9142891140

Teorie i badania

U warunkowania zmian w kształceniu zawodowym i ustawicznym w Polsce

Dr inż. Krzysztof Symela

1. Kontekst polski i europejski zmian w kształceniu zawodowym

Od 1 września 2002 roku funkcjonuje nowa struktura szkolnictwa ponadgimnazjalnego, obejmująca liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, zasadniczą szkolę zawodową, uzupełniające liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające i szkołę policealną.

Z obserwacji wyborów typów szkół ponadginma-zjalnych dokonywanych przez absolwentów gimnazjów począwszy od roku szkolnego 2002/2003 wynika, że na stałym poziomie utrzymuje się liczba rozpoczynających naukę w liceum ogólnokształcącym (ok. 44% ogółu uczniów klas I), spada liczba chętnych do nauki w liceach profilowanych (z 16% w 2002/2003 do około 3% w roku 2008/2009), wzrasta liczba chętnych do nauki w technikach (rok szkolny 2002/2003 - 22,5%, 2008/2009 - około 33%) i w zasadniczych szkołach zawodowych (odpowiednio 16,3% do około 20%). Z tych danych wynika, że oczekiwania edukacyjne młodzieży i ich rodziców oraz dostosowanie kształcenia do zmieniających się realiów gospodarczych spowodowały, że absolwenci gimnazjów dokonują wyborów świadczących o utrzymującym się wzroście zainteresowania szkołami umożliwiającymi uzyskanie świadectwa dojrzałości (około 77% w roku szkolnym 2008/2009).

Głównym wyznacznikiem zmian dla edukacji zawodowej w Polsce jest szybki wzrost gospodarczy połączony z rozwojem technologicznym oraz pogłębiająca się integracja europejska, które powodują, że szkolnictwo zawodowe jest ciągle konfrontowane z wymogami międzynarodowej konkurencji i globalizacji gospodarki. Z tej perspektywy wyrosła idea uczenia się przez całe życie (Lifelong Leaming - LLL), zgodnie z którą do kwalifikacji i kompetencji wymaganych na rynku pracy można dochodzić różnymi drogami poprzez kształcenie w trybie formalnym (szkolnym), pozaformalnym (dokształcanie, doskonalenie i szkolenie) i nieformalnym (samouczenie się oraz doświadczenie uzyskane w pracy).

Jest wiele czynników, które determinują zmiany w systemie kształcenia zawodowego i ustawicznego. Wśród nich możemy wyodrębnić m.in. te, które składają się na kontekst polski (rys. 1) oraz wynikające ze zobowiązań naszego kraju jako stałego członka Unii Europejskiej (kontekst europejski - rys. 2). Obie grupy czynników są komplementarne - wzajemnie się uzupełniają, mają złożony charakter oraz wymagają podejścia interdyscyplinarnego przy rozwiązywaniu problemów związanych z ich implementacją w modelu docelowym kształcenia zawodowego w Polsce oraz w okresie przejściowym, dla usprawnienia i poprawy jakości obecnie funkcjonującego systemu szkolnictwa zawodowego.

Podstawową cechą współczesnego rynku pracy w Polsce jest to, iż wymaga on od młodych ludzi, wkraczających w życie zawodowe, coraz wyższych, a zarazem zmieniających się kwalifikacji, czemu nie zawsze potrafią oni sprostać, co zmniejsza ich szanse na zatrudnienie. W tym kontekście niezwykle ważna jest modernizacja systemu kształcenia, czemu służy m.in. reforma programowa kształcenia ogólnego, której celem jest podwyższanie

Meritum nr 3 (14) / 2009