1352737807

12 MOSKWA

s kiego, ustalonego od trzech stuleci. Zmieniła jednak niezmiernie nietylko zewnętrzną jego fizyonomię, ale przeobraziła znacznie istotę dawnej Moskwy, wprowadzając w nią zupełnie nowe składniki, które zespoliły się z czynnikami pochodzenia bizantyńskiego i mongolskiego. Były to pierwiastki kultury zachodniej, ale płynące wyłącznie ze środowiska protestanckiego i z podłoża „oświeconego absolutyzmu^ XVIII-. wieku. Do dz^ś dnia co jest w Rosyi zachodniem, ma piętno tego na wskroś rosyjskiego okcydentalizmu. Widoczne to w całej umysłowości rosyjskiej, o ile ją przenikną] zachodni pierwiastek ; mimo tylu wewnętrznych reform, które w ciągu dwu wieków po sobie nastąpiły, pozostał ten rys do dziś dnia znamienny cechą rosyjskiej administracyi, której główne podstawy zbudował Piotr Wielki, wedle rad przyjaciela niemieckiego Leibnitza. Góruje on jednak przede wszystkiem w dziedzinie duchownej, na skutek reform, które Car wprowadził w cerkwi prawosławnej.

Rzecz to pierwszorzędnego, nieobliczonego znaczenia. Cerkiew⁷ przez Piotra zreformowana, kształtuje życie religijne ludu, w^r którego duszy tyle tkwi pobożności. Inne strony życia narodowego łatwiej umkną się z pod wpływu reform Piotra Wielkiego, ale w rosyjskiem prawosławiu tak są opanowane przez ich zasadniczą istotę, że najbujniejsza wyobraźnia nie zdoła sobie wystawać, jakim sposobem mogłoby się j. tego jarzma

otrząsnąć.

* «

Piotr Wielki potrafił z nadzwyczajną zręcznością zespolić dwie zasady, które to tylko mają wspólnego, że obie są wręcz przeciwne zasadom katolickim. To jest bizantyński cezaropapizm i protestancki Kościół państwowy (Landeskrrche). Zręcznie zespolone ze sobą, związane zostały sztucznie ze słynną fikcyą rzekomo synodalnego ustroju, w⁷ którym schizma chce widzieć drogą relikwię, troskliwie przechowaną z pierwszych wieków chrześcijaństwu. Po usunięciu patryarchatu moskiewskiego, rząd prawosławnej cerkwi oddano .,Sw^r. Synodowiz siedzibą w Petersburgu. To ciało złożone z delegatów wysokiego duchowieństwa rosyjskiego rządzi pozornie rosyjską cerkwią. Pozornie — na czele jego bowiem stoi świecki urzędnik i ten