80701

(niezależnie od tego czy grunt położony był w mieście, czy na wsi). Były to: służebności drogowe np. Przechodu, przejazdu, przepędu bydła przez grunt sąsiada, prawo do czerpania wody z gruntu sąsiada, prawo wypasu bydła, przejścia do grobu...

służebności gruntów miejskich - służebności gruntów przeznaczonych pod zabudowę

(niezależnie od tego czy grunt położony był w mieście, czy na wsi). Były to: prawo wznoszenia budowli ponad słup powietrzny sąsiada, prawo oparcia belki na ścianie sąsiada, prawo widoku, światła, ścieku wody przez grunt sąsiada...

służebności osobiste - ograniczone prawa rzeczowe ustanawiane w interesie konkretnej osoby. Mogły istnieć na ruchomościach i nieruchomościach przez czas ograniczony i przysługiwały określonym osobom. Korzystanie ze służebności osobistych stanowiło wyłączne uprawnienie pewnych osób. Były to prawa niepozbywalne, dożywotnie i osobiste. Służebności te dzieliły los prawny osoby, z którą były związane. Istniała także pewna pośrednia kategoria - służebności nieregularne osobiste w przypadku, gdy ustanowiono służebność osobistą o treści służebności gruntowej. Ustanawiano wówczas służebność dla osoby ale treść jej pochodziła ze służebności gruntowych, np. prawo przechodzenia przez grunt sąsiada nie dotyczył uprawnienia właściciela gruntu władnącego, tylko dotyczył konkretnego właściciela gruntu (z jego śmiercią prawo to wygasało).

Wyróżniano następujące służebności osobiste:

usus (używanie) - osobista służebność polegająca na prawie korzystania z cudzej rzeczy bez możliwości pobierania z niej pożytków, np. ustanowienie służebności na książce poprzez jej używanie lecz nie wolno było czerpać z niej korzyści.

ususfructus (użytkowanie) - prawo używania rzeczy i pobierania z niej pożytków. Prawo to powstawało na rzeczach niezużywalnych, np. na krowie. Rzymianie znali też quasi ususfructus -przeniesienie na użytkownika własności rzeczy zużywalnej i określonej co do gatunku z obowiązkiem zwrotu rzeczy po ustaniu użytkowania (rzeczy w tej samej ilości i jakości).

habitatio (prawo do zamieszkiwania w cudzym budynku) - prawo osobiste, gasnące w momencie śmierci uprawnionego. Służebność ta miała najczęściej charakter alimentacyjny, np. właściciel darował budynek innym osobom ale zastrzegł sobie możliwość zamieszkiwania w nim.

operare sen/orum et animalium - prawo do korzystania z usług cudzego niewolnika lub zwierzęcia. Później w oparciu o nią zaczęto tworzyć tzw. locatio conductio operarum -konstrukcję najmu usług ludzi wolnych poprzez umowę najmu pracy i usług. Stosunki te były ograniczone, ludzie wolni bowiem niechętnie wynajmowali swe usługi (uważano to za hańbiące). Konstrukcje te dały początek prawu pracy.

Nabycie służebności następowało w drodze in iure cessio lub mancipatio, zaś na gruntach prowincjonalnych i w prawie justyniańskim poprzez pactiones (pakty - nieformalne umowy) i przez stipulationes (stypulacje - uroczyste przyrzeczenia).

Wygaśnięcie służebności następowało poprzez zniszczenie służebnego gruntu, przez fuzję, zrzeczenie się wobec właściciela, przez długotrwałe nieużywanie, przez śmierć lub capitis deminutio uprawnionego.