plik


ÿþSYLWESTER JANEK (WSEZiNS) Komunikacja werbalna i niewerbalna Wstp W komunikacji interpersonalnej zasadnicze znaczenie ma przesyBanie komunikatu werbalnego i niewerbalnego. Umiejtno[d rozró|nienia i [wiadomego wykorzystywania dwóch typów komunikacji znaczco wpBywa na jako[d i skuteczno[d procesu komunikowania si. Celem niniejszego tekstu jest zapoznanie si z wa|nymi elementami komunikacji interpersonalnej. Pozyskana w ten sposób wiedza na temat komunikatów werbalnych i niewerbalnych powinna przyczynid si bezpo[rednio do zastosowania jej w codziennym |yciu. W artykule omówiono tematyk z zakresu komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Ukazano specyfik znaczeo i zastosowao w procesie komunikacji interpersonalnej. 1. Komunikat werbalny W procesie komunikacji interpersonalnej stosuje si komunikacj werbaln. Szczególnie na etapie procesu, gdzie wysyBanie komunikatu zaczynamy od kodowania oraz kiedy przekazujemy informacj poprzez sprz|enie zwrotne. Komunikacja ta oparta jest na sBowie (pisanym, mówionym). Sprowadza si ona do tego, i| przekazujc komunikaty u|ywamy sBów. Rozmawiajc z drug osob  u|ywamy sBów. Czytajc ksi|k  odbieramy komunikaty autora przekazane nam za pomoc sBów. Piszc sms lub prac pisemn przekazujemy komunikaty za pomoc sBów. Komunikacja werbalna to mowa, która jest najbardziej zBo|onym, subtelnym i specyficznie ludzkim [rodkiem porozumiewania si. Mowa ludzka jest wyuczona, mo|e przenosid informacj o wydarzeniach zewntrznych na struktur gramatyczn i zdania, które ujmuj zBo|one znaczenia. Mowa jest u|ywana na wiele ró|nych sposobów: jest podtrzymywana i rozbudowywana przez sygnaBy niewerbalne, a wypowiedzi s skBadane w zdania tworzce konwersacj. Rozró|niamy ró|ne rodzaje wypowiedzi werbalnej: mowa egocentryczna, polecenia i instrukcje, pytania, informacje. Warunkiem dobrej komunikacji werbalnej (sBownej) jest wspólny sBownik jzykowy w zakresie poruszanego tematu. Niezbdna jest prostota sBów. Mimo, i| przekaz werbalny stanowi zaledwie 7% i w przeciwieostwie do niewerbalnego odbywa si na poziomie [wiadomym, to nie jest on wolny od bBdów. Istnieje luka komunikacyjna, w której to, co sByszy sBuchacz nie odpowiada zamierzonemu przekazowi mówcy, odbiorca rozumie informacj inaczej, ni| to byBo zamierzone przez nadawc. Nie zawsze komunikujemy to, co mamy na my[li. W zwizku z czym wiele czasu spdzamy na wyja[nianiu wynikajcych z tego nieporozumieo. Niepowodzenia komunikacji, które bior si z rozbie|no[ci midzy tym, co nadawca miaB na my[li, a tym, co odbiorca my[li, |e nadawca miaB na my[li, zwykle nie s spowodowane u|yciem sBów, form gramatycznych, niesprawno[ci werbaln. Przyczyn ich s raczej emocjonalne i spoBeczne zródBa szumów. Skuteczna komunikacja zachodzi midzy dwiema osobami wtedy, kiedy odbiorca rozumie informacj tak, jak nadawca zamierzyB. Aby efektywnie komunikowad si nale|y jasno wyjawiad swoje zamiary, poprzez dobieranie wBa[ciwych sBów. Wynika z tego bezpo[rednio[d i jasno[d znaczeniowa. Aby podnie[d prawdopodobieostwo, |e komunikat bdzie zrozumiany dokBadnie nadawca mo|e: §ð zmniejszyd szum, poprzez u|ycie wicej ni| jednego kanaBu (np. u|ywajc obrazów i pisma razem z mówionymi sBowami) i powtarzanie informacji wicej ni| jeden raz; §ð przekazad komunikat caBkowity i jasny, razem ze wszystkimi ubocznymi informacjami, których odbiorca mo|e potrzebowad, |eby zrozumied ukBad odniesienia i punkt widzenia nadawcy; §ð przedstawid informacj jako swoj wBasn poprzez u|ycie zaimków osobowych  Ja i  Mój  jest to jasne przyjcie odpowiedzialno[ci za wyra|ane my[li i uczucia; §ð zadbad o to, |eby wypowiedzi werbalne, oznaki niewerbalne i zachowanie byBy ze sob zgodne. Umiejtno[d sBuchania jest sztuk. Nie wystarczy sBuchad, by usByszed. Nie wystarczy usByszed aby zrozumied, co kto[ do nas mówi. Aby byd dobrym sBuchaczem nale|y posiadad rozmaite umiejtno[ci. Rozmówca czuje si sBuchany gdy: §ð próbujesz go zrozumied, nawet wtedy, gdy mówi chaotycznie; §ð rozumiesz jego punkt widzenia nawet gdy jest on sprzeczny z Twoimi przekonaniami; §ð pozwalasz mu podejmowad wBasne decyzje, nawet gdy uwa|asz, |e s niesBuszne; §ð nie rozwizujesz jego problemów, ale pozwalasz mu zajd si nimi samodzielnie; §ð powstrzymujesz swoj chd udzielania mu dobrych rad; §ð nie pocieszasz go, gdy tego od Ciebie nie oczekuje; §ð dajesz mu dostatecznie du|o swobody, aby mógB odkryd to, co si naprawd dzieje; §ð utrzymujesz z nim kontakt wzrokowy; §ð jeste[ skupiony na tym, co do Ciebie mówi; §ð delikatnie zachcasz go do mówienia wyra|ajc na bie|co swoje reakcje niewerbalne, np. kiwasz gBow, potakujesz: aha, mhm; §ð upewniasz si, czy wBa[ciwie go zrozumiaBe[; ujmujesz swoimi sBowami to, co powiedziaB, sprawdzajc czy dobrze usByszaBe[ i zrozumiaBe[ jego intencje; §ð zadajesz rzeczowe pytania nawizujce dobrze do jego wypowiedzi; §ð unikasz atmosfery przesBuchania przez cigBe zadawanie pytao, a zwBaszcza takich, na które mo|na odpowiedzied tylko:  tak lub  nie . PrzesyBajc komunikaty werbalne u|ywa si sBów wypowiedzianych i napisanych. Warunkiem dobrej komunikacji sBownej jest u|ywanie przez nadawc i odbiorc takiego samego sBownika jzykowego. 2. Komunikat niewerbalny W komunikacji interpersonalnej, obok komunikatów werbalnych, stosuje si tak|e komunikaty niewerbalne. Rozumiane s one jako wymiana pewnego rodzaju informacji midzy ludzmi, która nie ma postaci kodu werbalnego, ani nie jest [wiadoma, czy zamierzona. Komunikacja niewerbalna dotyczy przekazu bezsBownego. To mimika, jzyk ciaBa, gesty, ton gBosu. KanaB niewerbalny sBu|y przede wszystkim do okre[lania stosunków midzyludzkich, wyra|ania stanów emocjonalnych i postaw. WedBug badaczy komponent sBowny w konwersacjach bezpo[rednich wynosi okoBo 7%, a 93% informacji ludzie przekazuj w sposób niewerbalny. Jego elementami s wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, gesty i inne ruchy ciaBa, postaw ciaBa, kontakt dotykowy, zachowanie przestrzenne, ubiór i powierzchowno[d, mimika wyra|ajca stany emocjonalne i postawy, takie jak sympatia lub wrogo[d, emocje typu rado[d, zdziwienie, strach, smutek, zBo[d, wstyd lub pogarda, zainteresowanie. Wyra|a si poprzez konfiguracj caBej twarzy, chod sporo informacji przenosz same usta i brwi. Zadania gestykulacji: : a) okre[la struktur wypowiedzi poprzez akcentowanie elementów przekazu, b) wskazuje ludzi lub przedmioty, c) podkre[la co[, d) ilustruje ksztaBty, rozmiary bdz ruchy szczególnie, gdy trudno okre[lid je sBowami. Procentowo najwiksz siB oddziaBywania ma MOWA CIAAA - czyli postawa, sposób poruszania si, mimika, nastpnie GAOS - czyli to jak kto[ mówi: ton, barwa, tempo wysoko[d, pauzy, rytm, gBo[no[d wypowiedzi, i w koocu SAOWA- czyli to, co kto[ mówi - sBowa i wyra|enia, których u|ywa. Mowa ciaBa pozwala przekazywan informacj nacechowad emocjonalnie. Ró|nego rodzaju gesty, barwa i ton gBosu, mimika twarzy sprawiaj, |e nawizuje si albo nid sympatii albo antypatii midzy osobami przekazujcymi wiadomo[ci, np. najcz[ciej sympati wzbudza kontakt wzrokowy z rozmówc, wyprostowana postawa ciaBa, ciepBy ton gBosu, mówienie w sposób wyrazny, bez stosowania szeptu lub krzyku. Uwa|a si, |e na twarzy odbijaj si nasze emocje. Stosujemy tak|e parajzyk, czyli reagowanie poprzez potakiwanie, wypowiadanie  aha , mmm,  absolutnie ,  w rzeczy samej , dr|enie gBosu, przyspieszenie tempa mówienia, opóznienie tempa mówienia, brzmienie ciepBe i ostre, pomyBki, przejzyczenia. yródBem informacji s cechy gBosu - wysoko[d, nat|enie, tempo mówienia, wahania i inne zakBócenia pBynno[ci mowy. Zazwyczaj przyjmuje si, |e najwa|niejsze jest to, co mówimy, czyli tre[d. Jednak komunikacja jest czym[ wicej ni| tylko wypowiadanymi sBowami. Wa|na jest równie| forma.. Okazuje si, |e wpBywajc na swoj postaw, gestykulacj, sposób mówienia i dobór sBów mo|na budowad i wzmacniad kontakt z drug osob. Czsto robimy to automatycznie, "instynktownie". O|ywiamy si, mówimy i gestykulujemy szybciej, kiedy spotykamy energiczn osob, zachowujemy si spokojniej i ciszej, kiedy trafimy na kogo[ "nadajcego na wolnych falach". Ogólnie sdzi si, ze lubimy podobnych do siebie. Dopasowujemy swoje zachowanie do zachowania drugiego czBowieka, u|ywajc podobnego jzyka, mo|emy zbli|yd si do niego i pomóc mu nas polubid. Takie upodobnienie si nazywane jest "odzwierciedleniem". Jest to umiejtno[d, której mo|na si uczyd, i któr mo|na dwiczyd. Nie oznacza to, |e mamy zachowywad si sztucznie, "maBpowad" innych. W naturalny sposób troch inaczej zachowujemy si wobec maBego dziecka, kolegi po fachu czy osoby starszej. Twarz ludzka nazywana jest  zwierciadBem duszy . Dziki mimice komunikujemy prze|ywane przez nas emocje. Badacze, Paul Ekman i Wallace Friesen, podjli si badania porównujc zdolno[d do wnioskowania o czyim[ stanie emocjonalnym na podstawie wyrazu jego twarzy. Przedstawili badanym, pochodzcym z odlegBych krgów kulturowych, równie| z plemion pierwotnych, zdjcia twarzy wyra|ajcych ró|ne emocje oraz opisy sytuacji, w których mogBy one powstad. Zadanie badanych polegaBo na zestawieniu mimiki z sytuacj. OkazaBo si, |e we wszystkich krgach kulturowych trafnie rozpoznano sze[d wyrazów mimicznych. ByBy to twarze wyra|ajce rado[d, gniew, zdumienie, strach, wstrt, pogard. Okre[lono je jako podstawowe reakcje mimiczne. Dziki nim mo|emy przekazad sobie te najwa|niejsze emocje. Gesty i poruszanie ciaBem s staBym elementem procesu komunikowania si. Gestykulujemy po to, by podkre[lid wag naszych sBów, co[ zaakcentowad, pokazad kolejno[d, okre[lid ksztaBt lub rozmiar czego[, wskazad jaki[ obiekt lub osob. Swobodna, otwarta, adekwatna do tre[ci wypowiedzi gestykulacja podnosi atrakcyjno[d i skuteczno[d nadawcy. Gesty odzwierciedlaj tak|e stany emocjonalne. Osoba pobudzona, niespokojna bdzie wykonywad wiele niezbornych, jakby chaotycznych ruchów ciaBa, a agresywna mo|e zaciskad pi[ci czy wymachiwad rkoma. Je[li chcemy byd komunikatywni, powinni[my u|ywad gBosu [wiadomie i adekwatnie do tre[ci wypowiedzi. Komunikat bdzie wiarygodny i zrozumiaBy dla odbiorcy, gdy bdzie istniaBa zgodno[d midzy sBowami, a ich niewerbalnym przekazem. Decydujce znaczenie ma tu ton gBosu, tempo mówienia, akcentowanie i intonacja. Je[li z kolei zale|y mam na nawizaniu i podtrzymaniu kontaktu, mo|emy dostosowad swój ton, czy rytm gBosu do jego gBosu. Potocznie mówi si, |e nadajemy na tych samych falach, a oznacza to, |e umiejtnie odzwierciedlamy i dopasowujemy swój sposób mówienia do tego, którym posBuguje si druga osoba. Komunikacja niewerbalna ma ogromne znaczenie w porozumiewaniu si. Nim jednak zaczniemy interpretowad poszczególne komunikaty pamitajmy, |e zaledwie sze[d podstawowych wyrazów mimicznych ma charakter uniwersalny. PozostaBe osadzone s mocno w kontek[cie kulturowym, spoBecznym i indywidualnym. GBównym zadaniem komunikatów niewerbalnych jest przekazanie tre[ci emocjonalnej, intencyjnej swojemu rozmówcy. W komunikacji interpersonalnej stosuje si komunikaty niewerbalne, które s bardziej nie[wiadomym dziaBaniem. Zakooczenie Komunikacja midzyludzka (zarówno werbalna, jak i niewerbalna) to proces, który zachodzi nieustannie. Skutkiem niemal ka|dej sytuacji jest przekazywanie i odbieranie okre[lonych komunikatów. Nawet je|eli jednostka nie wypowiada ani jednego sBowa, to jej ciaBo przekazuje sygnaBy, które [wiadcz o jej samopoczuciu, postawie i nastawieniu. ZespóB niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi informuj o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji spoBecznej, pochodzeniu, wyksztaBceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd. Dodatkowe zródBa Heller W. (2011), Czy polska szkoBa ceni dobr rozmow?: komunikacja interpersonalna w edukacji, Poznao. Bibliografia Baneg J., Jdruszek W. (2009), Komunikacja interpersonalna, Warszawa. Sikorski W. (2011), Niewerbalna komunikacja interpersonalna: doskonalenie przez trening, Warszawa.

Wyszukiwarka