plik


ÿþ Notatki Ewy Nalewajko Studentki WydziaBu Lekarsko-Dentystycznego Uniwersytetu Medycznego w Aodzi WYKAADY Z MIKROBIOLOGII Aódz 2003/2004 1 WykBad 1 MIKROBIOLOGIA  to cz[ biologii zajmujca si organizmami |ywymi, których nie wida goBym okiem, czyli : 1. pierwotniakami 2. grzybami 3. bakteriami 4. wirusami 5. prionami BAKTERIE to organizmy : * jednokomórkowe * prokariotyczne * maj wszystkie cechy organizmów wielokomórkowych * mno| si przez podziaB * wszelkie mutacje, procesy koniugacji (przekazywanie fragmentów materiaBu genetycznego midzy bakteriami) powoduj zmienno[ bakterii BUDOWA * [ciana komórkowa  najbardziej zewntrzna, sztywna, nadaje bakteriom ksztaBt i peBni role cytoszkieletu. Chroni przed dziaBaniem [rodowiska zewntrznego. Na niej znajduj si antygeny. * bBona cytoplazmatyczna  znajduje si pod [cian komórkow. Tocz si na niej procesy |yciowe. Pozbawiona bBony cytoplazmatycznej bakteria ginie. * cytoplazma  znajduje si wewntrz komórki bakteryjnej, nie zawiera cytoszkieletu. * materiaB genetyczny  bakterie nie wyksztaBciBy sobie jdra. Chromosom jest bardzo dBugi (mo|e osiga nawet 1 mm), jest to jedna ni DNA [ci[le zwinita, przyczepiona do bBony cytoplazmatycznej w miejscu zwanym mezosomem. Poza chromosomalne materiaBy genetyczne s to czstki replikujce si niezale|nie od chromosomu. S to plazmidy. W plazmidach znajduje si materiaB genetyczny kodujcy toksyny. * rybosomy  bior udziaB w produkcji biaBka. * ziarnisto[ci od|ywcze  magazynowanie substancji od|ywczych. Na zewntrz bakterii znajduj si pile lub fimbrie. Mog by adhezyny, sBu|ce do przyczepiania si (wi| si z komórk po zaka|eniu) oraz pBciowe (proces koniugacji). 2 bBona cytoplazmatyczna ni DNA [ciana komórkowa DODATKOWE STRUKTURY : * rzski, witki - sBu| do poruszania si w gradiencie st|eD ró|nych zwizków (taksji). Wiele bakterii posiada rzski ró|nie umieszczone, które umo|liwiaj bakteriom porusza si : * jedna rzska na jednym biegunie * rzski na dwóch biegunach * rzski dookoBa kom. bakteryjnej * otoczka  chroni bakterie przed fagocytoz (bakteria otacza si t struktur chronic adhezyny i zapobiega wykryciu przez fagocyta, a tak|e dziaBaniu antybiotyków. * przetrwalniki  wytwarzane s przez bakterie (laseczki) o ksztaBcie cylindrycznym. PaBeczki przetrwalników nie wytwarzaj. Przetrwalnik zawiera materiaB genetyczny, materiaB zapasowy i osBonity jest trzema osBonami. S oporne na wysychanie, na dziaBanie substancji chemicznych, na promieniowanie jonizujce. W [rodowisku korzystnym z przetrwalnika powstaje komórka wegetatywna. KSZTAAT : a) kulisty - paciorkowce - gronkowce - czworaczki b) cylindryczny - laseczki - paBeczki c) poskrcany - krtki (proste, spiralne) 3 WZAJEMNE POAO{ENIE KOMÓREK WZGLDEM SIEBIE a) komórki kuliste poBczone mostkami dwoinka dziel si w tej samej pBaszczyznie dalej dzielc si pozostaj razem paciorkowiec dziel si w ró|nych pBaszczyznach czworaczki gronkowce po kilku podziaBach b) komórki cylindryczne BaDcuszki - ukBad palisadowy WIELKOZ : - ziarniaki od 0,5  3 µm - krtki do kilkudziesiciu µm - paBeczki do 10 µm ZCIANA KOMÓRKOWA (GRAM): Gram (+) barwi si na fioletowo jest to cecha staBa Gram (-) barwi si na czerwono Krtki nie barwi si metod Gramma !! Mo|na je zobaczy w ciemnym polu widzenia. Je[li damy kropelk materiaBu, zaBamuj promieD i widzimy obraz. SYSTEMATYKA BAKTERII : 1. gatunek (zespóB osobników majcych identyczne cechy fenotypowe, które mog wymienia midzy sob materiaB genetyczny) 2. rodzaj 3. rodzina 4. rzd 5. królestwo 4 Nazwa jest dwuczBonowa : np. Streptococcus mutans nazwa rodzajowa nazwa gatunkowa Wikszo[ bakterii jest dla nas obojtna. patogeny 1% pula bakterii obojtne 99% Ka|dy gatunek bakterii ma charakterystyczne miejsce wystpowania- rezerwuar zarazka np. woda, gleba, ro[liny, organizm czBowieka. Bakterie, które zasiedliBy organizm czBowieka i s nieszkodliwe to komensale. Stanowi one tzw. fizjologiczn flor bakteryjn . Zamieszkuj one z reguBy bBony [luzowe. Po zastosowaniu terapii antybiotykowej ich miejsce zasiedlaj grzyby. ZAKA{ENIE : * PIONOWE  patogen dostaje si do organizmu pBodu od matki * POZIOME - bezpo[rednie lub po[rednie POZREDNIE wektor rezerwuar wrota zarazka zaka|enia BEZPOZREDNIE W zaka|eniu bezpo[rednim rezerwuar zarazka jest zródBem zaka|enia. W zaka|eniu po[rednim zródBem zaka|enia jest wektor (o|ywiony: muchy, kleszcze, czBowiek itp. ; nieo|ywiony  przedmioty- klamka, rcznik, zabawki itp., po|ywienie itp.) ETAPY ZAKA{ENIA : 1) ADHEZJA  Bakteria musi si przyczepi do powierzchni bBony [luzowej. Robi to poprzez fimbrie i pile, na których znajduj si glikoproteiny i glikolipiny tzw. adhezyny. Adhezyny Bcz si z receptorem komórkowym ( jak klucz do zamka ). Je|eli adhezyjna nie poBczy si receptorem to nie dojdzie do zaka|enia i bakteria zostanie usunita z organizmu 5 2) KOLONIZACJA  namna|anie. Aby ulec namno|eniu bakteria musi: a) unikn fagocytozy (hamowanie chemotaksji) * unikanie kontaktu z fagocytem * ucieczka z fagosomu do cytoplazmy * hamowanie tworzenia fagolizosomu * oporno[ na mechanizmy trawice fagosomu  niszczenie fagocyta b) unikn swoistej odpowiedzi immunologicznej poprzez np. zjawisko zmienno[ci antygenowej c) gromadzi |elazo poprzez syderoforyny, biaBka bakteryjne wyrywajce |elazo z biaBek organizmu kolonizowanego d) oporno[ na antybiotyki 3) CHOROBOWOZ (inwazyjno[ i toksyczno[) INWAZYJNOZ  zdolno[ do rozprzestrzeniania si przy pomocy enzymów: hialuronidazy, kolagenozy, fibrynolizyny. Nie wszystkie bakterie cechuje inwazyjno[ np. maczugowiec bBonicy TOKSYCZNOZ  zdolno[ wytwarzania toksyn. Toksyny dzielimy na : * endotoksyny - niebiaBkowe * egzotoksyny  biaBkowe ENDOTOKSYNA  lipopolisacharyd (LPS), s to fragmenty [ciany komórkowej powstaBe po rozpadzie komórek bakterii Gram ujemnych. EGZOTOKSYNY  enterotoksyny, neurotoksyny, cytotoksyny, hemolizyny ENDOTOKSYNA EGZOTOKSYNA Wystpuj gBównie u bakterii Gram (-) Wytwarzane s przez bakterie Gram (-) i Gram (+) Lipopolisacharyd  10 kDa BiaBka 50  1000 kDa (peptydoglikan  gBównie lipid A ) skBada si z dwóch domen A (domena aktywna  wBa[ciwa toksyna) i B (domena wi|ca  receptor) 6 Uwalniany w wyniku lizy komórek Uwalniane aktywnie przez |ywe komórki Wzgldnie ciepBostaBe Na ogóB ciepBochwiejne (toksyczno[ (nie trac aktywno[ci podczas zmniejsza si w 60°C) ogrzewania w 60°C przez kilka godzin) SBabe immunogeny (tylko cz[ Silnie immunogenne wielocukrowa) Nie daj si przeksztaBci w Daje si przeksztaBci w anatoksyn anatoksyn poprzez ogrzewanie, dziaBanie formaldehydem i kwasami SBaba toksyczno[ (dawka letalna to Bardzo silnie toksyczne (dawka letalna dla dziesitki lub nawet setki µgramów zwierzt do[wiadczalnych nawet mniej ni| dla zwierzt do[wiadczalnych) 1 µg) Nie maj swoistych receptorów Wi|e si tylko ze swoistymi receptorami Brak aktywno[ci enzymatycznej Zwykle biaBko o aktywno[ci enzymatycznej Objawy zatrucia nieswoiste (wstrzs Bardzo charakterystyczne objawy septyczny) zaka|enia DziaBaj gorczkotwórczo Nie dziaBaj gorczkotwórczo Wytwarzanie kodowane przez gen Wytworzenie kodowane przez geny zlokalizowany w chromosomie zlokalizowane poza chromosomem (plazmidy, bakteriofagi) ANATOKSYNA  toksyna o wBa[ciwo[ciach immunogennych, ale nie zjadliwa. ENDOTOKSYNA w przyzbiu endotoksyna G(-) LPS - bakterie namna|aj si MONOCYT, MAKROFAG organizm nie potrafi zniwelowa i aktywuj si monocyty i makrofagi CYTOKINY PROZAPALNE (IL-1, IL-6, IL-8, TNF2, PAF) gB. cytokiny prozapalne AKTYWACJA UKAADU DOPEANIACZA (NA DRODZE ALTERNATYWNEJ) I AKTYWACJA KRZEPNICIA 7 WSTRZS SEPTYCZNY * gorczka * leukopenia * hipoglikemia * spadek ci[nienia krwi * rozsiane krzepnicie wewntrznaczyniowe LEKI PRZECIWBAKTERYJNE Dzielimy je na antybiotyki i chemioterapeutyki. Antybiotyki wytwarzane s przez organizmy |ywe. Chemioterapeutyki nie maj swojego odpowiednika w naturze. ANTYBIOTYKI * NATURALNE - uzyskiwane od produkujcych je drobnoustroji * PÓASYNTETYCZNE  surowy produkt bakterii jest modyfikowany chemicznie. Stanowi wikszo[ antybiotyków. * SYNTETYCZNE  syntezowane chemicznie, ale maj swój odpowiednik w naturze. BAKTERIOBÓJCZE  zabijaj drobnoustroje chorobotwórcze, ale i fizjologiczn flor bakteryjn  objawy uboczne. BAKERIOSTATYCZNE  nie pozwalaj bakterii si dzieli, hamujc jej wzrost, pozwalaj aby ukBad odporno[ciowy czBowieka sam zwalczaB infekcj. Podawanie antybiotyków jest dziaBaniem pomocniczym. Podawanie antybiotyków w chorobach, gdy ukBad odporno[ciowy jest niesprawny nie daje efektów. RODZAJE ANTYBIOTYKÓW 1. ANTYBIOTYKI ²-LAKTAMOWE  hamuj powstanie [ciany komórkowej i peptydoglikanów (PENICYLINA) 2. AMINOGLIKOZYDY  hamuj syntez biaBka, poBczenie z rybosomom (STERPTOMYCYNA) 8 3. TETRACYKLINY hamuj syntez biaBka 4. CHLORAMFENIKOL Bczc si z rybosomem, 5. MAKROLIDY dziaBaj bójczo i statycznie 6. LINKOZAMIDY 7. RYFAMYCYNY  hamuj syntez kwasów nukleinowych 8. POLIMYKSYNY  uszkodzenie cytoplazmy CHEMIOTERAPEUTYKI SULFONAMIDY  hamuj powstawanie kwasu foliowego hamujc powstawanie kwasu dihydrofoliowego. CHINOLONY i FLUOROCHINOLONY  hamuj enzymy zwijajce ni DNA, komórka ginie nie zachowujc materiaBu genetycznego. NITROFURANY  w mniejszych st|eniach hamuj rozwój  bakteriostatyki, w wikszych dawkach zabijaj bakterie. OPORNOZ BAKTERII NA LEKI OPORNOZ  niewra|liwo[ na dziaBanie substancji chemicznej ze wzgldu na zmian sposobu budowy lub proces fizyczny. Mo|e by : * naturalna * nabyta OPORNOZ NATURALNA NABYTA ( dziedziczna ) ( mutacja DNA ) spontaniczna 9 POZIOM PRZENIESIENIA DNA KONFIGURACJA TRANSDUKCJA TRANSFORMACJA WACZENIE PRZENIESIONEGO DNA DO CHROMOSOMU LUB PLAZMIDU TRANSPOZONY LUB INTEGRONY SELEKCJA OPORNOZ NABYTA  wytwarza si w wyniku MUTACJI (powstaje, gdy jest powlekany materiaB genetyczny i polimeraza DNA zrobi bBd  czstotliwo[ 10 do 7  10 do 8, bakteria dzieli si co 20 minut). Mutacja powoduje np. zmiany budowy punktu uchwytu antybiotyku (penicylina nie rozpoznaje swojego biaBka Bczcego penicylin receptora na powierzchni bakterii i bakteria staje si oporna na penicylin) * zmiany jednostopniowe  stopieD oporno[ci bakterii na antybiotyk jest w ka|dym pokoleniu taki sam. * zmiany wielostopniowe  ka|de pokolenie bakterii staje si coraz bardziej oporne na dany antybiotyk. PLAZMIDY  kuliste fragmenty DNA bakteryjnego przenoszce geny, które nie s niezbdne dla |ycia bakterii. Plazmidy przechodz z jednej bakterii do drugiej. KONIUGACJA  dwie komórki przylegaj do siebie i przekazuj sobie materiaB genetyczny. Gram (-) u|ywaj do tego fimbrii pBciowych. Gram (+) nie maj fimbrii, ale wytwarzaja mostki cytoplazmatyczne i przez nie przekazuj materiaB genetyczny. TRANSDUKCJA  przenoszenie DNA z bakterii do bakterii poprzez bakteriofagii. 10 TRANSFORMACJA  DNA ze [rodowiska zostaje wchBonita przez komórki bakteryjne (np. poprzez zBuszczajcy si nabBonek  znajduje si tam pofragmentowane DNA) GENY OPORNOZCI  umieszczone s w transpozonach. Zawieraj kilka lub kilkana[cie genów. Transpozony mog si przemieszcza wzdBu| BaDcucha DNA, mog przechodzi do plazmidu i z powrotem (oporno[ na kilka lub kilkana[cie leków  oporno[ wieloraka) SELEKCJA  je[li na populacj bakterii, w której znajduj si antybiotykooporne bakterie, podziaBa si antybiotykiem to wszystkie wra|liwe drobnoustroje wygin, a niewra|liwe przetrwaj i dadz pocztek nowym szczepom antybiotykoopornych bakterii. Antybiotyk nie ma wBa[ciwo[ci mutacyjnych, prowadzi tylko selekcj, mutacje powstaj spontanicznie. BIOCHEMICZNE MECHANIZMY OPORNOZCI NA ANTYBIOTYKI 1. SYNTEZA ENZYMÓW MODYFIKACYJNYCH * ²  LAKTAMAZY  rozkBadaj antybiotyki ²  laktamowi (penicylinazy, cyklosporynaza) * ACETYLOTRANSFERAZY Antybiotyki potraktowane * ADENYLOTRANSFERAZY enzymem trac wBa[ciwo[ci bakteriobójcze. * FOSFOTRANSFERAZY 2. ZMNIEJSZENIE TRANSPORTU ANTYBIOTYKU DO KOMÓRKI zmniejszenie liczby poryn (kanaBów) lub zmniejszanie ich [rednicy. 3. USUWANIE, WYPOMPOWYWANIE ANTYBIOTYKU Z KOMÓRKI na zewntrz 4. MODYFIKACJA CECH : * biaBko wi|ce penicylin * polimeraza RNA * rybosomalne RNA * biaBka rybosomów Zmutowane geny koduj budow powy|szych struktur w zmienionej postaci, co uniemo|liwia antybiotykom poBczenie si z nimi, cho ich wBa[ciwo[ci s zachowane. 11 5. UNIERUCHOMIENIE ALTERNATYWNEJ ZCIE{KI METABOLICZNEJ nawet bardziej kosztowne energetycznie, bdz zwikszenie enzymu hamujcego antybiotyk, np. sulfonamidy MRSA  Gronkowiec zBocisty oporny na metycylin. PRZEKAZYWAIE OPORNOZCI patogen antybiotykooporny (oportunistyczne komensale maj przekazywa te komensale oportunistyczny patogen geny nowym bakteriom zaka|ajcym organizm) patogeny (flora bakteryjna czBowieka otrzymuje geny na lekooporno[ od patogenów i nie ginie w antybiotykoterapii) Osobnik przekazuje komensale lekooporne otoczeniu i te geny przenosz si coraz dalej w populacji. METODY ZAPOBIEGANIA PRZEKAZYWANIA I ROZPRZESTRZENIANIA SI BAKTERII LEKOOPORNYCH. 1. Szybkie rozpoznawanie opornych bakterii u poszczególnych chorych. 2. Izolowanie pacjentów, u których wykryto szczepy oporne. 3. Zapobieganie przenoszeniu szczepów opornych na personel medyczny. 4. Racjonalne stosowanie antybiotyków * W zale|no[ci od tego na jakie antybiotyki wykazuj oporno[ szczepy na danym oddziale. 5. Stosowanie antybiotyków celowanych (izoluje si pacjenta i sprawdza, który antybiotyk najlepiej zadziaBa), w miejsce antybiotykoterapii empirycznej 6. Wprowadzenie listy pewnych antybiotyków, których nie wolno stosowa w szpitalach. LASECZKA WGLIKA (Bacillus anthracis) (Rodzaj : Bacillus) Jest to wytwarzajca przetrwalniki laseczka tlenowa, maBo wybredna (ro[nie na po|ywkach prostych). W preparatach pobranych z hodowli paBeczki ukBadaj si w równolegBe BaDcuszki. Posiadaj otoczk. Bytuje w glebie i na ro[linach, jako przetrwalniki. Dostajc si do organizmu 12 zwierzt trawo|ernych, zaczyna si namna|a. Cz[ zostaje z organizmu wydalonych z kaBem, reszta rozprzestrzenia si w caBym organizmie, który w koDcu ginie w skutek dziaBania toksyny wglika, reakcji z otoczk, aktywacji czynników stresowych. Najchtniej bytuje w klimacie gorcym i wilgotnym, w glebie bogatej w substancje organiczne. CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE : 1. OTOCZKA utworzona z kwasu poli D glutaminowego (jest to wyjtek !!!, nie liczc jeszcze trzech innych Bacillus). Geny kodujce t otoczk znajduj si w plazmidzie pXO2. Je[li bakteria utraci ten plazmid, przestaje produkowa t otoczk. 2. ANTYGEN OCHRONNY  (PA) jest kodowany w plazmidzie pXO1. PrzeciwciaBa przeciwko temu antygenowi, chroni przed zaka|eniem. PA stanowi cz[ B toksyny obrzkowej lub letalnej. 3. CZYNNIK OBRZKU  (EF) kodowany przez plazmid pXO1. Jest to cykloza adenylowa zale|na od kalmoduliny. 4. CZYNNIK LETALNY  (LF) proteza zale|na od cynku. Kodowana te| przez plazmid pXO1. Dopiero po poBczeniu antygenu ochronnego z czynnikiem obrzku lub czynnikiem letalnym (czynniki s cz[ciami A toksyn) powstaje kompleks stanowicy toksyn obrzkow bdz toksyn letaln. 5. WARSTWA S  jest kodowana przez geny znajdujce si w chromosomie. Warstwa znajduje si w [cianie komórkowej. DZIAAANIE CZYNNIKÓW CHOROBOTWÓRCZYCH 1) PA wi|e si z biaBkiem receptora ATR, znajdujcym si na powierzchni makrofagów, ale tak|e innych komórek. 2) Proteza zwizana z bBon komórkow komórek rozkBada PA na dwa fragmenty PA20 i PA63. Fragment PA63 tworzy hiplomery, Bczc si z EF i LF tworzy kompleks  toksyn obrzkow lub letaln. 3) Kompleksy PA63 EF i PA63 LF dostaj si do wntrza komórki tworzc indosom. 4) W kwa[nym [rodowisku endosomu zachodzi zmiana konformacji PA. PA Bczy si z bBon endosomu tworzc pory przez które czynniki dostaj si do cytozolu. 13 DziaBanie : LF : dziaBaj na makrofagi. UkBady kinazy biaBkowej aktywowane s przez mikrogen (MAPkk), hamuje szlaki sygnalizacji w komórce. Wczesny okres zaka|enia : maBe st|enie LF hamuje wydzielanie mediatorów zapalnych (tj. NO, IL-1, IL-6, TNF2) co opóznia odpowiedz immunologiczn. Pózny okres zaka|enia : du|e st|enie LF powoduje liz makrofagów i gwaBtowne uwolnienie NO, IL-1, TNF2, co daje objawy pot|nego wstrzsu septycznego i w konsekwencji zgon. EF : hamowanie wydzielania cytokin pozapalnych, hamowanie zdolno[ci fagocytarnych makrofagów, hamowanie wybuchu tlenowego. DROGI ZAKA{ENIA : 1. KONTAKT BEZPOZREDNI : (od zaka|onych zwierzt , ich miso, skóra, ko[ci). Ma posta skórn, czarna krosta  95%. Okres inkubacji : 1 -2 dni (powstaje swdzcy guzek, pózniej pcherzyk, bezbolesne owrzodzenie o [rednicy 1 -3 cm ze stref martwicy w [rodku. Powikszeniu ulega okolica wzBów chBonnych, gorczka. Zmiertelno[ (nie leczonych) 20%, leczonych 1% . 2. DROGA WZIEWNA : zara|enie przetrwalnikami ( w liczbie ok. 8000  10 000). Posta pBucna rozpoczyna si od sfagocytowania przetrwalnika przez makrofaga, który trafia dalej do wzBów chBonnych [ródpiersiowych, tam powstaj formy wegetatywne z otoczk, wydzielajce toksyny, wywoBuj martwic wzBów chBonnych. Dostajc si do krwi bakterie docieraj do okolicznych tkanek (posocznica), okres inkubacji : 1  6  60 dni. I faza zaka|enia : * objawy grypowe II faza zaka|enia : * zaburzenia oddychania * krwotoki * zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych * wstrzs Zmiertelno[ przypadków nie leczonych 100%, pózne leczenie (pózniej ni| 48 godzin od pierwszego objawu) - 95%. Preparat z krwi ujawnia obecno[ laseczki (jedyny przypadek). 3. DROGA POKARMOWA : spo|ycie zaka|onego misa. Jest to posta gardBowa lub jelitowa. Okres inkubacji ok. 7 dni. Objawia si utrat apetytu, nudno[ciami, bólem brzuch, gorczk, krwawymi wymiotami, obfit krwaw biegunk (objaw martwicy jelita). Zmiertelno[ przypadków nie leczonych 20% 60%, i mimo leczenia nadal 40%. 14 Laseczka wglika wytwarza du| ilo[ enzymów (m. in. proteazy) i std s szeroko wykorzystywane w przemy[le. DIAGNOSTYKA : 1. WYIZOLOWANIE ZARAZKA : Preparat barwiony metod Grama na Gram(+) z ujawnion otoczk. hodowla wzrasta na agarze krwawym, ale nie daje hemolizy, na po|ywce Mac Conkey a nie wzrasta w ogóle. Szczepy wra|liwe na penicylin (mo|na go w sposób sztuczny uodporni na penicylin (broD biologiczna), szczepy s wra|liwe na faga ³. Hodowla ro[nie w postaci  gBowy meduzy . 2. IMMUNOHISTOCHEMICZNE ZNAKOWANIE ZARAZKA : U|ywa si przeciwciaB monoklinalnych przeciwko wielocukrowi [ciany komórkowej (galaktozo N- acyloglukozamina) 3. UJAWNIENIE DNA ZARAZKA : Jest to BaDcuchowa reakcja polimerazy. Jest to najszybsza metoda ujawniania wglika. 4. SEROLOGIA : Przy u|yciu przeciwciaB (przeciw) anty-PA lub anty-LF (ELISA, IHA) LECZENIE : Penicylina : Penicylina ³, Amoksycylina Tetracyklina : Deoksycyklina Fluorochinolony : Ofloksacyna, cyprofloksacyna (najkrótszy okres u|ywania tego leku to 1 miesic, co powoduje wybicie flory bakteryjnej, a sam lek ma dziaBanie uboczne) SZCZEPIONKA : 1. Szczepionka dla zwierzt : |ywe, bezotoczkowe komórki szczepu Stern, zawiesina przetrwalników szczepu Stern a. 2. Szczepionka rekombinowana : antygen ochronny PA wszczepiony Eschericha coli. 3. Szczepionka AVA : bezkomórkowy przescz bezotoczkowego szczepu absorbowany na wodorotlenku glinu - Al(OH)3. Po|ywka bezbiaBkowa, w warunkach mikroaerobowych, powoduje zwikszenie PA. Szczepionka daje odporno[ zarówno humoraln, jak i komórkow w 95%. Trzeba j powtarza co rok. Regularnym szczepieniom poddawani s tylko |oBnierze USA. 15 WIRUSY Zaliczane s do mikrobiologii, ale nie s to organizmy |ywe. Jest to czstka zawierajca materiaB genetyczny i niektóre enzymy, które s potrzebne do replikacji wirusa. osBonka (nie myli z bakteryjn otoczk !!!) zbudowana jest z lipidów, pochodzcych z komórek gospodarza, i glikolipidów, które wirus tworzy sobie sam. KSZTAAT : * dwudziesto[cian (symetria ikozahedralna) * zwinita spirala WIELKOZ : Wyra|ona w nanometrach (10 do 3). Tak maBe rozmiary pozwol wirusowi bytowa nawet w komórkach bakteryjnych. MaBe : 50 nm Zrednie : 50 nm  150 nm Du|e : powy|ej 150 nm Wirusy mog by : wtrobowe  hepatotropowe uBadu nerwowego  neurotropowe dróg oddechowych  pneumotropowe jelitowe  enterotropowe inne 16 SYSTEMATYKA Wirusy mo|na podzieli ze wzgldu na : I. rodzaj materiaBu genetycznego - DNA wirusy - RNA wirusy II. sposób replikacji - RNA wirusy * polarne dodatnio (RNA = mRNA) * polarne ujemnie (RNA musi by zamieniony na mRNA) III. ksztaBt genomu - genom kulisty - genom paBeczkowaty (pojedynczy, podwójny) JEDNONICIOWE DNA : Rodzina : Parvoviridae (wirusy B16 dawne, B19, powodujce ostr wysypk u dzieci) ODWROTNA TRANSKRYPTAZA : Rodzina : Hepatovirus  DNA wirusy wirusowego zapalenia wtroby (WZW B) Rodzina : Retroviridae  RNA wirusy, ludzki wirus upo[ledzenia odporno[ci (AIDS) DWUNICIOWE RNA : Rodzina : Reoviridae JEDNONICIOWE RNA : pozostaBe rodziny TRANSKRYPCJA I TRANSDUKCJA m RNA (polarne dodatnio) polimeraza translacja biaBko translacja biaBko kapsyd 17 RNA (polarno[ ujemna) enzymy doprowadzajce do odwrotnej polarno[ci m RNA translacja biaBko odwrotna RNA DNA mRNA translacja biaBko transkryptaza Pojedyncza czstka wirusa to WIRON. ZAKA{ENIA WIRUSOWE : I. Zanim wirus osignie komórki docelowe, w miejscu wniknicia namna|a si, tworzy olbrzymi ilo[ kopii, pózniej dopiero zaka|enie rozprzestrzenia si po caBym organizmie. Wraz z krwi osiga komórki docelowe np. wirus grypy, przenoszcy si drog kropelkow, na pocztku zaka|enia namna|a si w jamie nosowej powodujc nie|yt nosa, dopiero pózniej z krwi rozprzestrzenia si na caBy organizm. Miejsce namno|enia to miejsce wniknicia. II. Wniknicie do komórki Wirus pozbywa si osBonki (zostaje na zewntrz), do komórki wnika sam kapsyd lub tylko materiaB genetyczny. Je[li do komórki wniknB kapsyd, ulega on teraz odpBaszczeniu, a je[li wniknB sam kwas nukleinowy rozpoczyna si replikacja. Powstaj biaBka wirusa, nastpuje odtworzenie czstek wirusa. Gdy komórka ulegnie lizie (na skutek zaka|enia), wirusy przechodz do otaczajcych komórek. Podczas przechodzenia wirusa przez bBon komórkow, wirus zabiera sobie lipidy komórkowe, tworzc sobie osBonk. Fakt, |e wirusy maj lipidy bBonowe jest uBatwieniem w pózniejszym Bczeniu si wirusa z bBon komórkow  fuzja. Wirus Bczy si z komórk docelow przy pomocy receptora CD4, CCRS. III. MateriaB genetyczny wirusa zostaje sklejony z DNA gospodarza, przy pomocy enzymu integrazy. Powstaje pro-wirus (wszczepienie DNA wirusa w BaDcuch genetyczny gospodarza). Gdy komórka dzieli si pro-wirus zostaje przekazany dalej do komórek potomnych  np. wirus opryszczki integraza s to enzymy, które odwrotna transkryptaza wirus musi nosi ze sob, proteaza bo nie ma ich w komórce 18 Proteaza, enzym rozcinajcy wizania biaBkowe s obecne w komórce, ale nie s odpowiednie dla wirusa. Wirusowe proteazy rozcinaj biaBka tak aby powstaB kapsyd. Proces replikacji wirusa trwa od kilku (6) do kilkunastu godzin. Jedna komórka tworzy do kilku milionów klonów. MODELE ZAKA{ENIA 1. W 90% przypadków zaka|eD wirusowych dochodzi do ostrego stanu zapalnego, a potem mo|e doj[ do samowyleczenia. Najcz[ciej s to zaka|enia ukBadu oddechowego i pokarmowego. 2. Powstaje okres ostrej choroby, bez eliminacji wirusa z organizmu. Przej[cie choroby ostrej w przewlekB lub chory staje si bezobjawowym nosicielem (HBV) 3. Zaka|enia bezobjawowe, gdy dochodzi do zaka|enia, ale nie ma postaci ostrej tylko posta przewlekBa nieostra (HBV). Wirusy s wykrywane przypadkowo, czasem za pózno. Powstaj zwBóknienia, rozwija si rak. ODPOWIEDy PRZECIWKO WIRUSOWI - humoralna - powstaj przeciwciaBa neutralizujce, Bczce si z adhezynami - komórkowa  komórki NK, limfocyty Tc, rozpoznaj komórki zaka|one i niszcz je zanim dojdzie do replikacji. PrzeciwciaBa musz rozpozna i zniszczy wirusa zanim wejdzie do komórki bo przeciwciaBo do komórki wej[ nie mo|e. - w przypadku zaka|enia niektórymi wirusami jest grupa przeciwciaB, która nasila objawy zaka|enia (np. HIV) - przeciwciaBa nie dziaBajce ochronnie, ale majce znaczenie podczas wykrywania zaka|enia wirusowego, pojawiaj si np. podczas zaka|enia HCV SZCZEPIONKA S dwie metody szczepienia : - wirusami zabitymi - szczepionka z wirusów inaktywowanych. Po szczepieniu pojawiaj si tylko przeciwciaBa. - wirusami |ywymi - szczepionka z wirusów atenuowanych. WywoBuje odpowiedz komórkow i humoraln, aktywacja komórek i produkcja przeciwciaB. Inaktywowanie wirusa nastpuje przy pomocy formaliny lub ²-propiolaktarem. 19 NAJCZSTSZE SZCZEPIONKI : " ospa prawdziwa * szczepionka atenuowana " nagminne pora|enie dziecice * szczepionka atenuowana (choroba Heinego-Medina) lub inaktywowana " nagminne zapalenie przyusznic * szczepionka atenuowana ([winka) " ró|yczka * szczepionka atenuowana " odra * szczepionka atenuowana " grypa * szczepionka inaktywowana " w[cieklizna * szczepionka inaktywowana  jedyna szczepionka podawana terapeutycznie nie profilaktycznie " |óBta febra * szczepionka atenuowana " wirusowe zapalenia wtroby * szczepionka inaktywowana typu A " wirusowe zapalenie wtroby * antygen powierzchniowy typu B wirusa wirusowego zapalenia wtroby typu B " egipskie kleszczowe zapalenie * szczepionka inaktywowana mózgu Wirus atenuowany u|ywany w szczepionkach jest znacznieskuteczniejszy i daje lepsz odporno[. Mo|e on odzyska swoj aktywno[, wywoBujc zapalenie. Podobnie jak w przypadku bakterii wirusy mutuj, do mutacji dochodzi znacznie cz[ciej, najczstsze w przypadku retrowirusów (przy przepisywaniu RNA na DNA). Leczenie prowadzi do selekcji. LEKI : Po przechorowaniu wirusa chowa si najcz[ciej w wzBach chBonnych, uaktywniajc si Znowu, gdy dojdzie do obni|enia odporno[ci organizmu gospodarza. Najcz[ciej stosuje si : ACYKLOWIR GANCYKLOWIR FANCYKLOWIR hamuj syntez DNA VALMOCYKLOWIR CYTOZABINA ZANIWIDYNA - hamuje syntez RNA RYNANTYDYNA hamuje proces replikacji, ANTOKTYDYNA powstawanie kapsydu i dojrzewania wirusa 20 Obecnie próbuje si do terapii wBczy preparaty z interferonu. WIRUS HIV Wirus pokazaB si po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych. AfrykaDskich przypadków nie opisano. S dwa typy wirusa : Typ I  reszta [wiata Typ II  Afryka (obecnie na skutek migracji wirus zaczyna si rozprzestrzenia w Europie, Azji) Pochodzenie wirusa : Szympans Morgaba szara (Pan troglodytes) (Cereocebus atu) Typy HIV  1 HIV - 2 Grupy M O N (major) (outher) (new) Podtypy A  1 Zaka|enie nastpuje poprzez : - stosunki seksualne - kontakt z krwi (rany) - wszczepienie wirusa przy transfuzji lub transplantacji - drog pionow : matka  dziecko (poród) 21 Wirus ma ksztaBt kulki o [rednicy 100 nm. RNA : s to dwie takie same nici RNA (podwójna ni) dlatego HIV jest jednoniciowy RdzeD : zbudowany jest z biaBka p24 Kapsyd : zbudowany jest z biaBka p17 OsBonka : zbudowana jest z ludzkich lipidów bBony komórkowej Glikoproteina : skBada si z dwóch cz[ci gp 41 gp120 gp 60 Enzymy : odwrotna transkryptaza, integryna (wBczenie DNA wirusa do DNA gospodarza), proteza (sklejenie i obróbka powstaBych biaBek wirusowych tak aby powstaB kapsyd). Po wtargniciu wirusa do organizmu, szuka on komórek, które maj dla niego receptor : - CD4 (limfocyty T) - ceramid galaktozowy (Cyd C) (na komórkach nerwowych) lub koreceptor - receptor dla chemokin : receptor - ± chemokiny CXC CXCR 1 - 5 - ² chemokiny CC CCR 1 - 9 - ³ chemokiny C CR  1 - ´ chemokiny CXXXC (CX3C) CXXXCR 1 22 Wirus HIV mo|e by : - T- tropowy ( X4, SI) Bczy si z receptorem CD4 na limfocytach T CD4+ i koreceptorem CXCR4 (fuzyna) - M- tropowy (R5, NSI) Bczy si z makrofagami i monocytami oraz koreceptorem CCR5, CCR3 - dwutropowy (R5 X4) Bczy si z makrofagami i limfocytami, koreceptory CXCR4, CCR5, CCR3, CCR2 Taka osoba jest zaka|ona, ale nie choruje, osoba ta ma uszkodzony receptor dla chemokin, wic peptyzacja wirusa nie mo|e zaj[ i wirus nie wywoBa objawów AIDS. ZAKA{ENIE : 1) gp120 wi|e si z gBównym receptorem CD4 2) HIV Bczy si z koreceptorami, fuzja osBonki wirusa z bBon komórkow 3) RdzeD wnika do komórki 4) Uwolnienie wirusa RNA, odwrotn transkryptaz, protez i integraz 5) Odwrotna transkrypcja  produkuje DNA 6) Ni DNA zostaje podwojona 7) DNA powstaBego prowirusa wBcza si w genom ludzki 8) W procesie transkrypcji tworzy si RNA i mRNA, z którego skBada si nowy kapsyd 9) Kapsyd otacza RNA wirusa. Tak powstaBy nowy wirus odrywa si od komórki pczkujc i zabierajc ze sob fragment bBony, z której zbuduje sobie osBonk. U osoby zaka|onej dziennie powstaje ok. 100.000.000.000 nowych wirusów, sam jednak proces powstawania nowego wirusa trwa 2,5 dnia. Gdy poziom wirusa ulegnie zmniejszeniu czsteczki wirusa  chowaj si do komórek np. limfocytów pamici i tam mog prze|y bardzo dBugo nie wywoBujc zaka|enia  rezerwuar wirusa. Je|eli zwikszy si populacja wirusa zmniejszy si populacja limfocytów CD4  ukBad odporno[ciowy zacznie stopniowo sBabn, zamiera. 23 OKRESY ZAKA{ENIA : 1. okres utajenia (brak objawów) 2. ostra choroba retrowirusowa (do 6 tygodni) W surowicy zaka|onego pojawiaj si przeciwciaBa anty gp120 i anty p24 (metoda immunoblottingu potrafi wykry przeciwciaBa na wszystkie antygeny HIV). Reakcja przeciwciaB z antygenem, powstawanie kompleksu antygen - przeciwciaBo powoduje wystpienie objawów grypowych (ból gBowy, mi[ni, stawów, brak Baknienia). Rozbudzona odpowiedz immunologiczna powoduje powikszenie wzBów chBonnych. Powikszone wzBy i objawy grypowe daj obraz przypominajcy mononukleoz zakazn, doBcza si do tego candydoza jamy ustnej, wysypka, owrzodzenie. Ostra choroba retrowirusowa pojawia si u 50  70% zaka|onych. Pojawiaj si objawy neurologiczne, wirus atakuje komórki nerwowe, przyniesione przez makrofagi wdrujce. Rzadki objaw : choroba Guillaina  Barryego, ostra mielopatia, akontyczna miopatia. 3. DBugi okres utajenia, gdy ukBad odporno[ciowy zaczB si broni. Im bardziej jest on wydolny tym dBu|ej trwa ten okres. 4. DBugotrwaBa walka ukBadu odporno[ciowego z wirusem powoduje przetrwaBe powikszenie wzBów chBonnych. 5. Okres pre AIDS  okres wyczerpania. UkBad odporno[ciowy jest wyczerpany : - uogólnione powikszenie wzBów chBonnych - gorczka i stany podgorczkowe (> 38° C ) (dBu|ej ni| miesic) - utrata masy ciaBa (wicej ni| 10% pierwotnej masy ciaBa) - wzmo|ona potliwo[ w nocy - znaczne wyczerpanie psychiczne i fizyczne - biegunka (dBu|sza ni| miesic) 6. PeBnoobjawowy AIDS - zaka|enia oportunistyczne : uogólnione zaka|enia  opryszczk ( na caBym ciele wirusem cytomegalii, grzybice, robaczyce, zaka|enia pierwotniakowi, zaka|enia Herpes simplex typ 8 powodujcym misaka Kaposhiego) Zaka|enia oportunistyczne zarazkiem, który nigdy nie wywoBuje zaka|enia u czBowieka z prawidBowo dziaBajcym ukBadem odporno[ciowym. - choroby nowotworowe  chBoniaki i raki - zaka|enia ukBadu nerwowego  neuropatie, nowotwory, zapalenia opon mózgowo  rdzeniowych, zapalenie mózgu 24 Liczba limfocytów Ostra choroba Stadium PeBnoobjawowy T4 we krwi retrowirusowa [rodkowe AIDS : 500/mm³(: 29%) A1 B1 C1 200  499/mm³ B2 C2 A2 (14  28%) 9 200/mm³ (9 14%) A3 B3 C3 LEKI : 1. Nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy Odwrotna transkryptaza nie rozpoznaje czy to jest prawdziwy nukleotyd czy sztuczny i wbudowuje go do DNA, co hamuje nastpne procesy. (Abakavir, Dideoksyinozyna, Zydavirydyna) 2. Nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (Newirpina, Delwirdyna, Efaviren) 3. Inhibitory proteaz (hamuje powstawanie kapsydu, maja najwicej efektów ubocznych, tak |e chory sam je odstawia) Leki maj wpBywa na ukBad czerwonokrwinkowy wic trzeba podawa erytropoetyn. Oporno[ wirusa na leki pojawia si bardzo szybko (du|a ilo[ mutacji przy przepisywaniu RNA na DNA). Z reguBy leki podaje si w kombinacji po trzy lub pi, w celu zmniejszenia prawdopodobieDstwa wystpienia oporno[ci. REZERWUAR WIRUSA : I. limfocyty pamici (dBugo |yjce, genom wirusa jako DNA <profag> jest zintegrowany z genomem komórki) II. makrofagi III. komórki dendrytyczne grudek chBonnych SZCZEPIONKA : 1. INAKTYWOWANY WIRUS  jest bezpieczna immunologicznie, ale jest trudna do uzyskania, sBabo aktywuje powstawanie przeciwciaB, a odpowiedz komórkowa prawie niepobudzona 2. PODJEDNOSTKOWA Z ATENUOWANYMI WEKTORAMI  Salmonella typhi  indukuje powstawanie przeciwciaB neutralizujcych i limfocytów Tc reagujcych krzy|owo z wieloma podtypami. 3. PODJEDNOSTKOWA gp120, gp160 indukuje powstawanie przeciwciaB 25 makrolizujcych swoistych dla podtypu oraz proliferacji limfocytów CD4+. Nie indukuje powstania odpowiedzi komórkowej limfocytów Tc. DIAGNOSTYKA : PrzeciwciaBa powstaj po 6 tygodniach (anty p24 i anty gp120) mo|liwe do wykrycia metod immunoenzymatyczn. W przypadku dwóch wyników dodatnich (badanie wykonuje si dwukrotnie), przeprowadza si badanie metod immunoblottingu, która wykrywa wszystkie klasy przeciwciaB na antygeny wirusa HIV (pokazanie klas antygenów, z którymi reaguje surowica badanego). Wyniki przed 6 tygodniem od prawdopodobnego zaka|enia uzyskuje si szukajc biaBka p24 lub RNA wirusa we krwi badanego (badanie dzieci matek z HIV). ZAKA{ENIA SZPITALNE : Przez zaka|enia szpitalne rozumie si zaka|enia, które nastpiBy w szpitalu i ujawniBy si w okresie pobytu w szpitalu lub po jego opuszczeniu (WZW  dBugi okres wylgania si choroby) i zostaBo spowodowane przez udokumentowany epidemicznie czynnik chorobotwórczy pochodzcy od innego chorego lub pracowników szpitala, przez endogenny czynnik zakazny. ENDOGENNE  szczepy szpitalne ZAKA{ENIA SZPITALNE EGZOGENNE  flora fizjologiczna chorego (wra|liwa na antybiotyki (oporna na antybiotyki i [rodki dezynfekcyjne) [rodki dezynfekcyjne) Szczepy : Klebsiella pneumoniae szczepy ESBL+ MRSA+ (gronkowiec zBocisty oporny na metycylin). Metycylina nie jest rozkBadana przez ²  laktamazy. MRSA gronkowce wykorzystuj PBP  biaBka nie wi|ce si z penicylin. MRSE  gronkowiec naskórkowy oporny na metycylin. Szczepy oporne na metycylin s oporne na wszystkie ²- laktamazy. Na penicylinaz s oporne karbapenemy. Do wewntrz szpitalnych zaka|eD flor oportunistyczn dochodzi gBównie w przypadku leczenia nowotworów, w stanach immunosupresyjnych. 26 DROGI PRZEKAZYWANIA ZAKA{ENIA DROGA PERSONEL MEDYCZNY RCE !!! BEZPOZREDNIA DROGA WEKTOR (NIEO{YWIONY) POZCIEL, KLAMKI, POZREDNIA SZAFKI, ZABAWKI POWIETRZE KURZ, PYA, ZAUSZCZAJCY SI NASKÓREK KROPELKOWA POKARMOWA CZYNNIKI RYZYKA : * zale|ne od chorego  wiek (starcy, noworodki), choroba podstawowa (rodzaj oddziaBu szpitalnego, czas pobytu) choroba wspóBistniejca (cukrzyca, niewydolno[ nerek, choroby wtroby) stan odporno[ci * zale|ne od postpowania leczniczego  inwazyjne techniki diagnostyczne, lecznicze przerwanie cigBo[ci tkanek, wszczepienie sztucznych materiaBów, antybiotykoterapia  selekcja szczepów opornych * zale|ne od zarazka  rodzaj zarazka, zjadliwo[, zarazliwo[, wra|liwo[ na leki CZYNNIKI ETIOLOGICZNE : - bakterie (najczstsze zaka|enia) - wirusy (najci|sze zaka|enia) - grzyby - pierwotniaki - priony ZAKA{ENIA NOWORODKÓW : 1. zapalenie pBuc  najczstsza przyczyna zgonów 2. zapalenie spojówek 27 3. zapalenie ucha [rodkowego 4. zaka|enia dróg moczowych 5. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 6. zapalenie ko[ci 7. posocznica ZGONY 8. martwica zapalna jelit BAKTERIE : - paciorkowce z grupy B (Streptococcus agalactiae) - Escherichia coli - Staphylococcus aureus - Staphylococcus - koagulozoczynny - Pseudomonas aeruginosa - Klebsiela spp. - Enterobacter spp. - bakterie beztlenowe (Clostridium difficile) - chlamydie, Mycoplazma PaBeczka ropy bBkitnej (Pseudomonas aeruginosa) jest szczepem wybitnie szpitalnym. Do populacji ludzkiej przeszBa z ro[lin. Jest z reguBy oporna na antybiotyki. Paciorkowce z grupy B (bezmleczno[ci)  jeden z elementów flory bakteryjnej pochwy WIRUSY : - opryszczki - cytomegali - ró|yczki - enterowirus - ECHO - Coxaetic GRZYBY : - Candida albicans - Candida spp. ZAKA{ENIA UKAADU ODDECHOWEGO : BAKTERIE : - gronkowiec koagulozododatni - Hemophilus influenzae - Bronhonella catarrhae - Pseudomonas aeruginosa - Klebiella - Enterobacter 28 - Serrata - Enterobacteriacae WIRUSY : - grypy - RSV (respiratory system virus) GRZYBY : - Candida spp. - Aspergillus ZAKA{ENIA DRÓG MOCZOWYCH : 70% zaka|eD bezobjawowo zwalczanie zaka|enia 30% zaka|eD bezobjawowo objawowe 60% zaka|eD to Gram ujemne paBeczki  Escherichia coli, Enterobacteriacae, Pseudomonas aeruginosa, 25% zaka|eD to Gram dodatnie ziarenkowce  Enterokoki i gronkowce koagulozoujemne 13% zaka|eD to : Candida ZAKA{ENIA POOPERACYJNE : - przed zabiegiem (zle odka|ony) - po zabiegu (zle opatrywany) - w trakcie zabiegu (zle odczyszczona sala) Flora egzogenna staje si flor endogenn. Flora egzogenna : * Gronkowiec zBocisty * Pseudomonas aeruginosa * Enterobacteriacae * Enterokoki Flora endogenna : * gronkowiec koagulozoczynny * gronkowiec zBocisty * Enterococcus * Enterobacteriacae (beztlenowce) ZAKA{ENIE KRWI Bakteriemia (bakterie we krwi)  bez objawów posocznica (bakterie i ich toksyny we krwi)  objawy bakteriemii : wstrzs septyczny (goraczka, spadek ci[nienia, leukopenia, hipoglikemia, rozsiane wykrzepianie 29 wewntrznaczyniowe DIC)  zespóB niewydolno[ci wielonarzdowej (spowodowany gBównie wykrzepianiem) Endotoksyna bakteryjna jest czynnikiem aktywujcym cytokiny prozapalne (IL-1, IL-8, IL-6, TNF2, PAF) BAKTERIE : Gronkowiec koagulozoo|ywiony i zBocisty (MRSA, MRC S) 10% Enterococcus 30% PaBeczki Gram ujemne 20-40% Pseudomonas aeruginosa Kliebsiella Serrata GRZYBY : Candida WIRUSY : Zapalenie wtroby typu B i C. Populacja ludzka jest szczepiona na HBV ale nie na HCV. Wirus HCV przenosi si podobnie jak HIV. Podawanie INF2 daje efekty Tylko u 25% chorych, ale po pewnym czasie objawy choroby wracaj. ZAKA{ENIA PRIONAMI - oporne na temperatur (autoklawy powinny by ustawione na 2 atmosfery i temperatur ponad 130°C ) Zaka|enia szpitalne : * zabiegi neurochirurgiczne * EEG stereoskopowe * przeszczep rogówki, opony twardej * podawanie gonadotropiny Obecnie nie ma to ju| znaczenia, * podawanie GH poniewa| gonadotropiny i GH nie uzyskuje si ju| z przysadek osób zmarBych. Priony s czynnikami etiologicznymi encefalopatii. W prionach nie ma kwasu nukleinowego. S to czstki biaBkowe, podobne do ludzkiego biaBka - ró|ni si Od niego tylko budow przestrzenn (prawidBowe biaBko ma ksztaBt helisy ±, a priony maj konformacj harmonijki ²). Prp  biaBko prawidBowe, komórkowe, wchodzi w skBad bBony komórkowej tzw. biaBko C. Prp sc (scrapie) biaBko nieprawidBowe w ksztaBcie harmonijki ². BiaBko to jest niewra|liwe na proteazy i temperatur. Ulega denaturacji w temperaturze powy|ej 132°C - 134°C. Priony dostajc si do komórki (poprzez Bczenie si z biaBkiem Prp) powoduj przej[cie pozostaBych biaBek prawidBowych w Prp sc. OddziaBuj równie| na lizosomy. 30 Te uwalniajc swoje enzymy proteolityczne i powoduj rozkBad komórki- komórka zanika. Tkanka ma struktur gbczast (std choroba pionowa to Encefalopatia gbczasta transmisyjna, czyli zanikajca i zakazna). Choroba Creutzfeldta  Jakoba dotyczy gBównie ludzi starszych. Nowy wariant choroby Creutzfeldta  Jakoba szybciej si rozwija i jest zakazny i dotyczy ludzi mBodych. PowstaBe encefalopatie s rodzinne, zwizane z okre[lonymi mutacjami - choroby dziedziczne. BiaBko zmutowane jest jednocze[nie biaBkiem chorobotwórczym  [miertelna dziedziczna bezsenno[. Gdy biaBko mutuje si samoistnie, mutacja jest spontaniczna powstaje choroba: [miertelna sporadyczna bezsenno[. Ogólnie choroby pionowe mo|na podzieli wedBug mechanizmu powstawania: * zakazne : choroba Creutzfeldta  Jakoba * dziedziczne : [miertelna dziedziczna bezsenno[ * sporadyczne : [miertelna sporadyczna bezsenno[ Pierwsz poznan chorob prionow czBowieka byBa choroba Kuru wystpujca tylko u czBonków plemienia Fove na Papui  Nowej Gwinei (BczyBa si z kanibalizmem) CHOROBY ODZWIERZCE PRIONOWE : * scrapie  kozy  rzucawka, trzsawka * transmisyjna encefalopatia norek * przewlekBa choroba wyniszczajca jeleni i Bosi * encefalopatia gbczasta bydBa * encefalopatia gbczasta kotów * encefalopatia egzotycznych kopytnych Choroby prionowe nie powoduj odczynu zapalnego ani produkcji przeciwciaB (biaBko prionowe jest takie jak prawidBowe tylko ma inna konformacj ). CHOROBY BAKTERYJNE ODZWIERZCE : 1. BRUCELOZA  wywoBana przez Brucella abortus, B. suis, B. canis. Zaka|enia poprzez kontakt ze zwierzciem domowym (bydBo). Dostaje si poprzez skór, bBon [luzow, drogi oddechowe, spo|ycie zaka|onego misa. 2. BORELIOZA Z LYME  wywoBuje Borellia bargdorferi, przenoszone przez kleszcze. Pierwszym objawem jest rumieD wdrujcy (zarazki znajduj si w pobli|u miejsca wkBucia si kleszcza). Pózniej krtki rozpraszaj si po caBym organizmie. Objawy s nieswoiste, podstaw diagnozy jest wywiad i immunodiagnostyka. 31 3. WGLIK 4. LEPTOSPIROZY  wywoBywany przez Leptospira interrogans, który wnika przez skór. Przenoszony przez krowy, owce, [winie. 5. RIKETSIOZY  Rickettsia. Zarazek przenoszony przez pchBy, kleszcze, roztocza powoduje dur plamisty. 6. GORCZKA Q  Coxiella, przenoszona przez kleszcze. 7. GORCZKA PAPUZIA (PTASIA)  Chlamydia psittaci, bytuje na ptakach domowych. Zaka|enie poprzez kontakt (inhalacja) ptasich odchodów zara|onych Chlamydia. 8. CHOROBA KOCIEGO PAZURA  wywoBuje Bartonella henselae, przenoszona przez koty (zadrapanie, ugryzienie). W chorobie pojawiaj si rany, przetoki, ale ulega samowyleczeniu. 9. NOSACIZNA  Pseudomonas maleli przenoszone przez zwierzta nieparzystokopytne, miso|erne. Zarazek wnika drog kropelkow lub przez skór. 10. D{UMA  wywoBuje Yersinia pestis, któr przenosz gryzonie  szczury, a wBa[ciwie pchBy na nich |yjce, w momencie [mierci szczura pchBy przeskakuj na inne zwierz bdce w pobli|u. D|uma mo|e si przenosi równie| drog kropelkow. 11. RÓ{YCA  Erysipelothrix rhusiopathiae przenoszony przez krowy, owce, [winie, drób, ryby i maBe skorupiaki, wnikaj przez uszkodzon skór, kontakt bezpo[redni z zara|onymi produktami. 12. TULAREMIA  Francisella tularensis ( choroba zajcza ) przenoszona przez kleszcze |yjce na dzikich ssakach. Zarazek wnika przez uszkodzon skór. 13. LISTERIOZA  Listeria monocytogenes, powstaje poprzez zjedzenie zaka|onej krowy, owcy, drobiu. WywoBuje zatrucie pokarmowe, które pozostawia nosicielstwo. U kobiet |yj gBównie w pochwie, i stamtd mog dosta si do pBodu powodujc zgon, lub u noworodka wywoBa zapalenie pBuc i zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych. 32 ZATRUCIA POKARMOWE Nie wszystkie zatrucia pokarmowe s czynnikiem dziaBania toksyn bakteryjnych. Wikszo[ przypadków spowodowana jest przez wirusy, wnikajce do erytrocytów niszczc je. GBównym objawem zatrucia jest biegunka. Sama biegunka nie jest niczym groznym i u osoby sprawnej immunologicznie przechodzi samoistnie. Jednak biegunka prowadzi do odwodnienia, dlatego konieczne jest podawanie choremu pBynów. Odwodnienie cignie za sob postpujce uszkodzenie narzdów. Biegunka jest najczstsz przyczyn [mierci maBych dzieci i noworodków  gBównie wywoBana przez Rotavirus. Zaka|enie nastpuje drog fekalnooraln. Opracowana jest szczepionka. U noworodków biegunka mo|e by objawem wirusowych chorób ukBadu oddechowego. Inne wirusy wywoBujce zatrucie pokarmowe : - Caliaviridae wirus Norfolk - Rotaviridae - Astroviridae Astrovirus - Adenoviridae mastadenovirus Bakterie : Bakterie wywoBuj zatrucie pokarmowe dwoma sposobami : - wydzielaj enterotoksyn w pokarmie, w którym si znajduj  spo|ycie toksyny, objawy mog wystpi ju| po 1 godzinie - bakterie, w jelicie cienkim, wnikaj do enterocytów i w nich wywoBuj zmiany chorobowe Bakterie : * Clostridium botulinum  toksyna (botulina) wywoBuje pora|enie mi[ni, pierwsze s mi[nie gaBek ocznych  objaw podwójnego widzenia. * Staphylococcus aureus  enterotoksyna oporna na gotowanie * Salmonella  nie ma toksyny * Bacillus cerens  2 toksyny, objawy zale| od rodzaju toksyny : wymiotna i biegunkowa * Shigella  toksyna czerwonkowa * Yersinia enterocolica * Vibrio parahemoliticus * Clostridium perfringens  toksyna dostaje si drog doustn * Campylobacter * Plesiomonas maj enterotoksyny, ale rzadko * Shigelloides s izolowane w przypadku zatrucia * Aeromonas pokarmowego * Eschericha coli Toksyna Shigella, czerwonkowa mo|e przej[ do Escherichia coli sprawiajc, |e ten szczep staje si patogenny. Escherichia coli jest ogólnie drobnoustrojem po|ytecznym dla czBowieka, produkuje witaminy (B, C, K), chroni czBowieka przed 33 nadmiernym rozprzestrzenianiem si w jelicie innych patogenów  poprzez bakteriocyny. Escherichia coli staje si chorobotwórcza dopiero, gdy zdobdzie geny na toksyny. SZCZEPY PATOGENNE ESCHERICHIA COLI : * EHEC  przylega do enterocytów, wytwarza toksyn czerwonki (od Shigella) powoduje krwotoczne zapalenie jelita, zespóB hemolityczno  mocznicowy * EPEC  niszcz rbek szczoteczkowy po przylgniciu do enterocyta (nauczyBy si od Salmonella) * ETEC  wytwarzaj toksyn ciepBostaB i ciepBochwiejn (Vibrio cholerae - biegunka podró|nych) * EIEC - toksyna * EAEC  (EAAg EC)  przylegaj do enterocytów, wymagaj produkcji [luzu, tworz agregaty, wywoBuj biegunki (szczepy nteroagregujce) * DAEC  (rozsiane przyleganie) szczepy, które wywoBuj biegunki, ale mechanizm jest nieznany Ka|dy szczep E.coli ma odrbn budow antygenow (antygen somatyczny i rzskowy). OBJAWY ZATRUCIA POKARMOWEGO : * 1  6 godz. nudno[ci, wymioty, bóle brzuch, uczucie wyczerpania - Staphylococcus aureus, toksyna wymiotna Bacillus cerens * 8  16 godz. nudno[ci, wymioty, kurcze brzucha, biegunka- wirusy, toksyna biegunkowa Bacillus cerens, wymioty ju| po 6 godz. * 2  36 godz. objawy typowe dla zatrucia pokarmowego  Clostridium perfringens, Bacillus cerens, Enterococcus faecalis et faecium * 12  74 godz. biegunka krwawa  Salmonella, Shigella, E.coli, Vibrio, Yersenia, Aeromonas hydrophilus * 3  5 dni objawy zatrucia + objawy z górnych dróg oddechowych  wirusy * 2 godz  6 dni zawroty gBowy, podwójne widzenie, trudno[ci w poBykaniu, 34 utrudnione oddychanie, sucho[ w ustach  Clostridium botulinum. KONTROLA ZAKA{EC SZPITALNYCH : - zespóB i komitet kontroli zaka|eD szpitalnych - zespóB ds. szpitalnej profilaktyki antybiotykowej - laboratoria mikrobiologiczne - lekarze i pielgniarki Bcznikowe na oddziaBach ZADANIA ZESPOAU : * identyfikacja i kontrola przypadków zaka|eD szpitalnych * monitorowanie i rejestrowanie przypadków * likwidacja ognisk endemicznych zarazka * edukacja personelu * opracowanie procedur przeciwepidemicznych (standardy) dla ka|dego oddziaBu OGRANICZENIE PRZYPADKÓW ZAKA{EC SZPITALNYCH : - przestrzeganie procedur przez personel medyczny - szkolenie personelu - ocena epidemiologiczna nowych pacjentów i odpowiednie postpowanie (profilaktyczne wymazy z nosa, pochwy, odbytnicy) - ograniczenie liczby chorych do obowizujcych norm - ograniczenie czasu pobytu chorego w szpitalu do niezbdnego minimum - stosowanie antybiotyków zgodnie z zaleceniami zespoBu do spraw polityki antybiotykowej - kontrole nosicielstwa zarazka przez personel medyczny W przypadku zaka|enia personelu przez MRSA stosuje si ma[ kopiwcyn do przedsionka nosa. ©enalewajko@poczta.onet.pl©enalewajko@poczta.onet.pl©enalewajko@poczta.onet.pl 35

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mikrobiologia wykłady
Wykłady notatki
Wykład 4 NOTATKI
ZACHOWANIA PROSPOLECZNE WYKLADX NOTATKA
Mikrobiologia wykłady
Bankowość wykłady (notatki ze slajdów)
Rachunkowość zarządcza wykłady notatki
koncepcje zarządzania, część wykładu 5, 6, 7, 8 notatki
koncepcje zarządzania, wykład 1, 2, 3, 4, część wykładu 5 notatki najlepsza jakość
mikrobiologia wyklady

więcej podobnych podstron