8180

Wykład 4 - 17.11.2007

Zagadnienia istoty procesów psychicznych uwikłanych w procesie wychowania

Zgodnie z przedmiotem psychologii wychowawczej należy odpowiedzieć na pytanie co stanowi istotę procesu wychowania. Proces wychowawczy jest pewnym zjawiskiem swoistym i jednolitym mającym stale te samą strukturę. Twierdzi się, że proces wychowawczy może być opisany jako współistnienie sympatii, zaufania, rozumienia, kierownictwa i tym podobnie. Z tego więc wynika, że działalność wychowawcza od strony psychologicznej rozpada się na szereg odmiennych procesów. Socjologowie definiują wychowanie jako proces dostosowywania się jednostki jeszcze niedojrzałej do wymagań grupy, której członkiem ma jednostka zostać. Wspólna cechą procesów wychowawczych jest cel do którego zdążają, aczkolwiek środki prowadzące do celu mogą być różne. W słowniku psychologicznym czytamy: „planowa widoma działalność ukierunkowana na kształtowanie osobowości człowieka według założonego w różnym stopniu określonego wzoru obejmującego wartości poznawcze, moralne, społeczne i estetyczne”.

Z tych i innych definicji wynika, że nie da się przedstawić mechanizmów wychowania w jednej prostej formule, dającej się zastosować do wszystkich przypadków, ponieważ nie istnieje jakiś jeden mechanizm, do którego można sprowadzić wszystkie zjawiska wychowawcze. Jeżeli chcemy śledzić wychowanie od strony psychologicznej należy szukać poszczególnych składników psychicznych. Rozważając problemy związane z wychowaniem należy zwrócić uwagę, że istnieje wychowawca oddziałujący na wychowanka, a nie bierze się procesu samowychowywania (i jest to błędem). Natomiast zajmując się wychowaniem musimy brać pod uwagę:

1. Heteroedukację -wychowanie przez innych

2. Autoedukację-samowychowanie

Znaniecki twierdzi, że o wychowaniu możemy mówić tylko wtedy, gdy jest ono procesem świadomym. Baley protestuje przeciwko temu twierdząc, że nie ma ostrej granicy pomiędzy tym co jest świadome i zamierzone a tym co jest przygodne i okolicznościowe. Faktem jest, że różnego rodzaju nawyki, postawy, upodobania tworzą się przez obcowanie młodych ludzi ze starszymi bez widomego przekazywania wzorów przez osoby starsze. Produkty przekazywania niewidomego nie różnią się struktura psychiczną od efektów przekazywania świadomego. Kolejnym problemem psychologii wychowawczej jest to, ze termin „wychowanie” używany jest szerszym i węższym znaczenia W znaczeniu szerszym obejmuje się także zjawiska uczenia się, natomiast w węższym ogranicza się tylko do procesów kształtujących sferę uczuciowo-wolową. Trudnie jednoznacznie to ocenić, ponieważ z jednej strony wielu pedagogów twierdzi ,że uczyć a wychowywać są to dwie różne sprawy, a jednocześnie twierdzą, że prawdziwa nauka musi oddziaływać na uczucia i wolę. Z psychologicznego punktu widzenia istnieje wiele różnic pomiędzy procesami uczenia a wiec tymi które dają wiedze i umiejętności, a procesami wychowawczymi, które kształtują charakter. Istnieje tez wiele procesów które są wspólne. Ciekawość i zainteresowania, które są źródłem uczenia się nie tkwią tylko w sferze intelektualnej, ale zawierają w sobie pierwiastki uczuciowe i pragnieniowe i na odwrót: zdobyta wiedza i umiejętności w procesie uczenia się rozszerzają i zmieniają zainteresowania. A tym samym wpływają na sferę uczuciową i pragnieniową, a także że nie moglibyśmy uczyć się i ćwiczyć bez siły woli.