plik


ÿþGrafika in|ynierska 9. Tolerancje wymiarów liniowych 1. Wprowadzenie Odzwierciedlenie przedmiotu za pomoc rzutów przedstawia jego budow i ksztaBt, a naniesione wymiary liniowe i ktowe  jego wBa[ciwo[ci geometryczne. Informa- cje te okre[laj zaBo|ony, a wic po|dany obraz przedmiotu, tzw. obraz nominalny. Przedmiot rzeczywisty wykonany na podstawie rysunku prawie nigdy nie odpowiada obrazowi nominalnemu. Ró|nice, spowodowane ró|nymi czynnikami, mog doty- czy wymiarów liniowych i ktowych, ksztaBtu, stanu powierzchni itp. Ró|nice midzy obrazem nominalnym a stanem rzeczywistym nie mog by do- wolnie du|e. S one okre[lane, przede wszystkim na rysunkach wykonawczych. Dla wykonawcy danego przedmiotu dobrym rozwizaniem jest podawanie na ry- sunku nie jednego, ale dwóch wymiarów granicznych dopuszczalnych  naj- wikszego i najmniejszego  midzy którymi powinny si mie[ci wymiary rzeczy- wiste gotowych wyrobów. 1 1. Wprowadzenie Dwa wymiary: najwikszy B i najmniejszy A wyznaczaj granice odstpstwa od zaBo- |onego (idealnego) wymiaru nominalnego, a takie podej[cie do wymiarowania na- zywa si tolerowaniem wymiaru. Zgodnie z PN-EN 20286-1 wymiar to liczba wyra|ajca w okre[lonych jednostkach miary warto[ liczbow dBugo[ci. Ponadto w normie tej podano wiele definicji zwi- zanych z tolerowaniem wymiarów. 1. Wprowadzenie Wymiar zewntrzny  odlegBo[ elementów po- wierzchni, midzy którymi bezpo[rednie ich oto- czenie jest wypeBnione materiaBe m (wymiar waB- ka). Wymiar wewntrzny  odlegBo[ elementów po- wierzchni, na zewntrz których bezpo[rednie ich otoczenie jest wypeBnione materiaBem (wymiar otworu). Wymiar mieszany  odlegBo[ elementów po- wierzchni, midzy którymi bezpo[rednie otocze- nie jednego z nich jest wypeBnione materiaBem, a bezpo[rednie otoczenie drugiego jest wypeB- nione materiaBem na zewntrz. Wymiar po[redni  odlegBo[ elementów, z któ- rych co najmniej jeden jest elementem teore- tycznym, np. pBaszczyzna lub o[ symetrii. 2 1. Wprowadzenie Wymiar zaobserwowany  warto[ dBugo[ci otrzy- mana w wyniku pomiaru z ustalon dokBadno[ci. Wymiar rzeczywisty  warto[ dBugo[ci, jak by otrzymano po przeprowadzeniu bezbBdnego pomia- ru. Wymiar lokalny zaobserwowany  ka|da odlegBo[ w dowolnym przekroju poprzecznym elementu, tzn. ka|dy wymiar mierzony midzy dwoma dowolnymi przeciwlegBymi punktami. Otwór  okre[lenie umowne, stosowane w znaczeniu elementów bryBy okre[lonych wymiarem wewntrz- nym (w tym równie| elementów niewalcowych. WaBek  okre[lenie umowne, stosowane w znaczeniu elementów bryBy okre[lonych wymiarem zewntrz- nym (w tym równie| elementów niewalcowych. 2. Znormalizowany ukBad tolerancji Znormalizowane warto[ci tolerancji i odchyBek granicznych, zgodnie z PN-EN 20286-1 tworz tzw. ukBad tolerancji (dla wymiarów nominalnych do 3150 mm). W normie tej podano m.in., |e: Øðzakres wymiarów nominalnych do 3150 mm jest podzielony na 21 prze- dziaBów. W okre[lonym przedziale wy- miarów nominalnych tolerancja nor- malna (symbol IT) lub odchyBka pod- stawowa jest warto[ci staB; ØðpoBo|enie pola tolerancji wzgldem linii zerowej okre[la tzw. odchyBka podsta- wowa. OdchyBk podstawow jest ta, która jest bli|sza linii zerowej, tj. jej warto[ bezwzgldna jest mniejsza. Dla odchyBek normalnych poBo|enie odchy- Bek podstawowych oznacza si symbo- lami literowymi: Äðdla otworów (w znaczeniu elemen- tów bryBy okre[lonych wymiarem wewntrznym, w tym równie| ele- mentów niewalcowych): A, B, C& w kierunku malejcej warto[ci, 3 2. Znormalizowany ukBad tolerancji Znormalizowane warto[ci tolerancji i odchyBek granicznych, zgodnie z PN-EN 20286-1 tworz tzw. ukBad tolerancji (dla wymiarów nominalnych do 3150 mm). W normie tej podano m.in., |e: Äðdla waBków (w znaczeniu elementów bryBy okre[lonych wymiarem zewntrznym, w tym równie| ele- mentów niewalcowych): a, b, c& w kierunku rosncej warto[ci; Øðobowizuje 20 klas dokBadno[ci, które oznacza si symbolami cyfrowymi: 01, 0, 1, 2& do 18 w kierunku malejcej dokBadno[ci. Klasa dokBadno[ci decydu- je o warto[ci tolerancji. W danym prze- dziale wymiarów nominalnych wy|szej liczbowo klasie dokBadno[ci odpowiada wiksza warto[ tolerancji normalnej IT. 3. PoBo|enie pola tolerancji Rozró|nia si nastpujce rodzaje tolerowania: Øðsymetryczne  gdy warto[ci odchyBek s jednakowe, a tylko ich znaki s ró|ne, Øðasymetryczne jednostronnie  gdy jedna z odchyBek równa si zeru, 4 3. PoBo|enie pola tolerancji Rozró|nia si nastpujce rodzaje tolerowania: Øðasymetryczne dwustronne  gdy warto[ci i znaki odchyBek s ró|ne, Øðjednostronne  gdy obie odchyBki maj jednakowe znaki. 3. PoBo|enie pola tolerancji Tolerowanie asymetryczne jednostronne mo|na podzieli na: Äð tolerowanie w gBb materiaBu  gdy odchyBka dopuszcza tylko zmniejszenie ilo[ci materiaBu (objto[ci) przedmiotu, Äð tolerowanie na zewntrz materiaBu  gdy odchyBka dopuszcza tylko zwiksze- nie ilo[ci materiaBu (objto[ci) przedmiotu. 5 4. Zapis wymiaru tolerowanego SkBadnikami wymiaru tolerowanego (PN-ISO 406) s: wymiar nominalny i oznacze- nie pola tolerancji. Pole tolerancji mo|na wyrazi symbolem literowo-cyfrowym, warto[ci liczbow odchyBek lub wymiarami granicznymi. 4. Zapis wymiaru tolerowanego Ponadto wymaga si aby: ØðodchyBki byBy wyra|one w tych samych jednostkach, co wymiar nominalny, Øðw przypadku podawania dwóch odchyBek wyra|a je za pomoc tej samej liczby znaków dziesitnych po przecinku, ØðodchyBk równ zeru pisa bez znaku (plus, minus) i bez wyrównywania miejsc znaczcych, Øðprzy tolerowaniu wymiarów za pomoc symbolu literowo-cyfrowego jest wska- zane podanie odchyBek granicznych albo zaraz za tym wymiarem, albo te| w spe- cjalnej tablicy umiejscowionej nad tabliczk rysunkow, powy|ej wymagaD tech- nicznych. 6 4. Zapis wymiaru tolerowanego Zapis tolerowanego wymiaru ktowego wyglda podobnie jak wymiaru liniowego. W przypadku wymiarów ktowych wymaga si, aby zawsze byBy podane jednostki. 5. OdchyBki wymiarów bez indywidualnych oznaczeD tolerancji Zazwyczaj nie wszystkie wymiary podane na rysunku s indywidualnie tolerowane, co nie oznacza, |e odchyBki tych wymiarów mog by dowolne. W |adnym razie nie mog one powodowa utraty funkcjonalno[ci danej cz[ci oraz nie mo|e o nich do- wolnie rozstrzyga wykonawca lub kontrola techniczna. OdchyBki wymiarów liniowych bez indywidualnych oznaczeD (tolerancje ogólne) za- le| od klasy tolerancji oraz warto[ci wymiaru nominalnego. 7 5. OdchyBki wymiarów bez indywidualnych oznaczeD tolerancji Je|eli obowizuj tolerancje ogólne, to w tabliczce rysunkowej (tytuBowej) lub w jej pobli|u (w miejscu wymagaD technicznych) nale|y poda odpowiednie oznaczenie  wBa[ciw norm oraz klas tolerancji, np.: Tolerowa wg PN-EN ISO 22768-m 6. Pasowania Pasowanie  jest to wzajemna relacja midzy wymiarami dwóch Bczonych elemen- tów: obejmujcej i obejmowanej (np. tulei z osadzonym w niej waBkiem) przed ich poBczeniem, wynikajca z ich ró|nicy (PN-EN 20286-1). Wymiar nominalny pasowania  jest to wspólny wymiar nominalny dla otworu i waBka, tworzcych poBczenie. Luz i wcisk  gdy w kojarzonym poBczeniu zaobserwowany wymiar otworu jest wikszy od wymiaru waBka, to ró|nica ich wymiarów tworzy luz, natomiast gdy wy- miar otworu jest mniejszy od wymiaru waBka, to w poBczeniu nastpi wcisk. 8 6. Pasowania Rozró|nia si trzy grupy pasowaD: Øðpasowania luzne, w których jest zapewniony zawsze luz (w granicznym przypad- ku mo|e by równy zeru), Øðpasowania ciasne, w których jest zapewniony zawsze wcisk, Øðpasowania mieszane, w których, w zale|no[ci od zaobserwowanych wymiarów waBka i otworu, mo|e wystpi zarówno luz, jak i wcisk. 6. Pasowania Do przedstawienia pasowania poBczonych ze sob cz[ci wykorzystywana jest linia wymiarowa wspólnego wymiaru nominalnego, przy czym odchyBki wykonania posz- czególnych elementów umieszcza si tak, jak to przedstawiono na poni|szym rysun- ku (PN-ISO 406): 9 Grafika in|ynierska 9. Tolerancje wymiarów liniowych 10

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Podstawy tolerancji wymiarow liniowych i pasowan
Komputerowy układ tolerancji i pasowań wymiarów liniowych ISO ( PWSZ Konin )
Analiza tolerancji wymiarowych przegubowego połączenia belki z podciągiem
09 Synteza układów liniowych sterowania automatycznego
09 prez niezalezność liniowa
2008 09 Trzy wymiary Blendera [Grafika]
A Biegus Cz 3 Wymiarowanie konstrukcji 2013 04 09
pref 09
wymiary miłości
amd102 io pl09
2002 09 Creating Virtual Worlds with Pov Ray and the Right Front End

więcej podobnych podstron