpośrednich obserwacji i doświadczeń dziecka. Zgodnie z artykułem 3 dekretu z 11.07.1975 r. nauczanie początkowe powinno zapewnić dziecku nabycie fundamentalnych narzędzi poznania takich jak: mówienie, pisanie, czytanie, liczenie. Powinno rozwijać inteligencje, wrażliwość artystyczną, zdolności manualne, fizyczne i sportowe dzieci. Ma zapewnić wychowanie moralne i obywatelskie. W zakresie pracy dydatkyczno-wychowawczej program zakłada: - wszechstronny rozwój osobowości wychowanka; - rozwijanie ogólnych zdolności poznawczych i zainteresowań uczniów; - kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem ojczystym; - przyswojenie elementarnego zasobu pojęć matematycznych; - kształtowanie umiejętności wyrażania w słowach i za pomocą środków plastycznych, muzycznych i technicznych własnych doznań i przeżyć związanych z poznawaniem świata; - kształtowanie tolerancji kulturowej, narodowościowej, społecznej i religijnej[14]. Aktualny program francuskiej szkoły elementarnej (ècole èlèmentaire) zatwierdzony został aktem prawnym z 18 VI 1984 roku. Programy wszystkich przedmiotów składają się z trzech części: część pierwsza - Charakter i cele (Nature et objectifs) zawiera krótkie omówienie przedmiotu oraz cele, jakie powinny być realizowane w trakcie nauczania; część druga - Instrukcje (Instructions) obejmuje zestaw ćwiczeń, doświadczeń, obserwacji prowadzących do zdobycia obejmuje zestaw ćwiczeń, doświadczeń, obserwacji prowadzących do zdobycia określonego zasobu wiedzy i umiejętności; część trzecia - Programy (programmes) przedstawia kryteria układu i doboru treści, budowę programu, a także warunki do jego realizacji[15]. Plan nauczania zbudowany jest z siedmiu przedmiotów: języka francuskiego, matematyki, nauki i technologii, historii i geografii, wychowania obywatelskiego, wychowania artystycznego, wychowania fizycznego i sportowego z których największą liczbę godzin przeznacza się na język francuski i matematykę. Zadania poszczególnych przedmiotów: 1. Język francuski Głównym celem nauczania języka francuskiego jest przygotowanie uczniów do poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, kształtowanie sprawności w zakresie mówienia, pisania i czytania. 2. Matematyka Celem nauczania matematyki jest rozwijanie ogólnych zdolności poznawczych, samodzielnego, logicznego myślenia, a także ukształtowanie rozumienia określonych programem podstawowych pojęć matematycznych. Program ten przewiduje nastp. działy: a) poznawanie przedmiotów oraz grup przedmiotów b) poznawanie liczby c) relacje przestrzenne i organizacje przestrzeni, m.in. plany i figury geometryczne. 3. Przyrodoznawstwo i technologia. Program ten ma na celu nauczyć obserwować, analizować, eksperymentować, dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe w otaczającym nas świecie w aspekcie i wymiarze historycznym, społecznym, etycznym, biologicznym i technologicznym. Zawiera w sobie wiele dyscyplin. Są nimi: a) astronomia (określa dziecko we wszechświecie), b) fizyka, chemia i geologia (pozwala na odkrycie najprostszych zjawisk świata natury), c) biologia (pomaga w określeniu się w świecie organizmów żywych), d) technologia (zbliża ucznia do współczesnego świata tworzonego przez człowieka). 4. Historia i geografia Celem przedmiotu jest przekazanie podstawowych wiadomości z historii i geografii najbliższego otoczenia dziecka, regionu i kraju. Uczniowie powinni wykazać się zdolnością obserwacji, opisu, porównania i rozumienia zdarzeń umiejscowionych w czasie, a także znajomością znaczących przeobrażeń politycznych politycznych, militarnych, technologicznych i kulturowych charakterystycznych dla różnych okresów historycznych. Historie i geografie prezentuje i tłumaczę ??? kraju i jego społeczeństwo. Przekazuję informacje o dziedzictwie narodowej kultury francuskiej i bogactwach tego kraju. 5. Wychowanie obywatelskie Podstawowym założeniem przedmiotu jest wyrobienie u dziecka świadomości aktywnego, wolnego obywatela Republiki tworzącego historię swojej ojczyzny. Ukształtowanie pozytywnego emocjonalnego nastawienia do innych ludzi, a także rozwinięcie odpowiednich cech charakteru (patriotyzm, odwaga, skromność, zdyscyplinowanie). Uczeń po ukończeniu szkoły elementarnej powinien rozumieć potrzebę demokratycznej organizacji życia społecznego, podziału obowiązków i konieczność podporządkowania się ogólnie przyjętym normom i zasadom. 6. Wychowanie artystyczne Wychowanie artystyczne jest zbiorem sześciu dyscyplin nauczanych w szkołach elementarnych. Są to: wychowanie muzyczne, sztuki plastyczne, teatr i formy dramatyczne, taniec, kino, fotografia i architektura. O wyborze dwóch obowiązkowych zajęć artystycznych nauczonych w szkole decyduje dyrekcja i rada pedagogiczna. Najczęściej jest to wychowanie muzyczne i plastyczne. Podstawowym celem wychowania muzycznego jest rozwijanie uzdolnień i zainteresowań muzycznych uczniów przez śpiew i grę na instrumentach muzycznych. Zadaniem wychowania muzycznego jest również rozwijanie zdolności odczuwania emocjonalnych treści zawartych w utworach muzycznych. Zadaniem plastyki jest wszechstronne rozwinięcie uzdolnień i zainteresowań plastycznych jak również pomoc w poznaniu podstawowych technik i pojęć z zakresu plastyki oraz w zbudowaniu u dziecka własnej kultury artystycznej. 7. Wychowanie fizyczne i sportowe Celem przedmiotu jest harmonijny rozwój organizmu przez kształtowanie aktywności ruchowej i sprawności psychomotorycznej uczniów. Obok zabaw, gier i ćwiczeń wprowadzono obowiązek prowadzenia dokumentacji rejestrującej postępy dziecka w osiągnięciach fizyczno-sportowych podczas jego 5-cio letniego pobytu w szkole elementarnej[16]. Plan nauczania w szkole elementarnej z 1985 r. L.p. Przedmiot Liczba godzin tygodniowo Cykl przygotowawczy Cykl elementarny Cykl średni 1 rok 2 rok 1 rok 2 rok 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Francuski Matematyka Nauka i technologia Historia i geografia Wychowanie obywatelskie Wychowanie artystyczne Wychowanie muzyczne sztuki plastyczne Wychowanie fizyczne i sportowe 10 6 2 1 1 1 1 5 9 6 2 2 1 1 1 5 8 6 3 2 1 1 1 5 8 6 3 2 1 1 1 5 8 6 3 2 1 1 1 5 Razem 27 27 27 27 27 Źródło: Ècole èl èlementaire, CNDP, Paris 1985, Minist ère de l’Education Nationale s, 20. Organizacja pracy w szkole Tygodniowy rozkład zajęć wynosi 27 godzin lekcyjnych. Jednostka lekcyjna trwa 60 min., z czego 45 min. przeznacza się na zbiorową naukę całej klasy, a pozostałe 15 min. na indywidualne kontakty między nauczycielem a uczniem. Dzień szkolny składa się z dwóch części: 2-3 godziny zajęć rannych i 1-3 godziny po południu. Zgodnie z zarządzeniem z 23 IV 1985 r., wydanym przez Ministra Oświaty Narodowej, dni nauki to: poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek i sobota rano. Środa w szkole elementarnej jest dniem wolnym od zajęć, który przeznacza się najczęściej na naukę religii i dodatkowe zajęcia sportowe, plastyczne lub kółka zainteresowań. Na poziomie oświaty elementarnej, podobnie jak i na wyższych szczeblach francuskiego systemu szkolnego, wraz ze szkołą współpracują następujące placówki i zespoły: 1. Rada Uczniowska - w jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich klas i organizacji uczniowskich i młodzieżowych działających na terenie szkoły. Decyduje o wewnętrznych sprawach środowiska uczniowskiego. 2. Rada Nauczycieli - jest to zespół pedagogów do spraw wyników nauczania osiąganych w szkole. 3. Komitet Rodzicielski - złożony z reprezentantów rodziców, ma głos doradczy w opracowaniu koncepcji rozwiązania codziennego życia szkoły. 4. Rada Szkolna - jest zespołem, w skład którego wchodzą przedstawiciele Rady Nauczycieli i Komitetu Rodzicielskiego. Do jej zadań należy ustanowienie zasad działania szkoły i organizacja zespołów wyrównawczych[17]. 5. Zespół Edukacyjny - złożony jest z przedstawicieli rodziców i grona pedagogicznego, przewodniczy - dyrektor szkoły. Zespół decyduje o dostosowaniu przyjętych metod i kierunków nauczania do konkretnych sytuacji szkolnych. 6. Nadzór medyczny - w jego skład wchodzi lekarz szkolny, psycholog, pedagog i reedukator. Nadzór medyczny sprawowany jest przez okręgowe władze oświatowe, a kontrolowany przez państwową inspekcję szkolną, medyczną i sanitarną. 7. Grupa pomocy psychopedagogicznej - GAPP (groupe d’aide psychopedagogique) - w jej skład wchodzą psycholog szkolny i dwóch reedukatorów. Do zadań grupy należy wykrywanie i eliminowanie u uczniów niedostosowań szkolnych i społecznych, trudności w nauce i w codziennym współżyciu z rówieśnikami. Nad całością pracy szkoły czuwa dyrektor. Odpowiada on za dobre funkcjonowanie placówki i za organizację życia szkolnego. Dyrektor szkoły podlega bezpośrednio ( w ramach administracji oświatowej) Inspektorowi Departamentalnemu Oświaty Narodowej, a ten Ministrowi Oświaty[18]. Publiczne (public) szkoły elementarne finansowane są z budżetu gminy. Na podstawie zarządzenia o decentralizacji oświaty z dnia 22 VII 1983 r. budowa, wyposażenie i utrzymanie szkół leży w gestii władz administracyjnych regionu. Nauczyciele oraz cały personel szkoły finansowany jest z budżetu Ministerstwa Oświaty Narodowej[19]. Elementarne szkoły specjalne (enseignement spècial) państwowe i prywatne przeznaczone są dla uczniów, którzy nie mogą uczęszczać do szkół zwykłych ze względu na upośledzenie fizyczne, umysłowe, stan zdrowia, czy znaczne trudności wychowawcze. W zależności od profilu, szkoły te podlegają: Ministerstwu Oświaty Narodowej, Zdrowia i Opieki Społecznej, a także Ministerstwu Sprawiedliwości. Finansowane są przez jednostki administracji państwowej bądź też zgodnie z zasadami finansowymi szkół prywatnych. Kształcenie nauczycieli ??? elementarnych, zgodnie z założeniami reformy R. Haby’ego z 1975 roku odbywa się we Francji w szkołach Pedagogicznych (l’Ecole Normale) mających status szkół wyższych[20]. Od 1986 roku, oprócz świadectwa dojrzałości, kandydat na nauczyciela szkoły elementarnej musi odbyć, przed rozpoczęciem nauki w Szkole Pedagogicznej dwuletnie studia uniwersyteckie zakończone dyplomem ogólnych studiów uniwersyteckich. 3. problemy szkolnictwa elementarnego Najpoważniejszym, a zarazem najtrudniejszym problemem społeczno-pedagogicznym francuskiej oświaty elementarnej są niepowodzenia szkolne uczniów, trudności w opanowaniu materiału i co się z tym wiąże - drugoroczność. Ponieważ w szkole elementarnej nie istnieje formalnie egzamin to jedynie formę sprawdzenia wiadomości są aktualne postępy w nauce lub ich brak, a także łatwość przyswajania przez ucznia nowych treści programowych. Dziecko, kończąc cykl średni szkoły elementarnej, ma prawo do rozpoczęcia nauki w pierwszej klasie kolegium (collège). Jednakże, gdy nauczyciel-wychowawca w porozumieniu z pedagogiem szkolnym oceni postępy ucznia za niewystarczające, musi on powtórzyć klasę. Od decyzji tej rodzice ucznia mogą odwołać się jedynie do departamentalnej komisji oświaty[21]. Celem zapobieżenia dalszym opóźnieniom w nauce władze oświatowe wprowadziły przy zapisie do szkoły elementarnej obowiązkowe specjalistyczne badania lekarskie, psychologiczne i pedagogiczne. Zadaniem ich, oprócz kontroli stanu zdrowia jest wykrycie ewentualnych zaburzeń mowy, słuchu, wzroku i ruchu, mogących w przyszłości stanowić przyczynę niedostosowań szkolnych. Tworzy się także tzw. klasy adaptacyjne dla uczniów nie nadążających za oficjalnym programem szkolnym. Program i metody pracy w takich klasach dostosowane są do potrzeb i indywidualnych zdolności ucznia. Drugim problemem oświaty elementarnej jest skolaryzacja dzieci emigrantów z zachowaniem ich odrębności religijnej, kulturowej i językowej. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom emigrantów, organizuje się w ramach obowiązkowego nauczania początkowego tzw. klasy wstępne, są one przeznaczone dla dzieci posługujących się jedynie swym językiem macierzystym. Program w tych klasach obejmuje naukę podstaw gramatyki języka francuskiego, ćwiczenia w języku mówionym, kaligrafię, historię i geografię Francji. Inny6m rozwiązaniem problemu obcokrajowców są tzw. elementarne szkoły międzynarodowe przyjmujące dzieci, które wraz z rodzicami przebywają czasowo we Francji. W szkołach, oprócz obowiązkowego planu zajęć, w ramach dodatkowych godzin lekcyjnych organizuje się lekcje języka ojczystego uczniów. Trzecim problemem szkół elementarnych jest rozbieżność poziomu i efektywności nauczania między miejską i wiejską szkołą. Współczesny model oświaty elementarnej we Francji jest typowym przykładem realizacji najnowszych tendencji w zakresie organizacji kształcenia i pracy dydaktyczno-wychowawczej w nauczaniu początkowym na świecie. Ostatnie zmiany wiąże się z ??? modyfikacje treści sprzyjających rozwijaniu uzdolnień uczniów. 4. szkolnictwo elementarne podstawowe w polsce Funkcjonujące na świecie systemy szkolne można podzielić ze względu na to czyją własnością są szkoły i pod czyją kontrolę pozostają są więc systemy, w których funkcjonuje obok szkół państwowych szkoły społeczne i prywatne. Z uwagi na sposób sterowania działalnością szkół - wyróżniamy systemy o scentralizowanym zarządzaniu i systemy mające zdecentralizowane ośrodki podejmowania decyzji[22]. Funkcjonujący obecnie system szkolny w Polsce można określić jako system zrywający z państwowym monopolem szkolnym, choć wciąż jeszcze e decydującym stopniu zarządzamy centralnie przez państwowe władze oświatowe. W założeniach swych jest systemem jednolitym, w którym jednak występuje tzw. obszary „nierównych szans” np.: zasadnicze szkoły zawodowe grupują niemal wyłącznie dzieci z rodzin robotniczych i chłopskich, liczne szkoły wiejskie szkoły podstawowe zdecydowanie mają niższy poziom niż szkoły w mieście[23]. Szkoła „nierówności szans” w najbliższych latach może się jeszcze powiększyć w związku z rozwojem szkół prywatnych oraz przejęciem przedszkoli i szkół podstawowych we władze gmin, mających bardzo zróżnicowane warunki społeczne i możliwości ekonomiczne. Najważniejszym dokumentem ustalającym podstawy prawne systemu szkolnego w naszym kraju jest ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Stwierdza ona, że „szkoła powinna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełnienia obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zarządy solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”. Artykuł 5 wymienionej ustawy stanowi, że szkoła i każda inna placówka prowadzące działalność edukacyjną może być szkołą publiczną albo niepubliczną. Obowiązek szkolny rozpoczyna się na początku roku szkolnego, w którym dziecko kończy 7 lat i trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do roku, w którym uczeń kończy 17 lat. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może podjąć również dziecko sześcioletnie, pod warunkiem jednak, iż w tym czasie wykazuje już odpowiednie dojrzałość psychofizyczną. Sieć publicznych szkół podstawowych powinna być zorganizowana tak, aby wszystkie dzieci miały zapewniony odpowiedni dostęp do szkoły. Droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać 3 km w przypadku uczniów klas I/IV i 4 km w przypadku uczniów V-VIII. Jeśli odległość między miejscem zamieszkania dziecka a szkołą jest większa i nie ma możliwości korzystania z komunikacji publicznej, obowiązkiem gminy jest zapewnienie dzieciom bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu[24]. Publiczne szkoły podstawowe zapewniają bezpłatne nauczanie w zakresie ustalonych planów nauczania. Szkoły te realizują minima programowe przedmiotów obowiązkowych w zakresie ramowych planów nauczania. Zatrudniać powinny nauczycieli mających odpowiednie kwalifikacje pedagogiczne[25]. W toku szkolnym 1990/91 funkcjonowało w Polsce 18,5 tys. szkół podstawowych, do których uczęszczało 5 mln 276 tysięcy uczniów. Pracowało w nich 329 tys. nauczycieli[26]. Terminem „nauczanie początkowe” określa się pierwszy etap edukacji szkolnej dziecka, dotyczy praktycznej działalności nauczycieli w klasach 1-3. Ponieważ nauczanie początkowe stanowi obecnie najniższy szczebel kształcenia ogólnego, trzeba traktować je, jako fundament, na którym opiera się dalsze kształcenie i wychowanie. Nauczanie początkowe wyznacza kierunek działań pedagogicznych oraz warunkuje dalsze losy i karierę uczniów. Celem tego nauczania jest kształtowanie wartościowych postaw społeczno-moralnych uczniów, wyposażenie ich w elementarną wiedzę o człowieku i środowisku biologiczno-społecznym, w którym żyją, oraz w umiejętności dostrzegania relacji, jakie zachodzą między dwoma komponentami świata: człowiekiem i przyrodę[27]. Dziecko przychodząc do szkoły ma jeszcze wąski ??? doświadczeń społecznych, ograniczonych do kontaktów w rodzinie i w grupie rówieśników. Wejście do szkoły stwarza nowe pod względem społecznym sytuacje. W realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych początkowego szczebla szkoły na czołowe miejsce wysuwa się kształtowanie podstawowych umiejętności społecznego współżycia w grupie, podejmowania wspólnych zadań i sumiennego ich wykonywania, poprawnego zachowania się wobec starszych, rówieśników i młodszych. Koniecznym warunkiem właściwego pełnienia roli ucznia jest poszanowanie dobra społecznego, utrzymywanie ładu i porządku, odróżnianie dobra od zła, sprawiedliwe ocenianie siebie oraz współtowarzyszy. Wdrażanie do takich zachowań jest możliwe pod warunkiem ukształtowania u dziecka wrażliwości na oczekiwania dorosłych i rówieśników, szacunku dla innych oraz umiejętności współdziałania[28]. W szkole dziecko zdobywa takie umiejętności, ważne dla współczesnego człowieka, jak umiejętność czytania, pisania, liczenia, które ułatwiają mu komunikacje z otoczeniem. Dobre opanowane czytanie daje uczniowi szansę pośredniego poznawania świata za pomocą słowa i staje się podstawą zasobu jego doświadczeń. Czytanie ma zarazem wpływ na rozwój mowy dziecka, a tym samym na rozwój samodzielnego myślenia. W ścisłym związku z rozwojem mowy i myślenia pozostaje też sposób wyrażania myśli za pomocą pisma. Nie mniejszy wpływ na rozwój samodzielnego myślenia dziecka ma opanowanie podstawowych pojęć matematycznych. Ważne jest rozwijanie myślenia matematycznego i opartego na nim działania, jak również opanowanie przez dziecko ogólnych pojęć i struktur matematycznych. Obok języka ojczystego i matematyki wielkim źródłem wiedzy o świecie otaczającym jest środowisko społeczno przyrodnicze. W nauczaniu początkowym stopniowo rozszerza się świat doznań artystycznych i technicznych. Muzyka jako przedmiot nauczania rozwija percepcje słuchową, kształtuje aktywną postawę oraz sferę emocjonalną i wrażliwość estetyczną. Nauczanie muzyki opiera się na różnych formach zabaw mających za cel rozwijanie podstawowych dyspozycji i umiejętności. W programie przewidziane są także: śpiew, gra na instrumentach, słuchanie muzyki i twórczość muzyczna. Program plastyki zakłada stosowanie środków i metod inspirujących i wzbogacających możliwości dzieci. Nauczanie plastyki obejmujące malowanie, rysowanie, modelowanie i konstruowanie. Dzieci uczą się nazywania podstawowych kolorów, najprostszych cech kształtu, faktury, położenia i odległości. Przyswajają sobie podstawowe nazewnictwo i pojęcia z zakresu plastyki. Głównymi celami przedmiotu wychowanie fizyczne w nauczaniu początkowym jest: - stymulowanie rozwoju fizycznego, - wzmacnianie stanu zdrowia, - rozwijanie podstawowych cech motorycznych takich jak siła, szybkość, wytrzymałość, zwinność, - opanowanie podstawowych umiejętności ruchowych, przydatnych w życiu codziennym, - kształtowanie podstawowej postawy ciała, - wytworzenie i utrwalenie podstawowych nawyków zdrowotno-higienicznych. Program zakłada realizację takich zadań, jak: - rozwijanie u dzieci aktywności społecznej, połączonej z umiejętnościami współżycia i współpracy w zespole; - kształtowanie zasad prawidłowego zachowania uczniów w drodze do szkoły; - wdrażanie dzieci do poszanowania i respektowania norm zachowania się podczas zabaw ruchowych i gier sportowych; - budzenie troski o bezpieczeństwo i zdrowie swoje i kolegów; - kształtowanie kultury sportowej. W klasach I-II powinien w zasadzie uczyć jeden nauczyciel, dobrze przygotowany merytorycznie i dydaktycznie do realizacji wielostronnych zadań nauczania początkowego. Natomiast w klasie III mogą stopniowo podejmować realizację niektórych przedmiotów nauczyciele-specjaliści. Kierunek działań pedagogicznych, nakreślony w programie nauczania początkowego, zmierza do ukształtowania u uczniów postaw społeczno-moralnych oraz wyposażenie ich w podstawową wiedzę i umiejętności. Od sprawności działania nauczycieli i uczniów zależy końcowy efekt edukacji. Tabela na podstawie danych z rocznika statystycznego z 1996 r. Liczba uczniów w szk. podst. w latach 85/86 w tysiącach 90/91 95/96 Ogółem 4795,4 5178,2 5015,2 kl. I-III 1947,5 2005,4 1749,5 Przemiany, jakie dokonały i nadal dokonują się w Polsce, powodują różnorodne konsekwencje, w tym także dla funkcjonowania systemu oświaty. Pojawiają się coraz częściej głosy o potrzebie zreformowania systemu szkolnego, w tym także nauczania początkowego. W jednym z projektów przewiduje się przeniesienie progu szkolnego z siódmego na szósty rok życia. Warunkiem wcześniejszego podjęcia nauki byłoby rozpoczęcie nauki przedszkolnej na rok przed pójściem do szkoły, czyli w wieku 5 lat. Taka reforma ma wielu zwolenników i przeciwników. Argumenty ZA reformą systemu nauczania początkowego: 1. Reforma stwarza możliwość łagodniejszego pokonania progu szkolnego i łatwiejszego zaaklimatyzowania się w szkole. Dzieci wcześniej znajdują się w szkole, jednak nauka będzie mieć wciąż charakter zabawowy, bez podziału na klasy, na lekcje i przedmioty, bez ocen w formie stopni. 2. Dzieci będą miały możliwość przebywania w poznanej wcześniej grupie wiekowej, co również ułatwi proces adaptacji w szkole. 3. Wcześniejsza edukacja wychodzi naprzeciw potrzebom poznawczym, tak silnie przejawiającym się w tym wieku („dzieci są bardzo chłonne”). 4. Wcześniejsza edukacja jest szansą dla dzieci zdolnych, które mogą rozwijać się adekwatnie do swoich możliwości. 5. Należy iść z postępem. Jeśli w wielu innych krajach pewne rozwiązania się sprawdziły, można z tych doświadczeń skorzystać i wprowadzić je w Polsce („równanie do systemu europejskiego”). 6. Wcześniejsza edukacja stwarza możliwość wcześniejszego obserwowania i diagnozowania rozwoju dzieci. 7. Obecna klasa „0” jest dla wieku dzieci mało interesująca, co osłabia motywację do nauki. Nowy program edukacji szkolnej byłby szansą na zainteresowanie dzieci nauką i na wzbudzenie pozytywnych motywacji. 8. Dzieci uczęszczające do przedszkola od trzeciego roku życia często osiągają gotowość do nauki wcześniej, niż pozostałe dzieci, wcześniej więc powinny ją rozpoczynać. Reforma wyszłaby więc naprzeciw ich potrzebom. 9. Za edukacją od szóstego roku życia przemawia i ten fakt, iż nauczyciele opiekowaliby się dziećmi przez sześć lat, co byłoby czynnikiem sprzyjającym zarówno adaptacji do szkoły, jak i rozwojowi w ogóle. 10. Gdyby w ślad za reformą systemu nauczania początkowego poszła reforma całego systemu szkolnego, wcześniej osiągano by wykształcenie ogólne, wcześniejsze byłby też start w dorosłe życie. Argumenty PRZECIW reformie systemu nauczania początkowego: 1. Wcześniejszy obowiązek szkolny spowoduje tzw. skrócenie dzieciństwa. Dziecko zbyt wcześnie będzie się rozstawało z domem rodzinnym i zbyt wcześnie zostanie obciążone dużymi obowiązkami. 2. Brak gotowości emocjonalnej i społecznej u wielu dzieci sześcioletnich oraz ich zbyt mała samodzielność. 3. Przekroczenie progu szkolnego może się okazać dla dzieci sześcioletnich zbyt dużym stresem, dzieci te mogą się czuć w szkole zagubione i niepewne. 4. Lęk dzieci przed nowym środowiskiem. 5. Niedostateczna baza materialna szkół, brak zaplecza aby urzeczywistnić reformę w proponowanej formie. 6. Niemożność zapewnienia przez szkołę posiłków i całodziennej opieki dzieciom sześcioletnim. 7. Liczebność grup przedszkolne grupy, i klasy szkolne są zbyt liczne, aby wprowadzić skutecznie proponowane zmiany. 8. Zwiększenie obowiązków dzieci pięcioletnich, które uczęszczałyby do klasy „0”. 9. Zbyt niska - zwłaszcza na wsi - frekwencja w przedszkolach, co powoduje, że wiele dzieci nie osiąga gotowości szkolnej nawet w siódmym roku życia. 10. Niechęć rodziców wobec obniżenia o rok progu szkolnego. Polski system oświatowy wymaga jeszcze wielu zmian. Wyżej wymieniony przykład reformy wczesnoszkolnej jest jednym z kilku projektów. Ważne jest to, iż społeczeństwo: nauczyciele, naukowy, rodzice i politycy dostrzegają taką potrzebę. Starannie i konsekwentnie prowadzona reforma oświaty umożliwi przybliżenie polskiej szkoły do edukacyjnych standardów Europy. rozdział iii 1. szkolnictwo niepubliczne - wprowadzenie Szkolnictwo niepubliczne charakteryzuje bardzo duża różnorodność. Opierając się na różnych kryteriach możemy wyodrębnić kilka najczęściej występujących typów szkół prywatnych. Jeśli przyjmiemy kryterium rodzaju potrzeb zaspokajanych przez szkolnictwo niepubliczne możemy podzielić te szkoły na: - szkoły wyznaniowe, prowadzone przez kościoły różnych wyznań - szkoły oparte na szczególnych założeniach filozoficznych lub przyjmujące szczególne cele pedagogiczne np. szkoły Rudolfa Steinera - szkoły przyjmujące metody nauczania alternatywne wobec stosowanych w systemie oświaty państwowej - szkoły dla mniejszości narodowych, imigrantów. Innym kryterium, które można przyjąć za podstawę typologii, jest zakres i charakter powiązań między szkołami prywatnymi a państwem. Zgodnie z tym kryterium możemy wyróżnić wśród szkół niepublicznych: - szkoły w pełni „prywatne”, nie dotowane przez państwo i nie podlegające nadzorowi władz oświatowych. Szkoły te mają całkowitą swobodę ustalania programów, zatrudniania nauczycieli, organizowania życia szkolnego. Ich działalność musi mieścić się w ogólnych ramach prawa obowiązującego w danym kraju. Dyplomy takich szkół nie są z reguły uznawane przez państwa i ich absolwenci muszą zdawać egzaminy państwowe potwierdzające ich kwalifikacje. Obecnie takie szkoły stanowią znikomy procent szkolnictwa niepublicznego w Europie, - szkoły częściowo dotowane przez państwo, wobec których stosuje się niektóre wymogi np. dobór nauczycieli, zasady rekrutacji uczniów obowiązujące także szkoły publiczne. Szkoły takie działają na podstawie umów podpisanych z władzami oświatowymi, w których określa się wysokość i przeznaczenie dotacji oraz rodzaj i zakres kontroli państwa wobec szkół, - szkoły założone przez osoby fizyczne, bądź niepubliczne osoby prywatne, całkowicie, bądź w przeważającej części finansowane przez państwo. Na ogół takie szkoły podlegają identycznym wymaganiom i formom kontroli, jak szkoły publiczne. Ich niezależność dotyczy jedynie metod nauczania oraz przyjmowanych założeń filozoficznych i religijnych[29]. W różnych krajach przyjęto różne rozwiązania dotyczące relacji między szkolnictwem publicznym a niepublicznym. Zależy ona nie tylko od zakresu pomocy państwo dla tego typu szkół, ale również może być konsekwencją specjalnych umów zawieranych między szkołą a władzami państwowymi. Takie rozwiązanie przyjęto m.in. we Francji, gdzie szkoły niepubliczne można podzielić na te, które są związane kontraktem z państwem i te, które nie podpisały takiego kontraktu. Tylko te ostatnie są traktowane jako prywatne i w pełni niezależne. Od takich szkół wymaga się jedynie przestrzegania przepisów dotyczących uczęszczania uczniów do szkoły i respektowania celów edukacyjnych zawartych w ich „deklaracji zasad”[30]. 2. szkolnictwo prywatne we francji Szkolnictwo prywatne we Francji jest przykładem pluralizmu szkolnego funkcjonującego w systemie centralistycznego zarządzania oświatą. Stanowi ono teren ścierania się lewicowych i prawicowych partii i ugrupowań politycznych[31]. Ponad 2 mln uczniów we Francji uczęszcza do szkół niepaństwowych wyznaczonych i świeckich, jest to ok. 19 % ogółu uczniów. Status francuskich szkół niepaństwowych jest zależny od konwencji zawartej z państwem. Od 31 grudnia zgodnie z ustawą Debre, implicite 1959 r. szkoły niepaństwowe mogą wybierać jeden z trzech wariantów statusu prawnego: status poza kontraktem, kontrakt zwyczajny i kontrakt o stowarzyszeniu, które określają stopień stanowienia szkół o własnej działalności[32]. Szkoły prywatne mogą występować o zawarcie z państwem contrat simple czyli „kontraktu zwykłego - jedynie dla szkół podstawowych” lub contrat d’association - dotyczy szkół podstawowych, ogólnych, technicznych. Aby uzyskać kontrakt zwykły, szkoła musi działać 5 lat przed wejściem kontraktu w życie. Prefekt może jednak podjąć decyzję o skróceniu tego czasu do okresu jednego roku na nowopowstających obszarach miejskich. Liczba uczniów nie może przekraczać liczby dopuszczalnej w odpowiadających im klasach w szkołach publicznych. Ponadto, kontrakty mogą być wypełniane tylko w ramach limitów dostępnych źródeł budżetowych. Contrat simple obowiązuje przynajmniej przez trzy lata. Szkoły działające w ramach takiego kontraktu są wspomagane finansowo przez państwo i w zamian za to muszę odpowiednio zmniejszać wymagane opłaty[33]. Szkoły z kontraktem zwyczajnym muszą przeznaczyć co najmniej 20 % czasu zajęć przewidzianego w odpowiednich klasach szkolnictwa publicznego na nauczanie przedmiotów podstawowych tj. w klasach początkowych i czytanie, pisanie, język francuski a w pozostałych klasach: przedmioty posiadające najwyższy współczynnik przy egzaminach publicznych. Administracja państwowa ingeruje w zatrudnienie, wymagając od nauczycieli określonych dyplomów jako warunku ich zatwierdzenia, od 1967 r. analogicznych w obowiązujących w szkolnictwie publicznym. Nauczyciele w szkołach z kontraktem zwyczajnym otrzymują wynagrodzenie według siatki płac szkolnictwa publicznego[34]. Aby uzyskać kwalifikacje do contrat d’anociation, szkoła musi spełniać te same warunki co w przypadku kontraktu zwykłego, ale musi również zaspakajać „uznaną potrzebę” społeczną. Szkoły te są finansowane na podobnych zasadach, jak szkoły publiczne. Szkoły dzienne działające w ramach takiego kontraktu są wolne od opłat. Rozkład zajęć i programy tych szkół muszą być zgodne z obowiązującymi w odpowiadających im szkołach publicznych. Contrat d’association zawierany jest na czas nieograniczony[35]. W przypadku kontraktu o stowarzyszeniu, kierownik podlega prawu prywatnemu, zachowuje inicjatywę pedagogiczną i jest odpowiedzialny za funkcjonowanie szkoły choć nie jest pracodawcą nauczyciela. Nauczyciele podpisuje z władzami umowę indywidualne, która ma charakter administracyjny. Jednak kierownik instytucji szkolnej z kontraktem o stowarzyszeniu może nie wyrazić zgody na nominację nauczyciela. Instytucje szkolne, które podpisały kontrakt conract d’association, są zobowiązane do przestrzegania oficjalnych norm, przepisów dotyczących szkolnictwa publicznego, muszą realizować analogiczne plany i programy nauczania oraz przygotowywać uczniów do egzaminów państwowych. Kontrola administracji publicznej rozciąga się tylko na nauczanie i nie obejmuje działalności szkoły nie będącej przedmiotem kontraktu. W szkołach z kontraktem o stowarzyszeniu państwo bierze na siebie ciężar wydatków związanych z wyposażeniem nauczycieli i funkcjonowaniem klas, za pośrednictwem departamentów i regionów w szkołach 2 stopnia, za pośrednictwem gmin w szkołach pierwszego stopnia. Jednakże niektóre opłaty mogą być pobierane także od rodziców np.: opłacenie lekcji religii, utrzymanie budynków, zakup niektórych pomocy szkolnych. Ważne jest w szkołach niepublicznych, że ustawowa pomoc państwowa nie dyskryminuje żadnego z wyznań[36]. Jeśli szkoła wybrała status poza kontraktem, a dotyczy to najczęściej świeckich szkół prywatnych, wówczas kontrola władz publicznych ogranicza się do przestrzegania przez instytucje szkolne określonych zasad: norm, np. w zakresie kwalifikacji dyrektorów i nauczycieli, obowiązku szkolnego, higieny i bezpieczeństwa, porządku publicznego. Prywatne instytucje szkolne poza kontraktem korzystają z pełnej swobody pedagogicznej w zakresie ustalania planów, programów i metod nauczania, jak i doboru podręczników. Nie otrzymują one żadnych subwencji państwowych. Większość szkół[37] poza kontraktem prowadzi działalność dochodową w szkołach 2 stopnia w klasach z kontraktem o stowarzyszeniu uczy się 93,4 % uczniów. Klasy z kontraktem zwyczajnym przestały praktycznie istnieć, a zaledwie 6,5 % ogółu uczniów szkolnictwa prywatnego pobiera naukę w klasach poza kontraktem. Z punktu widzenia wydawanych świadectw i dyplomów omawiane szkoły dzielą się na dwie kategorie: - szkoły uprawnione do wydawania dyplomów uznanych przez państwo - i na szkoły nie posiadające takich uprawnień. Wyższe prywatne szkoły specjalistyczne mogą wydawać tylko świadectwa, nie zaś dyplomy, chyba że otrzymają tzw. wizę ministerstwa edukacji. Wniosek i wizę może być jednak złożony nie wcześniej niż po upływie 5 lat od doty „uznania” szkoły. Wiza oznacza zaaprobowanie przez Ministerstwo Edukacji. Szkoły prywatne we Francji starają się wychodzić naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom społeczeństwa. Pilnie śledzą inicjatywy i niedostatki szkolnictwa publicznego. Ilekroć ministerstwo edukacji zwleka z zaspokajaniem rodzącego się zapotrzebowania w gospodarce na takie kierunki jak np. marketing, reklama, handel międzynarodowy czy informatyka, tylekroć bezzwłocznie sieć szkolnych instytucji prywatnych pokrywa ten niezagospodarowany teren. Gdy sektor szkolnictwa publicznego tworzy kierunki na które jest zapotrzebowanie, natychmiast szkoły prywatne oferuje swe usługi w dziedzinie przygotowań kandydatów na nowe kierunki. W ostatnim dziesięcioleciu odnotowuje się wzrost i dynamikę, przede wszystkim na poziomie kształcenia pomaturalnego[38]. Od kilku lat szczególny rozwój odnotowuje we Francji te kierunki kształcenia w szkolnictwie prywatnym, które przygotowują do tzw. trzeciego sektora gospodarki czyli sektora usług[39]. W 1985 r. w szkołach prywatnych całej Francji dla sektora trzeciego kształcono 47 tys. uczniów, podczas gdy w szkołach publicznych 39 tys. Przepływ uczniów między sektorami szkolnictwa publicznego i prywatnego wskazuje tendencje wzrostowe. W roku szkolnym 87/88 ćwierć miliona uczniów przeszło ze szkół publicznych do prywatnych lub odwrotnie. W dobie obecnej konflikt między zwolennikami i przeciwnikami szkół prywatnych dotyczy przede wszystkim zasad finansowania tych szkół z budżetu państwa oraz zakresu wpływów państwa na ich sprawy wewnętrzne. W szkolnictwie prywatnym Francji widać tendencje państwa do poddania tego typu szkolnictwa określonej kontroli władz publicznych, a to w celu zabezpieczenia wysokiej jakości nauczania. 3. szkolnictwo prywatne w polsce Reaktywizujący się w Polsce ruch oświaty niepaństwowej spowodował rozwój sieci placówek i szkół niepublicznych, które zaczynają odgrywać coraz większą rolę w polskim systemie edukacji. Tradycje polskiego szkolnictwa niepublicznego sięgają głęboko. W okresie zaborów szkoły prywatne kultywowały język i tradycje polskie, dbały o wychowanie narodowe. O zasięgu szkolnictwa niepublicznego w okresie zaborów świadczą przykładowe dane z zaboru rosyjskiego. W 1913 roku na ponad 5 tysięcy szkół początkowych funkcjonowało ponad 800 szkół prywatnych. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. funkcjonowały trzy systemy oświatowe. Panujący chaos normalizuje ustawa z 11 marca 1932 r., która utrzymuje podział na szkoły publiczne, państwowe i prywatne. Ustawa ta stała się podstawą rozwoju szkół powszechnych w latach trzydziestych[40]. Według ustawy władze szkolne uzyskały prawo opieki i nadzoru nad prywatnymi szkołami. W roku szkolnym 1935/1936 działało w Polsce 755 szkół średnich ogólnokształcących, z tego 408 prywatnych. Szkolnictwo prywatne w okresie międzywojennym obejmowało 28,9 % ogółu uczniów szkół średnich, 3,26 % uczniów szkół podstawowych, 18,5 % studentów prywatnych uczelni wyższych (dane z roku szkolnego 1936/1937)[41]. Funkcjonowanie szkół prywatnych, w okresie okupacji hitlerowskiej opierała się głównie na systemie tajnego nauczania na wszystkich szczeblach kształcenia. Było jedną z form walki społeczeństwa z okupantem[42]. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1945 roku szkolnictwo prywatne wypełniło luki w oświacie narodowej, jednak szybko ta sytuacja uległa zmianie i stopniowo spychano te szkoły na margines całego systemu oświatowego. Funkcjonowanie niepublicznego szkolnictwa w lata 60-tych regulował następne ustawy „Ustawa z 15.07.1961 roku o rozwoju systemu oświaty i wychowania oraz Zarządzenie Ministra Oświaty z 26.02.1965 r. zmodyfikowane Zarządzeniem z 14.04.1972 r. stosowne do tych zarządzeń zezwolenie na prowadzenie placówek oświatowo-wychowawczych mogą otrzymać organizacje społeczne, zawodowe, młodzieżowe oraz inne organizacje i instytucje, oraz osoby prawne lub fizyczne, jeżeli powstanie placówki jest uzasadnione społecznie lub gospodarczo Minister edukacji sprawuje nadzór nad placówkami niepaństwowymi za pośrednictwem właściwego organu administracji szkolnej oraz jest władny zastrzec w zezwoleniu polecenia dotyczące programów, podręczników pomocy naukowych, egzaminów, nadzoru pedagogicznego, klasyfikacji, a także doskonalenia kadry pedagogicznej. Dalsze zmiany nastąpiły po zmianie układu sił politycznych po wyborach do Sejmu i Senatu w 1989 roku. Ministerstwo Edukacji Narodowej przystąpiło do nowelizacji aktów prawnych dotyczących systemu oświaty, zgodnie z kierunkami przemian w życiu społeczno-politycznym i kulturalnym. Podjęto decyzję o dotowaniu sektora szkolnictwa niepaństwowego z budżetu państwa. Dotacje posiada charakter celowy i przeznaczone jest na częściowe pokrycie kosztów działalności dydaktyczno-wychowawczej. Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienie szkoły publicznej czyli np. uzyskiwanie świadectw i dyplomów państwowych jeżeli realizuje minimum programowe oraz stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów, o których mowa w ust. 1 pkt 4 lit. a i pkt 5 czyli dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów. Wprowadzono zasadę wolności nauczania, między innymi poprzez określenie prawnych warunków zakładania i prowadzenia szkół niepaństwowych, zapewnienie autonomii szkoły, zagwarantowanie nauczycielom wpływu na program nauczania i wychowanie oraz dobór metod nauczania i podręczników szkolnych. Te zmiany powodują wzrost wskaźników liczbowych udziału szkolnictwa prywatnego w oświacie. W roku szkolnym 89/90 funkcjonowały w Polsce 32 szkoły niepubliczne, podstawowe i średnie. W roku szkolnym 95/96 liczba tych szkół zbliża się do tysiąca. Większość szkół niepublicznych posiada uprawnienie szkół publicznych. Nadane im na drodze decyzji zgodnych z ustawą oświatową z 1991 roku. Tabela Szkoły niepubliczne w latach 1989-1996 Wyszczególnienie Rok szkolny 89/90 90/91 91/92 92/93 93/94 94/95 95/96 Szkoły podstawowe 12 86 165 242 283 298 312 Licea ogólnokształcące 20 93 158 218 245 275 304 Szkoły średnie i zawodowe - - - 56 110 140 184 W powyższej tabeli ujęte są szkoły społeczne - 56 % szkół niepublicznych oraz szkoły prowadzone przez fundacje 14 % szkół niepublicznych, a w dalszej kolejności szkoły prywatne oraz placówki oświatowo-wychowawcze prowadzone przez Kościoły po 11 %. Do nielicznych należą szkoły prowadzone przez spółki cywilne - 5 % i spółki z o.o. - 3 %. Jest to stan na wrzesień 1993 rok[43]. Tabela Szkolnictwo wyższe niepaństwowe 92/93 93/94 94/95 95/96 Ogółem 18 36 56 80 Rocznik statystyczny 1996 rok Ujęte są tu szkoły: uniwersytety, wyższe szkoły techniczne, ekonomiczne, pedagogiczne, artystyczne, teologiczne i inne. Ruch szkół niepublicznych w Polsce reaktywował się na fali wszechogarniającej krytyki szkoły jako instytucji i społecznej, organizacji i podmiotu zmiany stał się wyzwaniem dla powszechnej praktyki oświatowej i w jaskrawym świetle postawił problem uspołecznienia typowej, masowej szkoły państwowej. Powstał on jako rezultat inicjatywy rodziców i społeczności lokalnych będących w opozycji do tradycyjnej szkoły oraz jako rezultat inicjatywy rodziców i społeczności lokalnych będących w opozycji do tradycyjnej szkoły oraz jako efekt nieudolności państwowego systemu edukacyjnego[44]. Szkoły niepubliczne najczęściej charakteryzuje się małą liczebnością zespołów uczniowskich. Pomimo często trudnych warunków finansowych proponuję bogatą ofertę programową i wyróżniają się elastycznością programową i metodyczną. Oferuję interesujące zajęcia fakultatywne i pozalekcyjne. Często stosuje się w nich innowacyjne metody kontroli osiągnięć uczniów. Stwarzają też warunki dla dzieci zdolnych, bądź mających kłopoty różnego typu w przeładowanych szkołach państwowych.Według swych założeń szkoły niepaństwowe chcą wychowywać twórczo, indywidualizując pracę uczniów. zakończenie Zarówno we Francji jak i w Polsce szkolnictwo prywatne przeżywało wzloty i upadki, spowodowane często zmieniającą się sytuacją polityczną. Dzięki istnieniu coraz większego wyboru szkół niepublicznych młodzież dysponuje szerokim wachlarzem możliwości kształcenia odpowiadającym jej różnorodnym światopoglądom, zainteresowaniom, zdolnościom. Istnienie sektora szkolnictwa prywatnego jest też stymulatorem szkolnictwa publicznego, które niechętnie rezygnuje ze swej monopolistycznej pozycji. Istnienie szkół prywatnych rozszerza ofertę edukacyjną kierowaną do rodziców i młodzieży, pozwala im na wybór szkoły zgodnej z ich przekonaniami religijnymi i filozoficznymi. W obu krajach placówki oświaty niepaństwowej istnieje na wszystkich szczeblach kształcenia - od przedszkoli po uczelnie wyższe. Zarówno we Francji jak i w Polsce eksponowanie wolności nauczania i gotowości państwa do subwencjonowania szkół niepaństwowych odpowiada ogólnym wymogom Parlamentu Europejskiego. W obu państwach znaczenie szkół niepaństwowych polega nie tyle na zastępowaniu szkolnictwa państwowego, ile nie tworzeniu alternatywnego modelu oświaty[45]. -------------------------------------------------------------------------------- [1] T. Dowiat, M. Pęcherski, T. Wróbel: Oświata i szkolnictwo we Francji, Niemieckiej Republice Federalnej i Szwecji, W-wa 1971, str. 110-111. [2] Encyklopedia Powszechna PWN, W-wa 1973, str. 805, 806, 807. [3] Rocznik statystyczny, W-wa 97, str. 131. [4] A. Żołnierz: Struktura szkolnego systemu we Francji, Nowa Szkoła 97 nr 3, str. 20-21. [5] A. Żołnierz: Struktura szkolnego systemu we Francji, Nowa Szkoła 97 nr 3, str. 22, 23 [6] Dowiat, Pęcherski: Wróbel, Oświata i szkolnictwo we Francji. Niem. Rep. Fed. i Szwecji, W-wa 71 [7] ??? str. 114, 115, 116 [8] A. Żołnierz, Struktura szkolnego systemu Francji, Nowa Szkoła 97 nr 3, str. 24-25 [9] op. ob. A. Żołnierz, str. 26-27 [10] Dziewulak, Francuski: Raport Oświatowy, Kwartalnik Pedagogiczny 91, nr 1, str. 119, 120 [11] D. Dziewulak: Szkoła elementarna we Francji. Kwartalnik Pedagogiczny nr 2, 1989, s. 211 [12] J. Frątczak: Pedagogika Porównawcza (teksty, opracowania i zadania. Bydgoszcz WSP, 1993, s. 114 [13] D. Dziewulak: „Szkoła Elementarna we Francji”, „Kwartalnik Pedagogiczny” nr 2, 1989, s. 212 [14] tamże, str. 214 [15] tamże, str. 214 [16] J. Frątczak: Pedagogika Porównawcza (teksty, opracowania i zadania. Bydgoszcz, WSP, 1993, s. 117 [17] D. Dziewulak. Szkoła Elementarna we Francji. „Kwartalnik Pedagogiczny” 1989, nr 2, s. 218 [18] tamże, s. 219 [19] tamże, s. 219 [20] tamże, s. 222 [21] tamże, s. 223 [22] M. Szymański: „System szkolny”. „Encyklopedia Pedagogiczna”. Warszawa 1993, s. 751 [23] tamże, s. 751 [24] tamże, 751 [25] tamże, s. 451 [26] tamże, s. 752 [27] B. Wilgocka-Okoń: Edukacja wczesnoszkolna. Warszawa 1985, s. 5 [28] tamże, s. 6 [29] A. Zielińska: Koncepcje szkolnictwa niepublicznego, s. 216-217 [30] Anna Zielińska: Koncepcja szkolnictwa niepublicznego, s. 216 [31] W. Robaczuk: „Szkolnictwo prywatne w Europie Zachodniej i w Polsce”, W-wa WsiP 1992, s. 52 [32] B. Przyborowska: Szkoły niepubliczne w Polsce - oczekiwania i rzeczywistość. Toruń, UMK, 1997, s. 28-29 [33] A. Zielińska: Koncepcja szkolnictwa niepublicznego, s. 217 [34] Robczuk: Szkolnictwo prywatne „W wybranych” Krajach Europy Zachodniej. W-wa 1990, s. 57 [35] A. Zielińska: Koncepcja szkolnictwa niepublicznego, s. 218 [36] W. Robaczuk: Szkolnictwo prywatne w wybranych krajach Europy Zachodniej. W-wa 1990, s. 57 [37] tamże, s. 57 [38] W. Robczuk: Szkolnictwo prywatne w Europie Zachodniej i w Polsce WSP 1992, s. 59 [39] tamże, s. 62 [40] W. Grabowska, Szkolnictwo prywatne w latach 1932-1939. Ossolineum, Wrocław 1976, s. 57-58 [41] W. Robczuk, „Szkolnictwo prywatne w Europie Zachodniej i w Polsce”, s. 131 WSiP, Warszawa 1992 [42] [43] Za: D. Głogosz, Funkcjonowanie szkół niepublicznych. Polityka społeczna, 1994, nr 10 [44] B. Pyborowska, str. 20 [45] Robaczuk, s. 142

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
J Morawska Regulacje prawne dotyczące narkomanii w Polsce i na tle porównawczym
Charakter prawny spółki cywilnej na tle prawa polskiego i niemieckiego ebook demo
Adamczewski Zintegrowane systemy informatyczne w praktyce  Realizacja ZSI na tle cyklu Ĺźycia syst
Nowotestamentalny obraz celnikĂłw na tle systemu finansowego Judei
Odrębność j polskiego na tle innych języków słowiańskich
13 Polski charakter narodowy na tle dziejĂłw ojczystych
Program pozytywizmu polskiego na tle sytuacji polityczne~CFA
Program literacki i społeczny polskiego pozytywizmu na tle historii narodu i w kontekście filozofii
Historia ustroju Polski na tle powszechnym
1917r An tysemityzm polski na tle dziejĂłw
MUZYKA POP NA TLE ZJAWISKA KULTURY MASOWEJ
Czynniki wplywajace na rentownosc bankow w polskim sektorze bankowym
ROZWÓJ SEKTORA TURYSTYCZNEGO W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM NA TLE ROZWOJU W POLSCE
Impreza na gruzach państwa polskiego Nasz Dziennik, 2011 03 17
286 Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

więcej podobnych podstron