1352737860

172 PARADOKSY I OGÓLNIKI-

szego mistrza sofistyki starożytnej lub średniowiecznej. Ci dawni szalbierze ideowi mędrkowali abstrakcyjnie, najczęściej

dla szkolnego popisu, dla zadowolenia swej naiwnej próżności retorów, maniackich upodobań w słownem i pojęciowem matactwie. Dzisiejszy krętacz-publicysta ma ściśle określone, pozytywne zadania. Ma dowieść, że czarne jest białe, a białe jest czarne* bo tego wymaga interes władzy, kliki, partyi, której służy, bo w tym kierunku zwracają się namiętności tłumu, które wyzyskuje. W zastosowaniu sztuki solistycznej jest tu wyższość rzeczywistości nad abstrakcyą, realnego przeżycia nad ideowem przemyśleniem.

* *'

Dość być człowiekiem uczciwym, aby nie być sofistą ; — dość mieć nieco rozsądku, aby nie pleść pustych paradoksów;—dość posiadać trochę myśli oryginalnej, aby nie powtarzać oklepanych ogólników!

Dlaczegóż tak często zarzuty sofistyki, paradoksalności, ogólnikowości czynione są ludziom, którym nie brak ani uczciwych intencyi, ani trzeźwego, zrównoważonego umysłu, ani samodzielnego sądu o rzeczach?

Odpowiedzieć można innem pytaniem : dlaczego tyle uprzedzeń w sądach naszych o sądach bliźnich; ■—tyle jednostronnych

wobec nich punktów widzenia?

Niech to będzie punkt widzenia bezwzględnie zachowawczy, czy nie obarczymy zarzutem paradoksu wszelkiego przeciwmnie-mania, które obala lub podkopuje system ustalonych mniemań, choćby najbardziej przeżytych i zmurszałych? —A taki paradoks, czyż nie jest twórczym ruchem myśli, wobec zastałej nieruchomej myśli, wobec zastałej nieruchomej jej beztwórczości? Oto zakres, oto znaczenie, jakie nadawaliśmy mu w powyższych naszych rozważaniach. Oczywiście tak pojęty jest on nietylko możliwym, lecz i koniecznym współczynnikiem wszelkich wyższych, owocnych dążeń ideowych..

Z drugiej strony przeciwieństwo jego: ogólnik, jak rozumieliśmy go powyżej, jako ideowe odbicie tego, co żyje i wciąż od-