3124726988

i dtużej utrzymujących się nastrojów. Wyniki badań wskazują, że nastrój osób w starszym wieku jest bardziej stabilny niż we wcześniejszych okresach życia. W porównaniu z młodszymi, starsi badani okazywali się mniej depresyjni, zmartwieni, smutni, ujawniali niższy poziom lęku, rzadziej przeżywali poczucie winy, byli mniej skłonni do wrogości, rzadziej doświadczali wstydu i zakłopotania. W przypadku pozytywnych emocji różnice nie były tak duże; u osób starszych notowano niższy poziom wigoru i aktywacji, natomiast wyższy poziom zaciekawienia [6, 7], Osoby w starszym wieku w większym stopniu regulują własne emocje, częściej ukrywają negatywne stany emocjonalne, takie jak złość, smutek, wstręt, wstyd, ale już nie lęk. Mają tendencję do maksymalizowania pozytywnych emocji poprzez redukowanie potencjalnych źródeł negatywnych przeżyć [6, 7).

Nie oznacza to, że osoby w starszym wieku nie doświadczają negatywnych stanów emocjonalnych. Co prawda, wraz z wiekiem poziom niepokoju się obniża, jednak mimo to 2% osób powyżej 65. roku życia spełnia kryteria diagnostyczne uogólnionego lęku; 10% badanych w okresie późnej dorosłości przeżyło epizody silnego niepokoju, najczęściej o charakterze fobii. U źródeł lęku leżą obawy o środki materialne, powodzenie bliskich, zapadnięcie na poważną chorobę, niepełnosprawność, zależność od otoczenia. Lęk przed śmiercią maleje z wiekiem, a jego maksymalne nasilenie ob-serwuje się w wieku średniej dorosłości [6, 8, 9].

Wraz z wiekiem maleje częstość uskarżania się na subiektywne symptomy depresji i nie jest to efekt kohorty [6, 8, 9). Nie oznacza to jednak, że depresja nie stanowi problemu; jest to najczęściej spotykane zaburzenie psychiczne w tej grupie wiekowej. Pojawia się często w wyniku nasilenia objawów chorób somatycznych (np. artretyzmu czy cukrzycy), ryzyko depresji zależy od zaawansowania choroby fizycznej i poziomu upośledzenia funkcji życiowych. Czynnikami ryzyka są też stresujące doświadczenia życiowe, zwłaszcza śmierć partnera, kłopoty finansowe, problemy w relacjach społecznych. Często towarzyszą jej deficyty poznawcze; pomiędzy depresją a zaburzeniami w sferze poznawczej istnieją wzajemne powiązania przyczynowo-skutkowe. U starszych osób w stanie depresji może się rozwinąć pseudodemencja. Osoby z deficytem poznawczym, ze względu na zaburzenia psychomotoryczne, gorzej wykonują zadania związane z aktywnością ruchową. Źle oceniają sytuację, podejmują ryzykowne decyzje, są częściej narażone na upadki i urazy. Budzi to niepokój i lęk, obawę o utratę niezależności, konieczność korzystania z pomocy, a w efekcie — obniżenie nastroju, co wtórnie wpływa na stan somatyczny pacjenta i przyczynia się do pogorszenia jakości życia [10],

Systematyczna aktywność ruchowa przynosi korzyści nie tylko w sferze fizycznej, ale także psychicznej, zwłaszcza emocjonalnej, osobom w każdym wieku. Dostosowane do wieku, a zwłaszcza indywidualnych możliwości, systematyczne ćwiczenia fizyczne mogą polepszać jakość życia osób starszych [5]. Wyniki badań wskazują, że systematyczne ćwiczenia fizyczne o charakterze ogólno-usprawniającym—trwające 60 minut, realizowane przez

3 miesiące 3 razy w tygodniu — mogą się przyczynić do poprawy nastroju i redukcji objawów depresji wśród osób starszych z niewielkimi deficytami poznawczymi. Wywierają one wielokierunkowy, pozytywny wpływ na sferę fizyczną i psychiczną, przyczyniają się do polepszenia sprawności fizycznej, redukcji dolegliwości bólowych ze strony kręgosłupa, poprawy jakości snu i równowagi. Zmniejszają lęk przed utratą sprawności i uzależnieniem od osób trzecich, poprawiają nastrój i redukują objawy depresji, przyczyniając się ostatecznie do polepszenia jakości życia osób w starszym wieku [11].

U uczestników 4-miesięcznego programu prewencyj-no-interwencyjnego — trwającego 7 godzin tygodniowo, obejmującego ćwiczenia fizyczne (rytmiczno-ta-neczne, ogólnousprawniające, rekreacyjno-ruchowe), ćwiczenia relaksacyjne, seminaria poświęcone stymulowaniu twórczości, psychologii i filozofii życia, kontaktu z ludźmi i porozumiewania się — stwierdzono spadek wskaźników depresji i hipochondrii [12]. Część badanych kontynuowała udział w programie przez

4 lata, co pozwoliło na utrzymanie zmian obserwowanych wcześniej po 4 miesiącach realizacji programu [13], U kobiet objętych 6-tygodniową rehabilitacją geron-tologiczną, na którą składały się ćwiczenia doskonalące orientację, równowagę, zręcznościowe, koncentracji uwagi, oddechowe i rozluźniające, stwierdzono redukcję poziomu lęku, jakiej nie odnotowano u mężczyzn [14].

W badaniach własnych u kobiet uczestniczących przez 5 miesięcy w programie ćwiczeń fizycznych zaobserwowano spadek napięcia, gniewu, zakłopotania, przygnębienia i lęku oraz wzrost wigoru. Te korzystne zmiany były jednak krótkotrwałe, gdyż po 2-miesięcznej przerwie nastrój badanych pogorszył się w porównaniu z poziomem wyjściowym, na początku realizacji programu [15, 16]. U osób uczestniczących w 2-tygodniowym obozie rekreacyjnym stwierdzono wzrost poziomu wigoru, życzliwości i gniewu oraz spadek poziomu zakłopotania, przygnębienia i napięcia [15,16].

W badaniach nad wpływem ćwiczeń fizycznych na sferę emocjonalną śledzi się wpływ długotermino-