plik


ÿþRo[liny uprawne WspóBczesny czBowiek ze swoj wiedz i nauk zatarB ju| granic midzy ro[linami uprawnymi, a pozostaBymi, które w wikszo[ci przypadków i tak s wykorzystywane przez czBowieka do ró|nych celów. CzBowiek zawsze nastawiaB si na wykorzystanie [wiata ro[linnego, jako podstawowego czynnika dostarczajcego mu [rodków od|ywczych w ró|nej postaci. Ro[liny uprawiane dla orzechów Czasznia maBpia  kru|yca  drzewo, owocem jest 27 x 23 cm z otworem do 18 cm jajowata torebka, która zawiera orzechy nazywane rajskimi, trójkanciaste, wielko[ci [liwki, smaczne zawierajce do 65% tBuszczu. Drzewipest orzechodajny  drzewo do 60 m wys., owoc do 15 cm [rednicy zawiera 3 4 kanciasto jajowate orzechy zwane ma[lanymi, zawierajcymi du|o tBuszczu, smaczne. Durian wBa[ciwy  do 40 m wys. drzewo, owoc misisty du|y do 30 cm dBug. o doskonaBym smaku mi|szu, zawiera nasiona smaczne, jadane, jak kasztany jadalne. Kasztan amerykaDski  drzewo do 30 m wys., orzechy smaczne 2 3 w kolczastej okrywie owocu. Kasztan jadalny  drzewo do 25 m wys., orzechy zwane kasztanami zawieraj do 60% skrobi, cukry i tBuszcze, s bardzo smaczne, jadane na surowo, gotowane i pieczone. Kola zaostrzona  drzewo do 10 m wys., owoce zwane orzechami kola (guru), s spo|ywane jako u|ywka do |ucia. Zawieraj one kofein i s u|ywane do produkcji sBynnej Coca coli. Leszczyna  krzew do 8 m wys., orzechy zwane laskowymi, smaczne, zawierajce ok. 65% tBuszczu, biaBko i cukry, jadane s na surowo i u|ywane w cukiernictwie. Leszczyna drzewiasta  drzewo do 20 m wys., orzechy okrgBe do 2 cm [rednicy, jadalne, zwane orzechami tureckimi. Leszczyna Lamberta  krzew do 5 m wys., orzechy zwane lombardzkimi, bardzo smaczne, o smaku migdaBowym, u|ywane te| w cukiernictwie do chaBwy. Limba syberyjska  drzewo iglaste do 35 m wys., nasiona szyszek do 1 cm [rednicy zwane orzeszkami cedrowymi, smaczne, zawieraj do 45% tBuszczu. Lotos orzechodajny  bób wodny, nelumbo, bobowiec  bylina wód sBodkich o du|ych do 35 cm [rednicy kwiatach. Owoce bogate w skrobi, jadalne, zwane s egipsk fasol, smak zbli|ony do orzechowego. Makadamia  trójlistna australijska, owocem jest pestka bardzo twarda, 75% tBuszczu, jeden z najsmaczniejszych i najcenniejszych orzechów. Nogal  drzewo o piknym drewnie i smacznych orzechach w przyrównikowych lasach górskich w Andach. Orzacha  orzech ziemny  ro[lina roczna do 50 cm wys., szypuBki kwiatowe po przekwitnieniu wydBu|aj si ku doBowi i wpychaj w ziemi tworzcy si strk, który dojrzewa w ziemi i std nazwa orzeszki ziemne. Strki zawieraj 1 4 nasiona, smaczne bardzo po|ywne, zawieraj do 50% tBuszczu. Pra|one lub solone stanowi przysmak. Orzech wBoski  drzewo do 30 m wys., owoc o bardzo twardej okrywie, nasienie falisto powyginane, smaczne zawiera do 60% tBuszczu. Orzesznica wyniosBa  bertolecja  drzewo do 50 m wys., owocem jest czarna do 15 cm [rednicy torebka (1 1,8 kg) zawierajca nasiona zwane orzechami brazylijskimi. Zawieraj one 50 70% tBuszczu i s smaczne. Orzesznik pekan  drzewo do 50 m wys., owoc podBugowaty z pestk zwan orzechem, zawierajcym do 70% tBuszczu, jest bardzo smaczny i po|ywny. Orzesznik piciolistkowy  drzewo do 40 m wys., owoc  pestkowiec z |ebrowanym orzechem, smacznym i po|ywnym. Pistacja wBa[ciwa  pistakowiec  niedu|e drzewo 5 7 m wys., owoc owalny zawiera pestk zwan orzechem pistacjowym. Zawiera do 60% tBuszczu, sBodki, przyjemnie pachncy, jadalny i u|ywany do wyrobów cukierniczych. Ro[liny uprawiane dla jadalnych bulw Bulwa  topinambur, sBonecznik bulwiasty  bylina 1 2,5 m wys., bulwy jadalne, podobne do ziemniaka. Cibora jadalna  bylina do 1 m wys., bulwki jajowate, pomarszczone do 3 cm dBugie, zawieraj do 28% skrobi i 20% tBuszczu, smaczne, o zapachu migdaBa, nazywane migdaBami ziemnymi, spo|ywane na surowo, gotowane lub pra|one. Jams  ignam, pochrzyn  ro[lina uprawiana w krajach tropikalnych ze wzgldu na bulwy podobne do ziemniaka. Kolokazja jadalna  kle[nica, taro  bylina, wytwarzajca jedn du| bulw, do 4 kg, jadalna po ugotowaniu lub po usma|eniu, po|ywna. Krpiel pierzastodzielna  takka  bylina 80 100 cm wys., z podziemn du| bulw do 15 cm [rednicy, jadaln lub przerabian na mczk skrobiow. Maniok jadalny  krzew 1,5 3 m wys., korzenie bulwiaste 45 a nawet 60 cm dBugie i wagi od 4 do 10 kg, zawieraj do 40% skrobi i 5% cukru. Najbardziej rozpowszechniona ro[lina w krajach tropiku. Jadalna po ugotowaniu lub upieczeniu. Po zmieleniu wysuszonych bulw uzyskuje si po|ywn mczk skrobiow tzw. arrowroot, która z kolei po wypra|eniu daje tapiok. Maranta trzcinowa  bylina do 2 m wys., tworzy bulwiaste rozBogi (podziemne) przerabiane na mczk arrowroot, u|ywan do przyrzdzania potraw. Paczula  koleus, pokrzywa amerykaDska  smaczne jadalne bulwy podobne do ziemniaków. Pochrzyn skrzydlaty  pncze zielne trwaBe, wytwarza bulw do 2 m dBugo[ci i do 18 kg wagi. Bulwa zawiera du|o skrobi, jadalna po ugotowaniu lub upieczeniu. Wilec ziemniaczany  batat  bylina o Bodydze pBo|cej do 5 m dBugo[ci, korzenie boczne grube, bulwiaste do 3,5 kg. Bulwy te obfituj w skrobi. Jadane jak ziemniaki. Ziemniak  bylina do 1 m wys., podziemne bulwy bogate w skrobi, smaczne po ugotowaniu lub upieczeniu. Najbardziej rozpowszechniony w uprawie. Ziemniara jadalna  bylina do 1 m wys., o grubym bulwiastym kBczu, z którego wyrasta kilka bulw. Przyrzdza si je jak ziemniaki, ale przewy|szaj je smakiem i warto[ci od|ywcz. Ro[liny wykorzystywane na u|ywki Chmiel zwyczajny  trwaBa ro[lina pnca do 5 m dBugo[ci, owocostany zwane szyszkami chmielowymi, u|ywane do produkcji piwa. Herbata  krzew w uprawie do 1,5 m wys.; dziko do 6 m wys., w kilku gatunkach, u|ywane li[cie, które poddane fermentacji a nastpnie wysuszeniu daj aromatyczn czarn herbat, która zawiera 2 4% teiny (narkotyku). Herbat zielon, bardzo popularn w Azji uzyskuje si z lisci nieprzefermentowanych. Kakaowiec wBa[ciwy  drzewo do 15 m wys., owoce wielko[ci i ksztaBtu ogórka wyrastaj nierównomiernie z pnia i grubych gaBzi. Owoc zawiera biaBe nasiona wielko[ci bobu. Nasiona w obróbce brunatniej, s odtBuszczane i miele si je na proszek kakaowy, który sBu|y do wyrobu czekolady. Otrzymany z nasion tBuszcz tzw. masBo kakaowe u|ywane jest do spo|ycia i w perfumerii. Kawa  kilka odmian  najwa|niejsza arabska i liberyjska  krzew lub maBe drzewo do 5 m wys., owoc ciemnoczerwony pestkowiec o dwóch owalnych pestkach. Nasiona s palone (odpowiednio suszone) i sBu| do przygotowania popularnego napoju  kawy, zawierajcej okoBo 1,4% kofeiny. Ziarna okrgBe (rzadkie) daj kaw perBow zwan mokka (mocca). Machorka  bakun  jednoroczna ro[lina wysoka do 1 m posiada li[cie mniejsze ni| u tytoniu szlachetnego. Li[cie zawieraj 1,5 do 10% nikotyny i sBu| do produkcji tabaki i tytoniu do |ucia. Ostrokrzew paragwajski  mate  drzewo do 15 m wys., li[cie przefermentowane a nastpnie wysuszone i pokruszone s u|ywane na powszechny napój Ameryki PoBudniowej zwany mate. Pieprz |uwny  betel  krzewiaste pncze, li[cie s u|ywane na bardzo rozpowszechnion u|ywk zwan betelem. Li[cie |uje si razem z orzechami palmy arekowej i dodatkiem wypna. TytoD szlachetny  ro[lina roczna do 3 m wys., licie po przefermentowaniu, suszeniu i specjalnym doprawieniu u|ywane do palenia w fajkach, papierosach i cygarach, po sproszkowaniu u|ywany jako tabaka. Ro[liny u|ywane na przyprawy Any| gwiazdkowy  drzewo do 8 m wys., suszone owoce zwane badianem u|ywane jako przyjemnie pachnca, korzenna przyprawa do ciast. Arcydzigiel litwor  ro[lina dwuletnia do 150 cm wys., korzenie i owocniki u|ywane na przypraw kuchenn. Bazylia pospolita  ro[lina roczna, ziele u|ywane jako przyprawa kuchenna. Biedrzeniec any|  ro[lina roczna, owoce u|ywane jako przyprawa (any|ek) do ciast i pierników. Bylica gBupich  bylina do 120 cm wys., ziele u|ywane jako aromatyczna przyprawa kuchenna  estragon. Cynamonowiec  maBe drzewo do 10 m wys., kora mBodych pdów zwana cynamonem u|ywana jako aromatyczna przyprawa. Czber ogrodowy  ro[lina roczna, u|ywana jako korzenna przyprawa do konserw, wchodzi w skBad pieprzu zioBowego. FenkuB wBoski  koper wBoski  ro[lina wieloletnia, nasiona u|ywane jako przyprawa do ciast i misa. Gorczyca jasna  ro[lina roczna, nasiona jako przyprawa kuchenna i do wyrobu Bagodnej musztardy. Gozdzikowiec korzenny  eugenka  drzewo do 12 m wys., suszone pczki kwiatowe tzw. gozdziki, u|ywane powszechnie jako korzenna przyprawa do kompotów, kremów, pierników. Hyzop lekarski  podkrzew do 60 cm wys., u|ywany na przypraw do likierów. Imbir lekarski  bylina do 1 m wys., kBcza (kandyzowane  jadalne), u|ywane jako przyprawa kuchenna o przyjemnym zapachu. JaBowiec  krzew lub drzewo do 15 m wys., za przypraw sBu| szyszkojagody, najcz[ciej do kieBbas. Kapar  drzewo, krzew lub pncze, pki kwiatowe marynowane, solone lub przechowywane w oleju, s pikantn przypraw korzenn, tzw. kapary. Kardamon  ro[lina z imbirowatych, jej gatunki wytwarzaj aromatyczne kBcza lub owoc (zwane kardamonem) u|ywane na przypraw. Kmin rzymski  ro[lina roczna, owocki jako przyprawa korzenna do serów. Kminek zwyczajny  karolek  ro[lina dwuletnia do 80 cm wys., owoce zawieraj przyjemnie pachncy olejek eteryczny i u|ywane s jako przyprawa kuchenna do pieczywa, serów, marynat, kiszonek, wódek. Kolendra siewna  ro[lina roczna, suszone owoce u|ywane jako korzennie pachnca przyprawa kuchenna. Korzennik lekarski  pimenta  drzewo do 12 m wys., niedojrzaBe suszone jagody zwane zielem angielskim, u|ywane jako lubiana i ceniona przyprawa kuchenna. Kubea  pieprz kubea  krzewiaste pncze Malajskie, jego owoce stosowane na przypraw maj palco gorzki smak. Lubczyk ogrodowy  bylina do 120 cm wys., korzenie, ziele i owoce u|ywane na przypraw kuchenn. Majeran ogrodowy  ro[lina roczna, suszone ziele (majeranek) u|ywane jako aromatyczna przyprawa korzenna do pieczenia, do kieBbas, sosów i zup. Melisa lekarska  bylina do 1 m wys., [wie|e li[cie u|ywane jako przyprawa kuchenna do saBatek, sosów, marynat misa, jako namiastka cytryny. MuszkatoBowiec  muszkatowiec, muszkat  drzewo do 10 m wys., pozbawione osnówki nasiona (tzw. gaBka muszkatoBowa) u|ywane jako przyprawa do potraw i ciast. Osnówka nasion te| stanowi przypraw korzenn bardzo aromatyczn zwan macis. Macierzanka zwyczajna  podkrzew do 30 cm wys., u|ywana jako przyprawa kuchenna pod nazw  tymianek. Nagietek lekarski  ro[lina roczna, kwiaty u|ywane jako przyprawa kuchenna i do farbowania serów i masBa. Oskór etiopski  krzew, owocki zwane murzyDskim pieprzem u|ywane na ostr przypraw korzenn. Ostrokrzew paragwajski  z jego li[ci zawierajacych (do 1,8% kofeiny i do 9,3% taniny) produkuje si znaczne ilo[ci (ponad 100 tys. ton) herbaty do parzenia  mate . Ostry|  kurkuma  bylina, bulwy i li[cie u|ywane jako aromatyczna przyprawa korzenna do potraw rybnych. Papryka roczna  pieprz turecki  ro[lina roczna, odmiana ostra po wysuszeniu i sproszkowaniu u|ywana jako przyprawa kuchenna. Pieprz czarny  pncze, z zielonych suszonych owoców otrzymuje si pieprz czarny a z pestek owoców dojrzaBych  pieprz biaBy, ostra przyprawa kuchenna. RokambuB  ro[lina cebulowa, jest odmian czosnku chtnie u|ywan na przypraw. Szafran uprawny  bylina, suszone i sproszkowane znamiona sBupków kwiatowych (zwane szafranem), u|ywana do ciast przyprawa kuchenna. TrybuBa ogrodowa  ro[lina roczna, ziele u|ywane jako korzenna pachnca przyprawa kuchenna. Wanilia  pncze z korzeniami powietrznymi, owoce dBugie laski do 15 cm, po wysuszeniu i fermentacji przybieraj barw brunatnoczarn i uzyskuj przyjemny aromat. Bardzo ceniona przyprawa do ciast, sBodkich potraw, lodów, kremów, czekolady. Wawrzyn szlachetny  krzew lub niewielkie drzewo do 10 m wys., suszone li[cie zwane laurowymi lub bobkowymi u|ywane jako bardzo popularna przyprawa do zup, marynat, sosów. Ro[liny uprawiane na wBókno Agawa BaweBna Banan manilski Halfa Jukka Juta Ketmia (pro[wirnik) Konopie Krotolaria Len Manila Opornik Puchowiec Sansewiera Sida Szczmiel (rami) Tgosz mocny (len nowozelandzki) Toina konopiowata (konopie indiaDskie) Urena Za[laz Ro[liny uprawiane dla jadalnych olejów Mak Argania |elazna Olejarka abisyDska (ramtil) BaweBna Oliwka FaBdzistka (lalemancja) Pieprzyca (rze|ucha ogrodowa) Gorczyca Poma[la Gwizocja Rcznik (rycynus, kleszczowina) Jarutka (toboBki polne) Rokietta Kapusta czarna Rzepik Kapusta rzepak (rzepak) Sezam (kun|ut, Bogowa) Katran SBonecznik KrocieD Soja Krokosz (saflor) Wierzbówka Len Lnicznik Ro[liny uprawne warzywne jarmu| Bowina kalarepa Bób karpiel (brukiew) Burak chiDska Cebula pekiDska Ciecierzyca rzepa Chrzan karczoch Cykoria Kard Czosnek Kolokwinta Dynia Koper olbrzymia Kozibród (salsefia) zwyczajna Lima pi|mowa Marchew szparagowa (kabaczek) Pasternak Pieczarka woszcza szorstka (arbuz Pietruszka chiDski) Pomidor kolczoch Por cukinia Psianka arbuz lulo kolokwinta melonowa kawon ziemniak (kartofel) ogórek bakBa|an (ober|yna) Endywia (eskariola) papryka (pieprzowiec) Fasola pomidor mungo (urd) Rzodkiew ostrolistna Rzodkiewka szparagowa SaBata Seler szablak (pikny ja[) Skorzonera (w|ymord) piechota (krzaczasta) Soczewica fi|on (brazylijska) Sorzycha (groch ziemny) Groch Szalotka Kapusta Szczaw gBowiasta Szczypiorek biaBa Szparag gBowiasta Szpinak czerwona Wigna brzoskiew kalafior brokuB (szparagowa) brukselka Ro[liny pastewne Wikszo[ z nich pochodzi z rodziny traw i motylkowych, dawniej nazywane  dzicielin. Uprawiane dla otrzymania du|ej masy zielonej z jednostki powierzchni, która jest podawana zwierztom gospodarskim w postaci siana, zielonek i kiszonek. Ro[liny te charakteryzuje od|ywczy skBad chemiczny (du|o biaBka, wglowodanów, tBuszczów, cukrów, witamin) i wBa[ciwo[ci mlekopdne. Bobik (bób koDski) Brukiew Burak Ciecierzyca Esparceta (sparceta) Groszek (ldzwian) Kapusta pastewna Komonica Koniczyna KoDski zb Korakan Kozieradka Lebioda Lucerna Aubin Manna Mohar (proso wgierskie) Notrzyk Palusznik Peluszka Seradela Sorgo sudaDskie (trawa sudaDska) Wigna Wspiga (lablab) Wyka {ywokost

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prowadzenie produkcji roślin uprawnych
04 Charakteryzowanie roślin uprawnych
Dobieranie roślin uprawnych do warunków środowiska
Wyklad 3 Grupy użytkowe roślin uprawnych
Botanika rośliny synatropijne
Botanika Państwa roślinne
Botanika formacje roślinne
Botanika witaminy w roślinach
Botanika inne formacje roślinne
Botanika nauki zajmujące się roślinami
Dział 8 uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem
Rośliny transgeniczne(1)
BIOLOGIA mutacje, klonowanie, rośliny i zwierzęta transgeniczne

więcej podobnych podstron